Przejdź do zawartości

Wisła

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy rzeki. Zobacz też: miasto Wisła oraz inne znaczenia tego słowa.
Wisła
Ilustracja
Widok na Wisłę i ujście Sanny w rezerwacie Wisła pod Zawichostem
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Lokalizacja

śląskie
małopolskie
świętokrzyskie
podkarpackie
lubelskie
mazowieckie
kujawsko-pomorskie
pomorskie

Rzeka
Długość 1022 km
Spadek

1,04‰

Powierzchnia zlewni

194 424 km²

Średni przepływ

1046 m³/s przy ujściu do Morza Bałtyckiego

Źródło
Miejsce Barania Góra w Beskidzie Śląskim
Wysokość

1107 m n.p.m.

Współrzędne

49°36′21″N 19°00′13″E/49,605833 19,003611

Ujście
Recypient Zatoka Gdańska (Morze Bałtyckie)
Miejsce

za ujście Wisły przyjęto jej ujście przekopem między Świbnem a Mikoszewem

Współrzędne

54°21′42″N 18°57′07″E/54,361667 18,951944

Mapa
Mapa rzeki
Zasięg dorzecza Wisły na tle mapy hipsometrcznej
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Multimedia w Wikimedia Commons

Wisła (łac. Vistula) – najdłuższa rzeka Polski, a także najdłuższa rzeka uchodząca do Morza Bałtyckiego, o długości 1022 km. Wpływa do Zatoki Gdańskiej, a jej średnioroczny przepływ w odcinku ujściowym wynosi 1046 m³/s[1].

Długość Wisły podawana w źródłach ulega zmianie na przestrzeni lat. Do 2009 Główny Urząd Statystyczny podawał, że rzeka ta ma 1047 km długości[2], natomiast w 2010 GUS podał nową długość, wynoszącą 1022 km, która została wyliczona na podstawie mapy cyfrowej podziału hydrograficznego Polski[3]. Długość Wisły wynoszącą 1022 km GUS podawał także w kolejnych latach[4]. Według pomiarów z 2005 roku Wisła ma długość 1023,5 km[5], natomiast niektóre współczesne opracowania naukowe nadal podają tę wcześniejszą długość (np. 1047,5 km w pracy z 2021[6]). Kilometraż Wisły nie jest liczony od jej źródeł, lecz od ujścia Przemszy, a więc miejsca w pobliżu początku jej funkcji jako drogi wodnej. W tym ujęciu jej ostatni, ujściowy punkt to kilometr 941[7].

Historia nazwy

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Legenda o narodzinach rzeki Wisły.
Toruń z Wisłą według Meriana z 1641

Hydronim „Wisła” ma ponad 2000 lat. Pierwsza wzmianka spisana po łacinie pochodzi z 7–5 r. p.n.e. i znajduje się na wystawionej w Porticus Vipsania mapie Marka Agrypy oraz w Historii naturalnej Pliniusza Starszego, który nazwał rzekę Viscla. Od V wieku Vistla (Divisio orbis terrarum). W okresie tym dorzecze Wisły zasiedlone było od południa przez plemiona celtyckie, a od północy przez plemiona wschodniogermańskie.

W wiekach od II do IV występuje nazwa Viscla (Gajusz Juliusz Solinus, Pliniusz Starszy, Klaudiusz Ptolemeusz). Ptolemeusz podał także nazwy i siedziby plemion nad Wisłą: Wenedów, Gythonów, Galindów. Wisła u rzymskich historyków uchodziła do Morza Swebów (łac. Mare Suebicum, Tacyt I wiek), czyli Bałtyku, a ściślej Zatoki Wenedzkiej (II wiek), czyli obecnej Zatoki Gdańskiej – de internis eius partibus Alba, Guthalus, Viscla amnes latissimi praecipitant in oceanum. W germańskiej tradycji pisanej (Widsidh) nadwiślańskie lasy są ojczyzną Wandalów, Sasów i innych plemion germańskich, chociaż w rzeczywistości ludy te pochodzą z południowej Skandynawii[8].

Wincenty Kadłubek nazywał Wisłę Vandalus, wyprowadzając nazwę rzeki od imienia Wandy, a tę od wyrazu vanduo, oznaczającą w języku litewskim wodę, podobnie jak Ouiádou (=woda, rzeka) Ptolemeusza (rzeka Odra). Natomiast Jan Długosz w Rocznikach, czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiego (1455–1480) nazywa Wisłę „rzeką Białą”: a nationibus orientalibus Polonis vicinis, ab aquae condorem Alba aqua... nominatur.

Najdawniejszą formę można próbować odtwarzać jako *Wīstlā, czy wykazać związek z pierwiastkiem *weys „płynąć”, lecz z braku nawiązań w toponimii i braku morfemu *Wīstl- w historycznych językach, można przyjąć, że jest to nazwa przejęta przez ludy indoeuropejskie od wcześniejszych mieszkańców[9].

Przebieg i dorzecza

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Dorzecze Wisły.
Aleksander, król polski, stwierdza, że żegluga po Wiśle jest wolna dla wszystkich (1505).

Źródła rzeki znajdują się w południowej Polsce, na wysokości 1107 m n.p.m. (Czarna Wisełka) i 1080 m n.p.m. (Biała Wisełka)[10], na zachodnim stoku Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim.

Wisła w Ustroniu
Wisła płynąca przez miasto Wisłę
Wisła przy zamku w Przegorzałach
Wisła w Tyńcu
Wisła niedaleko Koszyc, dawna przystań promowa
Ujście Narwi do Wisły w Nowym Dworze Mazowieckim
Wisła na wysokości Torunia
Ujście Wisły w okolicy Mikoszewa
Kierownica wschodnia w ujściu Wisły (przedłużenie jej przekopu)

W sensie geograficznym Wisła ma dwa potoki źródłowe: Białą Wisełkę i Czarną Wisełkę[11]. Natomiast w sensie hydrologicznym rzeka Wisła zaczyna się w miejscu połączenia potoku Malinka z potokiem Wisełka powstałym z połączenia Białej i Czarnej Wisełki uchodzących do Jeziora Czerniańskiego[12][13]. Górny odcinek Wisły aż do ujścia Przemszy nie jest żeglowny i nosi nazwę Małej Wisły[12].

Podział biegu rzeki Wisły[14]:

  • bieg górny – od źródeł do Zawichostu (poniżej ujścia Sanu)
  • bieg środkowy – od Zawichostu do ujścia Narwi (operacyjnie często przyjmuje się do stopnia wodnego Włocławek)
  • bieg dolny – od ujścia Narwi (lub od stopnia wodnego Włocławek) do ujścia.

