Arhangel'sk

Arhangel'sk
Архангельск
	Lidnanznam;
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2020)	346,979 ristitud
Pind	294,42 km²
Pämez'	Dmitrii Morev; (kül'mku 2020—)
Telefonkod	+7−8182-xxx-xxx
Avtokod	29
Aigvö	UTC+3 (MSK+0)

Arhangel'sk (ven.: Арха́нгельск) om lidn, lidnümbrik da meriport Venäman lodehes. Se om Arhangel'skan agjan administrativine keskuz da kaikiš suremb lidn, «sodahoštusen lidn»-arvonke (vspäi 2009). Om agjan Mererandaližen rajonan administrativižeks keskuseks mugažo.

Arhangel'skan keskusen aerofoto öl (Lomonosovan ümbrik)

Pohjoižen Dvinan randird, Purnavolok-nem', lidnan alusenpanendan sija

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud vl 1584 lidnan statusanke Mihail Arhangelan jumalankodiš ümbri kuti Novoholmogori-lidnuz kaičemha jumalankodid da torguindkosketusid vihanikoid vaste. Panihe merivaldmoid-ki jogen vastrandal. Vspäi 1596 mainitase kuti Arhangel'skii-lidn, vl 1613 om nimitadud muga oficialižikš jumalankodin mödhe.

Arhangel'skan ižandusen päsarakod oma sauvondmaterialiden tehmine (mecan pilind pumaterialha — severz'-se järedoid tegimid), sömtegimišt (kalan ümbriradmine, šoll'kombinat mecpilindan jändusil, leibänkombinat, maidtegim), mašiništonsauvomine mecan täht (Solombalan tegim^[1] — gidromanipulätorad, mecavtod) i laivoiden kohenduz, mugažo tekstil'tegesiden omblend^[2] (magaduzsobad da katused, pölused, eriližsobad, pühkmed, uudimed).

Geografijan andmused

Lidn seižub Pohjoižen Dvinan jogensun hijamiden randoil, seičeme metrad ü.m.t. keskmäižel korktusel. Istorine keskuz sijadase 30..35 kilometras Vauktan meren Dvinan lahten randaspäi, lidnan röun — 15 kilometras merespäi. Lähembaižed lidnad oma Novodvinsk ühtes kilometras suvipäivnouzmha kaikil teil i Severodvinsk 35 km päivlaskmha avtotedme.

Klimat om ven meren. Voden keskmäine lämuz om +1,9 C°, kezakun-elokun +13..+17 C°, tal'vkun-uhokun −8..−12 C°. Ekstremumad oma −45,2 C° i +34,4 C°. Paneb sadegid 636 mm vodes, enamba kezakus-redukus (62..82 mm kus), vähemba uhokus-sulakus (31..32 mm kus).

Arhangel'sk jagase ühesaks territorialižeks ümbrikoks. Viž žilod mülüdas lidnümbrikho Arhangel'skan ližaks, niiden keskes Talagin avialidnut (ven.: Талажский авиагородок, 3298 rist. vl 2010) i Mecjogi (ven.: Лесная речка, 2709 rist. vl 2010). Lidnümbrikon pind — 294,42 km².

Eläjad

Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 348 783 ristitud, lidnümbrikon — 355 781 ristitud^[3]. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 420 tuhad eläjid vl 1991, poleni sodalidnuziden i Novodvinskan erištundan tagut. Vl 2017 kaik 351 488 ristitud elihe lidnas i 358 594 ristitud kaikes lidnümbrikos.

Rahvahad (enamba 0,4 % vl 2010): venälaižed — 94,2 %, ukrainalaižed — 1,25 %, vaugedvenälaižed — 0,45 %, toižed rahvahad — 1,5 %, rahvahuden ozutandata — 2,6%.

Ortodoksižen hristanuskondan koumekümne pühäpertid^[4] oma kaičenus i saudud lidnas: ph. Mikoi-arhangelan kafedraline päjumalanpert' (letihe vll 2008−2022), Spasan Toižetamižen päjumalanpert' (2018), Illä-endustajan Bujanal päjumalanpert' (saudihe vll 1807−1809, om avaitud), kahesatoštkümne jumalanpertid, nell' kodijumalanpertid, viž časounäd. Protestantizman koume pühäpertid oma avaitud: baptizman, seičemenden päivän adventistoiden, udenapostoloiden jumalankodikundan. Lüteranine pühäpert' kävutase toižin. Islaman pühäpert' om restavracijas.

