Шурă тăхлан
Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Тăхлан (пĕлтерĕшсем) пăхăр.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сĕлтĕлле металсем | Сĕлтĕлле-çĕрле металсем | Куçăмлă металсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Çăмăл металсем | Металлоидсем | Инертлă газсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тăхлан / Stannum (Sn) | |
|---|---|
| Атом номерĕ |
50 |
| Ансат япалалăхăн курăмĕ | 
Шурă кĕмĕл тĕслĕ çемçе металл (β-тăхлан) е сăрă порошок (α-тăхлан) |
| Атом палăрăмĕсем | |
| Атом масси (моль масси) |
|
| Атом радиусĕ |
162 пм |
| Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон) |
|
| Электронсен конфигурацийĕ |
[Kr] 4d10 5s2 5p2 |
| Химилле палăрăмсем | |
| Ковалентла радиус |
141 пм |
| Ион радиусĕ |
(+4e) 71 (+2) 93 пм |
| Электронегативлăх (Полинг шучĕпе) |
1,96 |
| Электрод потенциалĕ |
-0,136 |
| Оксидлав капашĕсем |
+4, +2 |
| Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем | |
| Тачăлăх | |
| Пайлавла ăшăшăнăçтарăш | |
| Ăшăяраслăх | |
| Шăрану температури |
505,1 K |
| Шăраннин пайлавла ăшши | |
| Вĕрев температури |
2543 K |
| Пăспулăмăн ăшăлăхĕ | |
| Моль калăпăшĕ | |
| Ансат япалалăхăн кристалл решетки | |
| Решетке тытăмĕ |
тетрагоналлă |
| Решетке периочĕ | a=5,831;c=3,181 Å |
| c/a танлашăнни |
0,546 |
| Дебай температури |
170,00 K |
| Sn | 50 |
| 118,69 | |
| 5s25p2 | |
| Олово | |
Тăхлан (лат. Stannum) — элементсен периодикăллă системин пилĕккĕмĕш тапхăрĕн IVА ушкăн хими элеменчĕ, атом йывăрăшĕ 118,69; шурă ялтăркка металл, йывăр тата çемçе.
Истори
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Тăхланпа çын пирĕн эрăччен 4 пинçуллăхрах усă курнă. Вăл сайра тĕл пулакан хаклă металл шутланнă, çавăнпа унтан тунă япаласем римпа грек аваллăхĕсенче сахал пулнă. Тăхлан пирки Библире, Моиçей тăваттăмĕш кĕнекинче çырнă.
Этимологи
[тӳрлет | кодне тӳрлет]stannum латтин ячĕ санскрит чĕлхинчен тухать, вăл çирĕп, хытă тени пулать, малтан çапла хура тăхланпа кĕмĕл хутăшне, каярах 67 % яхăн тăхлан хутăшне палăртнă, IV ĕмĕр тĕлнелле çак сăмахпа тăхлана пĕлтереме тытăнаççĕ.
Изотопĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тăхлан чул тăприне тупни
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Тĕнчере касситерит минералне Кăнтăр-Тухăç Азире, уйрăмах Китайра, Индонезире, Малайзире тата Таиландра тупăçлаççĕ. Касситерит янтăлăх вырăнĕсем Кăнтăр Америкăра (Боливи, Перу, Бразили) тата Австралире пур. Раççейре тăхлан чул тăприне Инçет Тухăçра тата Якутире кăлараççĕ.
Тăхлан мурĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Температура Цельсипе 13,2 градусран сивĕрех чухне шурă тăхлан кăвакланать, унăн удель калăпăшĕ 25,6 % çити ӳсет, металл темиçе çĕр цикл иртсен кăвак тусана куçса тĕпренет. Çак куçăма «тăхлан мурĕ» теççĕ.
«Тăхлан мурĕ» — Скотт экспедицийĕ 1912 çулта Кăнтăр полюсĕ патне кайнă чух пĕтнин пĕр сăлтавĕ шутланать. Çӳревçĕсен çунăк шĕвекĕ тăхланпа çыпăçтарнă «тăхлан мурĕ» ернĕ баксенчен юхса тухнă пулнă.
Усă курни
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т.. — Мускав: Советская энциклопедия, 1992. — Т. 3. — 50 000 экз. — ISBN 5—85270—039—8