Zbiorniki na Wiśle

[edytuj | edytuj kod]

Delta Wisły

[edytuj | edytuj kod]

W miejscowości Biała Góra koło Sztumu około 50 km od ujścia, rozdzielając się na dwa ramiona Leniwka (lewe) i Nogat (prawe), tworzy szeroką deltę, zwaną Żuławami. W miejscu noszącym obecnie nazwę Gdańska Głowa od Leniwki oddziela się w kierunku wschodnim kolejne ramię zwane Szkarpawa, w celu ochrony przeciwpowodziowej zamknięte śluzą. Kolejne ramię Martwa Wisła oddziela się w Przegalinie. Uchodzi do Zatoki Gdańskiej.

Do XIV wieku ujście Wisły dzieliło się na Wisłę Elbląską (główne wschodnie ramię) i Wisłę Gdańską (mniejsze zachodnie ramię). Od roku 1371 głównym ramieniem stała się Wisła Gdańska. W czasach nowożytnych główne ramię Wisły nazywano Samicą, a drugie Lachą[15] Po powodzi w 1840 roku utworzyło się dodatkowe ramię Wisła Śmiała. W latach 1891–1895 wykonano przekop ujściowy koło Świbna.

Dorzecze

[edytuj | edytuj kod]

Dorzecze Wisły zajmuje powierzchnię 194 424 km²[16]. Najwyższy punkt dorzecza leży na wysokości 2655 m n.p.m. (szczyt Gerlach w Tatrach).

Miasta położone nad Wisłą

[edytuj | edytuj kod]
Herb Miasto Szczegółowe informacje Na którym brzegu? Ludność[17] Województwo
Wisła 10678 śląskie
Ustroń 15979 śląskie
Skoczów 13524 śląskie
Strumień 3534 śląskie
Czechowice-Dziedzice tylko na prawym brzegu 34862 śląskie
Brzeszcze tylko na prawym brzegu 10703 małopolskie
Bieruń tylko na lewym brzegu 18891 śląskie
Oświęcim tylko na prawym brzegu 35806 małopolskie
Skawina tylko na prawym brzegu 24028 małopolskie
Kraków 804237 małopolskie
Niepołomice tylko na prawym brzegu 16644 małopolskie
Nowe Brzesko tylko na lewym brzegu 1611 małopolskie
Opatowiec tylko na lewym brzegu 313 świętokrzyskie
Nowy Korczyn tylko na lewym brzegu 899 świętokrzyskie
Szczucin tylko na prawym brzegu 4079 małopolskie
Połaniec tylko na lewym brzegu 7478 świętokrzyskie
Baranów Sandomierski tylko na prawym brzegu 1398 podkarpackie
Tarnobrzeg tylko na prawym brzegu 44012 podkarpackie
Sandomierz 21417 świętokrzyskie
Zawichost tylko na lewym brzegu 1608 świętokrzyskie
Annopol tylko na prawym brzegu 2316 lubelskie
Józefów nad Wisłą tylko na prawym brzegu 812 lubelskie
(nieoficjalny) Solec nad Wisłą tylko na lewym brzegu 931 mazowieckie
Kazimierz Dolny tylko na prawym brzegu 3248 lubelskie
Puławy tylko na prawym brzegu 44171 lubelskie
Dęblin tylko na prawym brzegu 14217 lubelskie
Góra Kalwaria tylko na lewym brzegu 12129 mazowieckie
Karczew tylko na prawym brzegu 9311 mazowieckie
Otwock tylko na prawym brzegu 43986 mazowieckie
Józefów tylko na prawym brzegu 21140 mazowieckie
Warszawa 1861644 mazowieckie
Łomianki tylko na lewym brzegu 18183 mazowieckie
Nowy Dwór Mazowiecki tylko na prawym brzegu 28533 mazowieckie
Zakroczym tylko na prawym brzegu 3134 mazowieckie
Czerwińsk nad Wisłą tylko na prawym brzegu 986 mazowieckie
Wyszogród tylko na prawym brzegu 2403 mazowieckie
Płock 111927 mazowieckie
Dobrzyń nad Wisłą tylko na prawym brzegu 1983 kujawsko-pomorskie
Włocławek 101450 kujawsko-pomorskie
Bobrowniki tylko na prawym brzegu 1104 kujawsko-pomorskie
Nieszawa tylko na lewym brzegu 1743 kujawsko-pomorskie
Ciechocinek tylko na lewym brzegu 10214 kujawsko-pomorskie
Toruń 195263 kujawsko-pomorskie
Solec Kujawski tylko na lewym brzegu 15290 kujawsko-pomorskie
Bydgoszcz poprzez dzielnice Fordon oraz Łęgnowo[18] tylko na lewym brzegu 328370 kujawsko-pomorskie
Chełmno 18228 kujawsko-pomorskie
Świecie tylko na lewym brzegu 24841 kujawsko-pomorskie
Grudziądz tylko na prawym brzegu 89081 kujawsko-pomorskie
Nowe tylko na lewym brzegu 5439 kujawsko-pomorskie
Gniew tylko na lewym brzegu 6181 pomorskie
Malbork nad Nogatem 36938 pomorskie
Tczew tylko na lewym brzegu 57218 pomorskie
Gdańsk nad Leniwką, Wisłą Śmiałą, Martwą Wisłą, a także nad Przekopem Wisły poprzez Wyspę Sobieszewską 486492 pomorskie

Jednolite części wód

[edytuj | edytuj kod]

Wisła na Mapie Podziału Hydrograficznego Polski identyfikator hydrologiczny 2, przy czym jej boczne ramiona ujściowe są traktowane jak odrębne cieki[19]. Na potrzeby gospodarki wodnej Wisła podzielona jest na jednolite części wód.

2011–2023

[edytuj | edytuj kod]
  • Wisła do Dobki bez Kopydła (PLRW20001221113549)
  • Wisła od Dobki do Bładnicy (PLRW20009211151)
  • Wisła od Bładnicy do zbiornika Goczałkowice (PLRW20009211159)
  • Wisła od zbiornika Goczałkowice do Białej (PLRW20001921139)
  • Wisła od Białej do Przemszy (PLRW20001921199)
  • Wisła od Przemszy bez Przemszy do Skawy (PLRW20001921339)
    • równolegle kanał żeglowny Dwory (PLRW200002133529)
  • Wisła od Skawy do Skawinki (PLRW2000192135599)
  • Wisła od Skawinki do Podłężanki (PLRW2000192137759)
  • Wisła od Podłężanki do Raby (PLRW200019213799)
  • Wisła od Raby do Dunajca (PLRW200021213999)
  • Wisła od Dunajca do Wisłoki (PLRW20002121799)
  • Wisła od Wisłoki do Sanu (PLRW20002121999)
  • Wisła od Sanu do Sanny (PLRW2000212319)
  • Wisła od Sanny do Kamiennej (PLRW2000212339)
  • Wisła od Kamiennej do Wieprza (PLRW2000212399)
  • Wisła od Wieprza do Pilicy (PLRW2000212539)
  • Wisła od Pilicy do Jeziorki (PLRW200021257)
  • Wisła od Jeziorki do Kanału Młocińskiego (PLRW20002125971)
  • Wisła od Kanału Młocińskiego do Narwi (PLRW20002125999)
  • Wisła od Narwi do zbiornika Włocławek (PLRW2000212739)
  • Wisła od wypływu ze zbiornika Włocławek do granicy Regionu Wodnego Środkowej Wisły (PLRW20002127911)
  • Wisła od granicy Regionu Wodnego Dolnej Wisły do dopływu z Sierzchowa (PLRW20002127935)
  • Wisła od dopływu z Sierzchowa do Wdy (PLRW2000212939)
  • Wisła od Wdy do ujścia (PLRW20002129999)