Sijaližed üläopendusen aluzkundad oma Pohjoine (Arktine) federaline universitet Mihail Lomonosovan nimed^[5] (om sätud kahten universitetan ühtištusel vl 2010, sid' mülütihe severt-se kolledžoid, 26,7 tuh. üläopenikoid vl 2011, kahesa üläškolad i kaks' institutad) i Pohjoine valdkundaline medicinine universitet^[6] (alusenpanend 1932 kut medinstitut, 3,8 tuh. üläopenikoid vl 2015), mugažo Piterin aluzkundoiden kaks' filialad: Arktine meriinstitut (Valdkundaližen meriakademijan Makarovan nimed filial) i Piterin valdkundaližen kul'turan institutan filial.

Lidnümbrikon edeline pämez' om Igor' Godziš (tal'vku 2015 — kül'mku 2020).

Transport

Avtobusad, maršruttaksid da taksid oma kundaližeks transportaks lidnas, mugažo lämuzlaivad ühtenzoittas jogensaridenke kezal. Jogiport i meriport ratas lidnas.

Kaks' soda- da civilišt lendimportad ratas lidnas: rahvahidenkeskeine Arhangel'sk (Talagi) Fedor Abramovan nimed^[7] (ARH / ULAA / АХГ, üks' million passažiroid vl 2021) kudes kilometras pohjoižpäivnouzmha lidnaspäi i pen' Vas'kovo (ULAH / ВСЬ) 19 km suvipäivlaskmha lidnan keskusespäi avtotedme sijaližiden reisiden täht. Talagišpäi tehtas reisid Lodehližen federaližen ümbrikon järedoihe lidnoihe i Moskvha, sezonreisid lidnoihe Mustmerenno, čarterreisid Turkanman lebutahoiže.

Galerei

Lidnan ohjastusen sauvuz (2009) — Deputatoiden nevondkund i Administracii
Pomorjen valdkundaline filarmonii (2009, ende lüteranine kirh)
Ph. Mikoi-arhangelan kafedraline päjumalanpert', vn 2019 nägu
Emäganpäivän jumalanpert' i kül'bendrand, vn 2010 nägu
Arhangel'skan lämuzelektrokeskuz vl 2009
Pur-Navolok-adivpert' vl 2013
Arhangel'skan dramteatr Lomonosovan nimed (2011)
Pohjoine (Arktine) federaline universitet, päsauvuz (2011)
Kuznečihan avtotesild vl 2011
Arhangel'sk-Lidn-päraudtestancijan sauvuz vl 2009

Rahvahidenkeskeižed kosketused

Sebruzlidnad

AÜV Portlend, Men, AÜV, vn 1988 kül'mkun 18. päivälpäi^[8]
Norvegii Vardö, Norvegii, vn 1989 uhokun 23. päivälpäi
Pol'šanma Slupsk, Pol'šanma, vn 1989 kezakun 26. päivälpäi
Saksanma Emden, Alasaksonii, Germanii, vn 1989 kül'mkun 22. päivälpäi
Francii Müluz, Francii, vn 1992 keväz'kun 13. päivälpäi
Suomenma Oulu, Suomenma, vn 1993 kezakun 3. päivälpäi
Grekanma Pirei, Grekanma, vn 1995 uhokun 28. päivälpäi
Ročinma Kirun, Ročinma, vn 1999 elokun 9. päivälpäi
Ročinma Jusdal', Ročinma, vn 2004 redukun 27. päivälpäi
Abhazii Suhum, Abhazii, vn 2011 kezakun 6. päivälpäi^[9]
Norvegii Tromsö, Norvegii, vn 2011 heinkun 7. päivälpäi^[10]
Izrail' Ašdod, Izrail', vn 2012 kezakun 25. päivälpäi^[11]

Sur'oigenduzkundad da konsulused

Norvegii Norvegijan üläkonsuluz, Pomorskajan-ird, 16

Homaičendad

Irdkosketused

Lidnümbrikon tobmuden aluzkundoiden oficialine sait (arhcity.ru). (ven.)

