Osteoporosis

Osteoporosis iyâ arèya lalaran tolang sè anḍi' sèpat-sèpat khas aropa aghi massa tolang sè rendâ, kalabân mikro arsitektur tolang bân panoronan kualitas jaringan tolang sè bisa ḍibuḍina anyâbab aghi rettona tolang. Lalaran arèya èkennal kalabân silent disease (lalaran sunyi), polana taḍâ' gâjala apapâih. Gâjala biasana aropa aghi ngâronyu è tolang bân otot, otamana bughi'.

Klasifikasi:

Osteoporosis Primer

Osteoporosis primer sâgghut ècapo' ḍâ' orèng orèng binè' samarèna menopause (osteoporosis pascamenopause ) bân polè ḍâ' orèng lakè' ( osteoporosis senilis) omur tua kalabân sabâb sè tak kotara. Iyâ arèya èbâbâ pajâlassana:

• Osteoporosis pascamenopause, kabâḍâ'ân arèya èsabâb aghi polana korangnga hormon estrogen iyâ arèya hormon sè nulongè jâlâna ngangko'on kalsium ka ḍâlâm tolang.

• Osteoporosis senilis èsabâb aghi korangnga jumlah kalsium èḍâlâm bhâḍân. Arèya èsabâb aghi tak saimbanga antara kacâpâtan ancorra tolang kalabân abântu'en tolang anyar.

Dhinèng osteoporosis sekunder èsabâb aghi ḍârih lalaran sè ahubungan kalabân:

• Cushing's disease

• Hyperthyroidism

• Hyperparathyroidism

• Hypogonadism

• Kalaènan hepar

• Kagagalan ginjal kronis

• Korang aghulih

• Kabiasa'an nginum alkohol

• Ngangkhuy obat-obatân/ cortucosteroid

• Kalâbiân kafiena

• Aroko'

Osteoporosis anak

Osteoporosis ḍâ'ka anak kotara Juvenile idiopathic osteoporosis otabâ osteoporosis juvenil. Jânis arèya èsabâb aghi tak èkataoèh, kabâḍâ'ân arèya biasana ècapo' ka nak kanak kènè'.

Penyebab

Osteoporosis postmenipausal bâḍâ polana korangnga esterogen (hormon otama ḍâ' orèng binè'), sè abânto ngator ngangko' kalsium ka ḍâlâm tolang ḍâ' orèng binè'. Biasana panyabâb rèya ḍâtâng ḍâ' orèng binè' omur èantarana 51-75 taon, tapè bisa mulaè bâḍâ lâbbi ghâncang otabâ lâbbi abit. Tak sakapphina orèng binè' anḍi' risiko sè paḍâ kaangghuy ècapo' osteoporosis postmenopausal, orèng binè' kolè' potè bân ḍaèra tèmur lâbbi ghâmpangcapo' lalaran arèya ètèmbâng orèng binè' kolè' celleng.

Osteoporosis senilis bâḍâ polana korangnga kalsium sè ahubungan kalabân omur bân tak saimbanga èantara kanghânjangan ancora tolang bân abântuk tolang sè anyar. Senilis arèya kabâḍâ'ân sè karo bâḍâ è omur tuah. Lalaran arèya biasana bâḍâ è omur èatasa 70 taon bân 2 kalè lâbbi senghut ècapo' ka orèng binè'. Orèng binè' senghut ècapo' osteoporosis senilis bân postmenopausal.

Korang ḍâri sè ècapo' osteoporosis kèya ngalami osteoporosis sekunder, sè èsabâb aghi ḍâRI medis laènna otabâ ḍâri obat-obatân. Lalaran arèya bisa èsabâbaghi ḍâri gagal ginjal kronis bân kalaènan hormonal (tarotama tiroid, paratiroid bân adrenal) bân obat-obatân (akadhi kortikosteroid, barbiturat, anti-kejang bân hormon tiroid sè kalâbbiân). Pangangkhuyen alkohol sè lâbbi bân arokok bisa majhubâ' kabâḍâ'ân arèya.

Osteoporosis juvenil idiopatik iyâ arèya macemma osteoporosis sè panyabâbâh tak èkataoèh. Arèya ècapo' ḍâ'ka nakkanak bân ḍibâsah nguḍâ sè anḍi' kaḍâr bân manfaat hormon sè normal, kaḍâr vitamin sè normal bân tak anḍi' panyabâb sè jelas bân retto tolang.

Gejala

Katèmetan tolang akorang kalabân onlaon (otama ḍâ' orèng sè ècapo' osteoporosis senilis), sampè' lughâlluna osteoporosis tak nyâbab aghi gejala. Namung, sanajjân abit kaluar bârâmpa macâm gejala èantarana iyâ arèya ngâronyu bughi' bâbâ, panoronan tèngki bâḍân kalabân atahap, ngâronyu lè'èr, bântu' bâḍân nundu', bân ghâmpang ngalami potong tolang. Panyabâb kasâbhut namung tak ollè pangobatân sè bhâgus bhâkal rosak.

Bârâmpa orèng sè ècapo' tak anḍi' panyabâb. Namung katèmetan tolang sangât akorang sampè' tolang dhâddhih kolaps otabâ ancor, maka bhâkal ḍâtâng rassa ngâronyu tolang bân kalaènan bântuk.