A także:

Od 2023

[edytuj | edytuj kod]
  • Wisła od źródeł do Dobki wraz z Dobką (PLRW2000042111353)
  • Wisła od Dobki do Bładnicy wraz z Bładnicą (PLRW200006211151)
  • Wisła od Bładnicy do zb. Goczałkowice (PLRW200006211179)
  • Wisła od zb. Goczałkowice do Przemszy (PLRW20001121199)
  • Wisła od Przemszy do Skawy (PLRW20001121339)
    • równolegle kanał Dwory (PLRW2000112133529)
    • równolegle Kanał Łączański (PLRW2000112135594)
  • Wisła od Skawy do Skawinki (PLRW2000112135599)
  • Wisła od Skawinki do Podłężanki (PLRW2000112137759)
  • Wisła od Podłężanki do Raby (PLRW200011213799)
  • Wisła od Raby do Nidy (PLRW2000122159)
  • Wisła od Nidy do Wisłoki (PLRW20001221799)
  • Wisła od Wisłoki do Sanny (PLRW2000122319)
  • Wisła od Sanny do Wieprza (PLRW2000122399)
  • Wisła od Wieprza do Narwi (PLRW20001225999)
  • Wisła od Narwi do zb. Włocławek (PLRW200012275999)
  • Wisła od zb. Włocławek do Zgłowiączki (PLRW200012279)
  • Wisła od Zgłowiączki do Brdy (PLRW20001229199)
  • Wisła od Brdy do Wdy (PLRW2000122939)
  • Wisła od Wdy do Przekopu Wisły (PLRW20001229991)
    • Nogat (PLRW2000115299)
    • Szkarpawa (PLRW20001651479)
    • Wisła Królewiecka (PLRW2000155129)
    • Martwa Wisła (PLRW200014489)
  • Przekop Wisły (PLRW20001229999)[21]

Przyroda

[edytuj | edytuj kod]

Fitoplankton

[edytuj | edytuj kod]

W fitoplanktonie dolnego odcinka Wisły dominują okrzemki. W biomasie największy udział mają Aulacoseira granulata, Actinocyclus normanii, Cyclotella meneghiniana, Cyclotella planctonica, Cyclostephanos dubius, Stephanodiscus alpinus, Stephanodiscus hantzschii, Asterionella formosa i Ulnaria ulna. Spoza okrzemek stosunkowo licznie występują zielenice – Chlamydomonas sp., Coelastrum astroideum, Desmodesmus communis i sinice Oscillatoria limosa i Phormidium tergestinum. Czasem przejściowo znaczny udział mają też kryptomonady. Od lat 90. XX w. biomasa fitoplanktonu i stężenie chlorofilu a niejednostajnie spada, wzrasta natomiast jego różnorodność gatunkowa[22].

Ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Dolina Wisły przebiega przez wiele kompleksów leśnych (na przykład Puszczę Sandomierską). Rzeka przepływa przez różne obszary chronione, a inne znajdują się w jej dolinie, na przykład Rezerwat przyrody Zbocza Płutowskie oraz obszar Natura 2000 Wiśliska.

Bezpośrednio obejmujące Wisłę obszary chronione to[23]:

obszary specjalnej ochrony ptaków
specjalne obszary ochrony siedlisk
rezerwaty przyrody
parki krajobrazowe
obszary chronionego krajobrazu

Ponadto Wisłę obejmują otuliny Kampinoskiego Parku Narodowego oraz Parku Krajobrazowego Mierzeja Wiślana.

Zanieczyszczenie

[edytuj | edytuj kod]

W 1972 na podstawie zarządzenia Prezesa Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej wyznaczono odcinki Wisły o różnej klasie czystości. Pierwszą klasę wyznaczono dla odcinków od ujścia Dunajca do Puław, od ujścia Radomki do Warszawy oraz od ujścia Narwi do Płocka. Dla pozostałych odcinków przyjęto drugą klasę[24].

Na podstawie rzeczywistych pomiarów na początku lat 90. XX wieku żaden odcinek Wisły nie spełniał ówczesnych kryteriów czystości wód dla pierwszej klasy. Kryteria drugiej klasy spełniały kilkukilometrowe odcinki od źródeł do okolic Goczałkowic, leżące na zmianę z odcinkami spełniającymi kryteria trzeciej klasy i pozaklasowymi. Wody pozaklasowe miały odcinki od Czechowic-Dziedzic do ujścia Dunajca, w okolicach ujścia Brnia, ujścia Wieprza, ujścia Radomki oraz prawie cały odcinek od Warszawy do Żuław. Jako trzecioklasowe klasyfikowano wówczas pozostałe odcinki, tj. okolice ujścia Nidy, od ujścia Wisłoki do Warszawy (z krótkimi odcinkami pozaklasowymi) i krótkie odcinki przy Kępie Wykowskiej, w dolnej części Zbiornika Włocławskiego i odcinek przyujściowy[25]. W połowie lat 90. XX wieku wody Wisły nie spełniały norm żadnej klasy czystości na prawie całej długości, łącznie z odcinkiem źródłowym, pod kątem kryteriów bakteriologicznych (sanitarnych) i fizykochemicznych, klasę trzecią miał tylko odcinek między ówczesnym województwem radomskim a lubelskim. Z kolei pod kątem zawartości substancji organicznych normom nie odpowiadał jedynie odcinek na Górnym Śląsku, podczas gdy większość długości spełniała kryteria drugiej klasy, a odcinek źródłowy i między Włocławkiem a Bydgoszczą były według ówczesnych kryteriów w tym zakresie klasyfikowane jako pierwszoklasowe. Pod kątem substancji biogennych, czyli kryteriów eutrofizacji, większość wód Wisły mieściła się w trzeciej klasie, odcinek przy ujściu Pilicy i od ujścia Wdy w dół w klasie drugiej, podczas gdy wody pozaklasowe były na odcinku od Zbiornika Goczałkowickiego do ujścia Nidy i w okolicach Warszawy[26].