Arhangel'sk Vikiaitas

	Arhangel'skan agjan lidnad
	Arhangel'sk \| Kargopol' \| Koräžm \| Kotlas \| Mezen' \| Mirnii \| Nar'jan Mar \| Novodvinsk \| Nändom \| Oneg \| Severodvinsk \| Sol'vičegodsk \| Šenkursk \| Vel'sk

	Venälaižen Federacijan subjektoiden pälidnad
	Abakan \| Alauz'lidn \| Anadir' \| Arhangel'sk \| Astrahan' \| Barnaul \| Belgorod \| Birobidžan \| Blagoveščensk \| Bränsk \| Čeboksarad \| Čeläbinsk \| Čerkessk \| Čit \| Elist \| Gatčin \| Gorno-Altaisk \| Groznii \| Habarovsk \| Hanti-Mansiisk \| Irkutsk \| Iževsk \| Ivanovo \| Jakutsk \| Jaroslavl' \| Jekaterinburg \| Joškar-Ol \| Kaliningrad \| Kalug \| Kazan' \| Kemerovo \| Kirov \| Kizil \| Kostrom \| Krasnodar \| Krasnogorsk \| Krasnojarsk \| Kurgan \| Kursk \| Lipeck \| Magadan \| Magas \| Mahačkal \| Maikop \| Moskv \| Murmansk \| Nal'čik \| Nar'jan Mar \| Novosibirsk \| Omsk \| Orel \| Orenburg \| Penz \| Perm' \| Petropavlovsk Kamčatkal \| Petroskoi \| Piter \| Pskov \| Rostov Donal \| Räzan' \| Salehard \| Samar \| Saransk \| Saratov \| Siktivkar \| Simferopol' (de fakto) \| Sevastopol' (de fakto) \| Smolensk \| Stavropol' \| Sur' Uz'lidn \| Suvisahalinsk \| Tambov \| Tomsk \| Tul \| Tver' \| Tümen' \| Uf \| Ulan Ude \| Ul'janovsk \| Vladikavkaz \| Vladimir \| Vladivostok \| Volgograd \| Vologd \| Voronež

[1] Solombalan mašinansauvomižen tegimen sait (smz.ru). (ven.)

[2] Tekstil'tegesiden «Arhpromkombinat»-kompanijan sait (arhpk.ru). (ven.)

[3] Arhangel'skan agjan eländpunktoiden ristitišton lugu, 2010-nden voden rahvahanlugemižen satused. — Arhangelskstat.ru. (ven.)

[4] Arhangel'skan pühäpertid sobory.ru-saital. (ven.)

[5] Pohjoižen (Arktižen) federaližen universitetan sait (narfu.ru). (ven.) (fr.) (kit.) (angl.)

[6] Pohjoižen valdkundaližen medicinižen universitetan sait (nsmu.ru). (ven.) (angl.) (isp.)

[7] Arhangel'sk-lendimportan sait (arhaero.ru). (ven.)

[8] Arhangel'skan sebruzlidnad lidnan administracijan arhcity.ru-saital. (ven.)

[9] Сухум и Архангельск стали городами-побратимами (Kätihe sebruzlidnoikš Suhumad i Arhangel'skad) // Abhazijan informacijan agentusen uzištused. 6. kezaku 2011. — Apsnypress.info. (ven.)

[10] Дружба, замешанная на треске и хлебе, — дружба на века (Segoitadud sebruz tröskal da leibäl om sebruz igäks) // Uzištused. 7. heinku 2011. — Arhangel'sk-lidnan administracijan oficialine sait (arhcity.ru). (ven.)

[11] Мэры Архангельска и израильского Ашдода подписали договор о сотрудничестве (Arhengel'skan i Ašdodan pämehed allekirjutiba kožundkirjutesid ühthižtöiš) // Uzištused. 25. kezaku 2012. — News.nordportal.ru. (ven.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]