W 2011 roku, nie powołując się na żadne źródła, organizacja ekologiczna World Wildlife Fund oceniała, że wody Wisły na 56% długości biegu nie mieszczą się w żadnej klasie czystości[27].

Według danych Inspekcji Ochrony Środowiska w ciągu 2012 roku poprzez Wisłę do Morza Bałtyckiego trafiła duża ilość metali ciężkich, a mianowicie 28,0 ton cynku, 70,0 ton miedzi, 26,1 ton ołowiu, 0,9 tony kadmu, 11,3 ton chromu, 25,2 ton niklu oraz około 200 kg rtęci[28].

Na Wiśle znajduje się kilka punktów reperowej sieci monitoringu.

Reperowy punkt pomiarowo-kontrolny Stan ekologiczny wód Stan chemiczny wód
2007[29] 2008[29] 2009[29] 2016[30] 2021[31] 2007[29] 2008[29] 2009[29] 2016[30] 2021[31]
Kraków/Kopanka (województwo małopolskie) umiarkowany umiarkowany umiarkowany słaby umiarkowany dobry dobry poniżej dobrego poniżej dobrego poniżej dobrego
Warszawa umiarkowany umiarkowany zły zły słaby dobry dobry poniżej dobrego poniżej dobrego poniżej dobrego
Kiezmark umiarkowany umiarkowany poniżej dobrego dobry zły dobry brak oceny dobry dobry poniżej dobrego

W punkcie reperowym w okolicach Krakowa w 2009 stwierdzono spełnianie ówczesnych kryteriów bardzo dobrego stanu ekologicznego dla zawartości chlorofilu a, temperatury, rozpuszczonego tlenu, ogólnego węgla organicznego, odczynu, dobrego stanu ekologicznego dla BZT5, siarczanów, azotu ogólnego, fosforu ogólnego, cynku i fenoli lotnych, a przekraczanie norm dobrego stanu dla przewodności elektrolitycznej, substancji rozpuszczonych, chlorków i kilku form azotu. Stan chemiczny poniżej dobrego sklasyfikowano z powodu przekroczeń norm zawartości kadmu, ołowiu i niektórych WWA. Woda spełniała normy w zakresie antracenu, fluorantenu, naftalenu, niklu i niektórych WWA. W tym samym roku w Warszawie stan bardzo dobry spełniały parametry opisujące zasolenie, stężenie tlenu i większości substancji biogennych. Norm stanu dobrego nie spełniało stężenie azotu Kjeldahla oraz utlenialność wody wyrażona jako BZT5 i ChZTCr. O złym stanie zadecydowała wartość chlorofilu a. O stanie chemicznym poniżej dobrego zadecydowały przekroczenia norm dla zawartości rtęci i niektórych WW, natomiast spełnione były kryteria dla kadmu, endosulfanu, ołowiu, niektórych innych WWA i sumy pestycydów z grupy aldryny i jej pochodnych. W Kiezmarku większość badanych parametrów fizyczno-chemicznych mieściła się w granicach pierwszej lub drugiej klasy, a granice stanu dobrego przekraczało ChZT. Nie badano wówczas żadnego elementu biologicznego. Zawartość badanych substancji priorytetowych i innych podobnych zanieczyszczeń spełniała normy[29]. Według oceny z roku 2016 w jednolitej części wód Wisła od Skawy do Skawinki (punkt w okolicach Kopanki) jej potencjał ekologiczny określono jako słaby ze względu na klasyfikację stanu makrozoobentosu (fitobentos i makrofity sklasyfikowano jako będące w stanie umiarkowanym). Ówczesnych norm stanu dobrego nie spełniały przewodność, twardość i odczyn oraz zawartość chlorków, siarczanów i azotu azotynowego. Stan chemiczny oceniono jako poniżej dobrego. W tej samej ocenie Wisła od Jeziorki do Kanału Młocińskiego na podstawie punktu Warszawie przy Moście Łazienkowskim stwierdzono zły potencjał ekologiczny, o czym zadecydował zły stan bezkręgowców bentosowych (stan fitoplanktonu był słaby). Wśród wskaźników fizykochemicznych ówczesne normy stanu dobrego przekraczały zawartość zawiesiny i chlorków, BZT5 i odczyn. Spośród badanych substancji priorytetowych normy przekroczono dla niektórych WWA. W odróżnieniu od niektórych wcześniejszych badań, tym badaniu zawartość rtęci nie przekraczała norm. Potencjał ekologiczny i stan chemiczny jednolitej części wód Wisła od Wdy do ujścia (Kiezmark) oceniono jako dobry. Oprócz oceny w tych trzech punktach w roku 2016 oceniono stan lub potencjał ekologiczny w 27 jednolitych częściach wód na Wiśle. W żadnej elementy biologiczne klasyfikowane łącznie nie osiągnęły kryteriów bardzo dobrego stanu (1. klasa). Pojedyncze elementy osiągnęły bardzo dobry stan w przypadku fitoplanktonu w jednolitej części wód Martwa Wisła do Strzyży oraz fitobentosu i zooboentosu w Wiśle do Dobki bez Kopydła. Zły stan najczęściej osiągał zoobentos, a słaby również fitoplankton i ichtiofauna. Często przekraczane były kryteria zasolenia chlorkami, a w Małopolsce również siarczanami. Zawartość azotu i fosforu często mieściła się w kryteriach klasy pierwszej lub drugiej i tylko rzadko niektóre formy przekraczały normy stanu dobrego. Dobry potencjał ekologiczny osiągnęły jednolite części wód Wisła od Raby do Dunajca, Wisła od Wdy do ujścia i Martwa Wisła do Strzyży. Zły stan lub potencjał ekologiczny osiągnęły jednolite części wód Wisła od Skawinki do Podłężanki, Wisła od Pilicy do Jeziorki, Wisła od Jeziorki do Kanału Młocińskiego, Wisła od Narwi do Zbiornika Włocławek i Wisła od Białej do Przemszy. W tej ostatniej przekroczono szczególnie dużo parametrów klasyfikacji, zarówno biologicznych, jak i fizykochemicznych. Dobry stan chemiczny osiągnięto w jednolitych częściach wód Wisła od raby do Dunajca, Wisła od Sanu do Sanny, Wisła od Sanny do Kamiennej, Wisła od Kamiennej do Wieprza i Wisła od wypływu ze Zb. Włocławek do granicy Regionu Wodnego Środkowej Wisły, Martwa Wisła do Strzyży, Wisła Królewiecka, Wisła od Wdy do ujścia. W pozostałych albo nie uzyskano dobrego stanu chemicznego, albo nie był on badany. O tej ocenie decydowały najczęściej przekroczenia niektórych WWA (zwłaszcza benzo(a)piren), rzadziej heptachloru, rtęci czy polibromowanych difenyloeterów, przy czym nie wszystkie substancje były badane we wszystkich punktach[30].

Według badań osadów w latach 2016 i 2017 przekroczenia proponowanych norm stwierdzono na stanowiskach w okolicach Oświęcimia (kadm, ołów, cynk, naftalen, acenaften, DDT), Sandomierza (chrom, cynk, mangan, pochodne DDT), Tyńca (kobalt, acenaften, pochodne DDT), Annopola (mangan), Gołąba (mangan), Jankowic (cynk), Kopanki (cynk, pochodne DDT), Opatowca (pochodne DDT). Podwyższone zawartości niektórych substancji występują też w innych punktach (np. pochodne DDT w okolicach Młocin, a ołów poniżej zapory we Włocławku). W przypadku osadów często badania z różnych lat znacznie się różnią[32].

Historia

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Handel wiślany.

Historycznie Wisła odgrywała znaczącą rolę w transporcie towarów. Służyła przede wszystkim do eksportu zboża z terenów Rzeczypospolitej, przez Gdańsk, do Europy Zachodniej. W drodze powrotnej na jednostki rzeczne zabierano takie towary jak np. przyprawy, tytoń, wino, oliwa, żelazo czy bursztyny[33]. O roli Wisły świadczą m.in. liczne odniesienia w tekstach kultury, czy też utwory jej dedykowane, jak np. barokowy poemat Flis, to jest Spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi. O znaczeniu Wisły w transporcie towarów przypominają także odkrycia archeologiczne, jak np. wydobycie elementów fontann czy kolumn z rabowanych przez wojska szwedzkie pałaców, które to elementy wywożono z Warszawy w trakcie potopu szwedzkiego korzystając z transportu rzecznego[34].

Wraki statków

[edytuj | edytuj kod]

Wzmożony ruch handlowy i działania wojenne doprowadziły do zatopienia na Wiśle niezliczonej ilości jednostek. Większość z nich była usuwana lub niszczona na bieżąco, by nie utrudniać ruchu innym jednostkom. W ostatnich latach, w związku z rekordowo niskimi poziomami wody, udało się odkryć wiele nieznanych wcześniej wraków. Oto kilka z najbardziej znanych wiślanych wraków:

Rok
zatonięcia 		Miejsce
zatonięcia 		Statek Opis
1944 Warszawa Bajka Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35][36].
1944 Warszawa Faust Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych. Wcześniej nosił nazwę Łokietek. Prawdopodobnie wydobyty i zezłomowany w 1946 roku[35][37].
1939–1945 Warszawa Stanisław Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939–1945 Warszawa Witeź Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939–1945 Warszawa Saturn Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939–1945 Warszawa Goniec Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939–1945 Warszawa Halka Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939–1945 Warszawa Atlantyk Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939–1945 Warszawa Kordecki Holownik zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939-945 Warszawa Kozietulski Holownik zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939–1945 Regów Stefan Batory Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939–1945 Regów Eleonora Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939–1945 Regów Jagiełło Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939–1945 Kraków Ks. Józef Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939–1945 Kraków Reduta Ordona Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939–1945 Kraków Chopin Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1939–1945 Kraków Światowid Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[35].
1944 Machów Tannenberg Okręt transportujący Niemieckich żołnierzy, który został zatopiony w wyniku akcji AK i Batalionów Chłopskich[38][39].
XIV–XVIII w. Łomianki Dolne Statek typu szkuta Mierzący 37 metrów wrak statku transportowego, który został odkryty podczas badania dna Wisły w 2020 roku[40][41].
Druga połowa XV w. Czersk Statek typu szkuta Statek odkryty w 2009 roku. Został odnaleziony w stawie, w starorzeczu Wisły. W 2018 wydobyto go i poddano renowacji pod nadzorem Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie[42][43][44].
XIV–XVIII w. Warszawa Statek typu szkuta Fragment statku został odkryty na wysokości Starego Miasta, podczas testu sonaru przed poszukiwaniami w 2020 roku[45].
2015 Warszawa Maristo Przycumowana w okolicach Trasy Łazienkowskiej barka służyła jako dyskoteka. W 2015 została porzucona przez właściciela. Statek był podtapiany w wyniku podnoszenia się wody i dewastowany, w 2018 roku padł ofiarą podpalacza, w tym samym roku wrak został rozebrany[46][47][48].
XX w. Toruń statek typu Berlinka Szkielet barki znajduje się w okolicach Winnicy, widoczny jest przy niskim stanie wody[49].
1920 Toruń Moniuszko Parowiec zatopiony przez bolszewików w sierpniu 1920 roku. Wkrótce po zatopieniu został wydobyty, wyremontowany i wrócił do służby. Pływał prawdopodobnie do 1951 roku[50][51].
1939 Bobrowniki Fortuna Statek pasażerski zatopiony w wyniku działań wojennych[31].
1939 Bobrowniki Spółdzielnia Wisła Statek służył jako statek pasażerski, transportowy i holownik. Został zatopiony w wyniku niemieckiego nalotu[31].
XIXw. Bógpomóż drewniana barka. [31]
1939 Włocławek Gniew Statek transportowy osiadł na mieliźnie we wrześniu 1939 roku. Statek został wysadzony w powietrze[31].
1628 Gdańsk Żółty Lew Okręt wysadzony przez Szwedów 6 lipca 1628 roku w okolicy twierdzy Wisłoujście. Podczas jego poszukiwań udało się odnaleźć kilka innych wraków, sam Żółty Lew nie został jeszcze odnaleziony[52][53][54].
Druga połowa XX wieku. Gdańsk Prom samochodowy 100-tonowy wrak promu został odkryty w 2001 roku, wydobyto go w 2013.[55]
1980 Gdańsk Meduza Pogłębiarka została wycofana ze służby w 1980 roku, od tego czasu niszczała. Elementy wystające z wody zostały ukradzione przez złomiarzy. Wrak został odkryty w 2017 roku, wydobyty w 2022. Jego kadłub został zezłomowany, a dwa silniki przekazane do Kołobrzeskiego Skansenu Morskiego[56].

Zagospodarowanie współczesne

[edytuj | edytuj kod]
Flaga promująca Rok Rzeki Wisły (2017)

Żegluga rzeczna

[edytuj | edytuj kod]

Korytem Wisły przebiega Droga Wodna Wisły (ujście Przemszy – Gdańsk / Zalew Wiślany), a w jej biegu m.in.:

Wisła jest połączona za pomocą rzek i kanałów z:

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2002 r. ws. klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych[57], Wisła ma następujące klasy żeglowne:

  • Kl. IV – od ujścia rzeki Przemszy do połączenia z Kanałem Łączańskim,
  • Kl. III – od ujścia Kanału Łączańskiego w miejscowości Skawina do stopnia wodnego Przewóz,
  • Kl. Ib – od stopnia wodnego Przewóz do Płocka,
  • Kl. Va – od Płocka do stopnia wodnego Włocławek,
  • Kl. Ib – od stopnia wodnego Włocławek do ujścia rzeki Tążyny,
  • Kl. II – od ujścia rzeki Tążyny do Tczewa,
  • Kl. III – od Tczewa do granicy z morskimi wodami wewnętrznymi
  • Kl. Va – Martwa Wisła od śluzy Przegalina do ujścia

Na odcinku od Połańca do Kozienic Wisła jest żeglowna tylko w teorii, gdyż w rzeczywistości są tam dwie przeszkody uniemożliwiające żeglugę, przy których nie ma śluz. Pierwszą jest próg piętrzący wodę dla chłodzenia elektrowni w Połańcu, mający postać gumowego rękawa przegradzającego rzekę: przy niskich stanach wody (które na Wiśle są regułą) jest on wypełniany wodą i działa jak zapora. Teoretycznie w przypadku przepływania tamtędy statku powinien być opuszczany, w praktyce się to nie zdarza, gdyż głębokości wypłyconej rzeki wykluczają żeglugę większych statków, a dla mniejszych jednostek elektrownie progu nie opuszcza[58]. Drugim jest stalowy próg podpiętrzający wybudowany w Świerżu Górnym dla elektrowni Kozienice, drugiej wielkiej elektrowni nad Wisłą. Próg nazywany jest „tymczasowym”, ale w rzeczywistości nie jest planowana ani jego likwidacja, ani zastąpienie go inną konstrukcją. Wybudowany został mimo braku wymaganej decyzji środowiskowej i stanowi zagrożenie dla żeglugi, a odcinek Wisły obejmujący próg został oficjalnym komunikatem nawigacyjnym zamknięty dla żeglugi i stan ten trwa nieprzerwanie od roku 2018[59][60][61][35].

Z kolei odcinek poniżej stopnia wodnego Włocławek nie spełnia wymogów klasy żeglugowej Ib, którą teoretycznie ma, gdyż z powodu erozji dennej poziom Wisły poniżej śluzy Włocławek obniżył się na tyle, że dolny próg śluzy nie spełnia nawet wymogów klasy Ia (1,2 m głębokości). Przy niskiej rzędnej poniżej śluzy (która występuje przez większość sezonu nawigacyjnego) śluzowania są wstrzymane[62].

Wisła w sieci międzynarodowych dróg wodnych

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Śródlądowe drogi wodne.
Statek na Wiśle w Krakowie

W 1996 roku w porozumieniu AGN (European Agreement on Main Inland Waterways of International Importance)[63] ustalono sieć europejskiego systemu dróg wodnych. Fragmenty rzeki Wisły zaliczono do dwóch dróg wodnych międzynarodowego znaczenia[63]:

  • E40 – droga wodna łącząca Morze Bałtyckie z Morzem Czarnym. W Polsce przebiega na Wiśle od Gdańska do Warszawy, a dalej Narwią i Bugiem do Brześcia, gdzie łączy się z drogą wodną prowadzącą przez Polesie do Dniepru.
  • E70 – europejski szlak wodny wschód-zachód łączący Antwerpię (Belgia, wybrzeże Morza Północnego) z Kłajpedą (Litwa, wybrzeże Bałtyku). Prowadzi poprzez Holandię, Niemcy, Polskę, Rosję do Litwy. W Polsce droga E70 przebiega na Wiśle na odcinku 114 km częściowo pokrywając się z drogą E40. Prowadzi od ujścia Brdy w Bydgoszczy do Malborka, a następnie Nogatem i Zalewem Wiślanym do granicy z Rosją.

Pomimo wpisania Wisły do umowy AGN jako drogi wodnej międzynarodowego znaczenia nie są wykonywane żadne działania mające na celu podniesienie najniższej I[64] klasy drogi wodnej obowiązującej na większości długości rzeki – ponadto klasa I również nie jest zachowana, ze względu na brak wymaganych głębokości tranzytowych. Dodatkowo przegrodzenie rzeki jazem w Świerżu Górnym faktycznie zamknęło żeglugę między Sandomierzem a Warszawą[65].

Czynniki te sprawiają, że żegluga wiślana uprawiana jest wyłącznie w zakresie transportu urobku z dna rzeki, przewozu towarów ponadgabarytowych oraz turystyki.

Polska przystąpiła do Porozumienia AGN dopiero z dniem 15 lutego 2017[66].

Zagospodarowanie turystyczne i inicjatywy społeczne

[edytuj | edytuj kod]

Od 2008 roku organizowane jest „Święto Wisły”, będące wodną imprezą na Wiśle, którego celem jest promocja wszelkich form aktywności wodnej. Podczas święta mają miejsce spływy kajakowe, krótkie rejsy po Wiśle, koncerty, wystawy, prezentacje, pokazy ratownictwa, gry i zabawy. Impreza organizowana jest przez Urząd Miasta Stołecznego Warszawy[67].

Oprócz warszawskiego Święta Wisły organizowane są także takie imprezy jak warszawskie Regaty o Puchar Dzielnicy Wisła[68], Dookoła Wody Festival[69] w Sandomierzu, Flis Festiwal[70] w Gassach, czy Festiwal Wisły[71] w województwie kujawsko-pomorskim. Od kilkunastu lat odbywa się też coroczny Królewski Flis na Wiśle od ujścia Przemszy do Gdańska[72].

Z inicjatywy społecznego komitetu Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2017, między innymi, Rokiem Rzeki Wisły[73]. Od 2018 w Sandomierzu przyznawany jest Order Rzeki Wisły[74].

Na Wiśle organizowane są także pielgrzymki rzeczne – np. Pielgrzymka św. Zygmunta[75] oraz pielgrzymka na Wzgórze Tumskie w Płocku do relikwii św. Barbary[76].

Powodzie, susze i regulacja rzeki

[edytuj | edytuj kod]

Wody Wisły często wzbierają, powodując powodzie. W górnym biegu rzeki dzieje się tak zwykle w lipcu, pod wpływem obfitych opadów w górach, a w środkowym i dolnym biegu w marcu, pod wpływem roztopów wiosennych. Naturalny polder zalewowy na Nizinie Ciechocińskiej zalewany jest często dwukrotnie – wiosną i latem w rejonie Otłoczyna, gdzie znajduje się naturalny bród przez Wisłę (szlak bursztynowy).

Zdjęcie satelitarne przedstawia szeroko rozlane wody Wisły w Sandomierzu. Zalane są setki domów
Powódź w Sandomierzu w 2010 roku

W historii dochodziło wielokrotnie do katastrofalnych powodzi, między innymi w latach: 1813, 1844, 1888, 1934, 1960, 1997, 2001, 2010. Aby im zapobiec, powstały zbiorniki retencyjne na dopływach w górnym biegu; na odcinku od ujścia Przemszy do Stopnia Wodnego Przewóz rzeka jest skanalizowana, na kilometrze 675 położona jest Elektrownia Wodna we Włocławku; planowany jest także stopień wodny w Siarzewie[77].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Dane dla punktu pomiarowgo w Tczewie; źródło: Wyznaczenie granic bezpośredniego zagrożenia powodzią w celu uzasadnionego odtworzenia terenów zalewowych. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział w Gdyni/Poznaniu, 2003/2004 [dostęp 2017-02-20].
  2. ↑ Tabl. 6. Większe rzeki. „Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2009”, s. 101, 2009. Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1506-0632. 
  3. ↑ Tabl. 6. Większe rzeki. „Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2010”, s. 114, 2010. Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1506-0632. 
  4. ↑ Tabl. 4. Najdłuższe rzeki. „Mały Rocznik Statystyczny Polski 2023”, s. 22, 2023. Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1640-3630. 
  5. ↑ Praca zbiorowa pod kierunkiem Haliny Czarneckiej, IMGW, Warszawa, Atlas podziału hydrograficznego Polski Część 2. Zestawienia zlewni, 2005.
  6. ↑ Adam Łajczak i inni, Współczesne przemiany rzeźby koryta i równiny zalewowej Wisły, [w:] Andrzej Kostrzewski i inni red., Współczesne przemiany rzeźby Polski, Wydanie II rozszerzone, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2021, ISBN 978-83-7986-382-2 [dostęp 2023-10-06].
  7. ↑ Kilometraż Wisły [online], Rok Rzeki Wisły.
  8. ↑ Obrzeża germańskiego osadnictwa północno-zachodniego, które ostatecznie ustaliło się w południowej Skandynawii, według: J. Czarnecki, The Goths in Acient Poland, Miami, 1975; Norman Davies, Boże igrzysko, 2002, s. 64.
  9. ↑ Zbigniew Babik: Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich w granicach średniowiecznej Słowiańszczyzny. Kraków: Uniwersitas, 2001, s. 313–315. ISBN 83-7052-597-0.
  10. ↑ Żaneta Kosińska: Rzeka Wisła.
  11. ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 9, 42, ISBN 83-239-9607-5.
  12. ↑ a b Zbigniew Cienciała: 5.3. Wody powierzchniowe. Opis zabudowy ważniejszych cieków. W: Monografia Wisły. T. I: Środowisko przyrodnicze Wisły. Wisła: Galeria „Na Gojach”, 2007, s. 110. ISBN 978-83-60551-05-9.
  13. ↑ Aleksander Dorda: Środowisko abiotyczne. Charakterystyka hydrograficzna. Rzeki i potoki. Dorzecze Małej Wisły. W: Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych pod redakcją Idziego Panica. T. I: Śląsk Cieszyński w czasach prehistorycznych. Cz. pierwsza: Środowisko przyrodnicze. Cieszyn: Starostwo Powiatowe, 2009, s. 64. ISBN 978-83-926929-2-8.
  14. ↑ Michał Ceran, Kamila Głowinkowska, Andrzej Hański, Alicja Kańska, Małgorzata Klejna, Magdalena Korcz, Beata Kowalska, Judyta Lasek, Agnieszka Malota, Magda Mielke, Jerzy Niedbała, Emilia Piskalska, Magdalena Retman, Tomasz Rogowski, Marek Soliwoda i inni: Słownik tematyczny pojęć stosowanych w prognozach hydrologicznych. Warszawa: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy, 2014, s. 6, seria: HYDROLOGICZNA OSŁONA KRAJU. ISBN 978-83-61102-91-5.
  15. ↑ Sebastian Fabian Klonowic, Flis, to jest Spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi, 1595.
  16. ↑ Polska. Największe rzeki, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-02-14].
  17. ↑ Największe miasta w Polsce pod względem liczby ludności [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-09-15] (pol.).
  18. ↑ Zalewana Bydgoszcz. Podtapia Brda, zagraża Wisła [online], polskieradio24.pl [dostęp 2024-09-15] (pol.).
  19. ↑ Mapa Podziału Hydrograficznego Polski w skali 1:10 000, 2014.
  20. ↑ Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły M.P. z 2011 r. nr 49, poz. 549.
  21. ↑ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 4 listopada 2022 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły. s. 444, 449, 506, 515, 516, 523, 527 Dz.U. z 2023 r. poz. 300.
  22. ↑ Ewa Anna Dembowska, The Use of Phytoplankton in the Assessment of Water Quality in the Lower Section of Poland’s Largest River, „Water”, 13 (23), 2021, s. 3471, DOI: 10.3390/w13233471, ISSN 2073-4441 (ang.).
  23. ↑ Natura 2000 – Przeglądanie. GDOŚ. [dostęp 2015-05-21].
  24. ↑ Zarządzenie Prezesa Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej z dnia 15 lutego 1972 r. w sprawie zaliczenia do klas czystości niektórych rzek (M.P. z 1972 r. nr 15, poz. 103).
  25. ↑ Andrzej Kassenberg, Czesława Rolewicz, Stan czystości i ochrony wód, [w:] Stanisław Leszczycki, Maria Drzał, Zdzisław Jankowski (red.), Atlas zasobów, walorów i zagrożeń środowiska geograficznego Polski, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa: Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Grzegorczyk, 1994, s. 23, ISBN 83-901355-0-7 (pol.).
  26. ↑ Polska u progu XXI wieku, [w:] Tomasz Podgajniak (red.), Agenda 21. Sprawozdanie z realizacji w Polsce w latach 1992–1998, wyd. III, Warszawa: Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, 1998, s. 6–30, ISBN 83-85908-35-8 (pol.).
  27. ↑ Co zagraża Wiśle?. World Wildlife Fund. [dostęp 2011-05-23].
  28. ↑ Tabl. 10.6 Odpływ metali ciężkich rzekami do Morza Bałtyckiego w 2012 r.. W: Rocznik statystyczny gospodarki morskiej 2013. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-01-21, s. 338. Cytat: „Wyniki Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie Monitoringu Wód” – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.
  29. ↑ a b c d e f g Wojciech Szczepański i inni, Stan czystości rzek na podstawie wyników badań wykonywanych w ramach państwowego monitoringu środowiska w latach 2007–2009, Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2010, s. 138–147, 189–201 (pol.).
  30. ↑ a b c Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w latach 2011–2016 [online], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (pol.).
  31. ↑ a b c d e f Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w latach 2016–2021 na podstawie monitoringu – tabela [xlsx], [w:] Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2022.
  32. ↑ Wyniki badań i ocena kompleksowa stanu osadów dennych rzek i jezior w latach 2016–2017. Porównanie z wynikami z lat 2010–2015 [online], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2017, s. 16–17, 29–30 (pol.).
  33. ↑ Jerzy Dygała: O transporcie Wisłą do Gdańska w XVIII stuleciu. wilanow-palac.pl, 2008-01-23. [dostęp 2020-01-13].
  34. ↑ Anna Czuba: Śmigłowiec wyłowił skarby z Wisły. Zdjęcia lotnicze. warszawa.wyborcza.pl, 2012-09-20. [dostęp 2020-01-13].
  35. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r 17 statków wiślanych czeka na wydobycie i remont., [w:] Podpisany, Życie Warszawy, [w:] mbc.cyfrowemazowsze.pl, „Życie Warszawy” (1945 nr 186=255), Warszawa: Spółdzielnia Czytelnik, 8 lipca 1945, str. 4 [zarchiwizowane z adresu], Cytat: Na dnie .Wisły leżą w okolicach Warszawy pasażerskie statki: „Faust", „Stanisław", „Witeź", „Saturn", „G oniec", „Halka", „Atlantyk",, „Bajka", i holowniki: „Kordecki" i „Kozietulski". W okolicach Regowa – statki pasażerskie: „Stefan Batory", „Jagiełło", „Eleonora", koło Krakowa: „Ks. Józef”, „Reduta Ordona", „Chopin" i „Światowid". Jedne z nich padły ofiarą pocisków, inne były umyślnie zatopione. (pol.).
  36. ↑ Jan Piwowoński, Historia statków i okrętów, KAW, s. 10, ISBN 83-03-00316-X
  37. ↑ Statek szpitalny “Łokietek" [online], flotylle.rzeczne.prv.pl [dostęp 2024-01-21].
  38. ↑ Zatopienie statku "Tannenberg" - spektakularna akcja BCh i AK - Historia - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  39. ↑ WojtekG, 31 maja 1944 roku miało miejsce zatopienie statku Tannenberg przez polskich partyzantów » Historykon.pl [online], Historykon.pl, 31 maja 2023 [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  40. ↑ Szkuta znaleziona w Wiśle. Ponad stuletni wrak zauważony na północ od Warszawy [online], WP Tech, 20 stycznia 2020 [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  41. ↑ Mógł przewozić zboże do Gdańska, zatonął kilka wieków temu. Odkrycie w Wiśle [online], TVN Warszawa, 19 stycznia 2020 [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  42. ↑ Radosław Biel, 30-metrowa średniowieczna szkuta w końcu zostanie wydobyta [online], Archeologia Żywa, 29 czerwca 2018 [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  43. ↑ SZKUTA CZERSKA - SKARB MAZOWSZA [online], jawisla.pl [dostęp 2024-01-21].
  44. ↑ SZKUTA Z XV WIEKU | Dworek Czersk [online] [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  45. ↑ Dawne statki wydobyte z Wisły [online], Rzeczpospolita [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  46. ↑ "Warszawski Titanic" na Wiśle: co dalej z wrakiem statku? [online], Onet Wiadomości, 30 maja 2018 [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  47. ↑ Ktoś podpalił "warszawskiego Titanica"? Sprawę wyjaśnia policja [online], Onet Wiadomości, 9 lipca 2018 [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  48. ↑ Usuną wrak barki spod mostu Łazienkowskiego. "Szpeciła krajobraz i stanowiła zagrożenie" [online], metro.waw, 5 października 2018 [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  49. ↑ Szymon Spandowski, Wraki i inne niesamowitości. Wyjątkowo płytka Wisła odsłania zalegające na dnie skarby [online], Nowości Dziennik Toruński, 5 sierpnia 2019 [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  50. ↑ ALFA BRAVO, Flotylla Wiślana w Bitwie Warszawskiej 1920 r. - GospodarkaMorska.pl [online], GospodarkaMorska.pl - portal morski, portal gospodarczy [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  51. ↑ Na dnie Wisły w okolicach Bobrownik nie ma wraku Moniuszki Włocławek Nasze Miasto
  52. ↑ Poszukiwania zatopionego okrętu "Żółty Lew" [online], tv.trojmiasto.pl [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  53. ↑ Wyborcza.pl [online], trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2024-01-21].
  54. ↑ Gdańskie Centrum Multimedialne, To nie "Żółty Lew" - na dnie Martwej Wisły znaleziono inny wrak [PODWODNE ZDJĘCIA] [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  55. ↑ 100-tonowy wrak wydobyty z dna Martwej Wisły po kilkudziesięciu latach [online], rmf24.pl [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  56. ↑ Wrak z Martwej Wisły - DZIEDZICTWO MORZA [online], dziedzictwo-morza.pl, 19 stycznia 2022 [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  57. ↑ Dz. U. z 2002 r. Nr 77, poz. 695. [online]
  58. ↑ Redakcja, „Wodny schodek” w pobliżu elektrowni Połaniec o mały włos już kilka razy nie doprowadził do tragedii [online], Echo Dnia Świętokrzyskie, 17 września 2009 [dostęp 2021-05-01] (pol.).
  59. ↑ ENEA bez decyzji środowiskowej dla progu na Wiśle w Kozienicach. Pozwolenie budowlane zagrożone. [online], elektrowniakozienice.com [dostęp 2021-05-01].
  60. ↑ Komunikat Nawigacyjny RZGW w Warszawie Nr 7/2018. [online]
  61. ↑ Magdalena Ciepielak, Próg na Wiśle miał być tymczasowy, a działa ponad rok bez pozwolenia, „Wyborcza.pl”, 29 marca 2019.
  62. ↑ Informacja PGW Wody Polskie o zasadach działania śluzy Włocławek [online].
  63. ↑ a b Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródlądowej na rzece Odrze w latach 2007–2013. bip.transport.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. Akademia Morska w Szczecinie. Instytut Inżynierii Transportu. Zakład Żeglugi Śródlądowej i Gospodarki Wodnej. Szczecin 2006, s. 25–26.
  64. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 maja 2002 r. w sprawie klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1170).
  65. ↑ Elektrownia Kozienice barierą żeglugi na Wiśle – CTW [online] [dostęp 2020-06-09].
  66. ↑ Ustawa o ratyfikacji Konwencji AGN weszła w życie, PortalMorski.pl, 2017-02-17 [dostęp 2017-02-19].
  67. ↑ start. H2O Magazyn Sportów Wodnych i Turystyki. [dostęp 2010-05-27].
  68. ↑ Powrót tradycji żeglowania. W weekend regaty na Wiśle. wyborcza.pl. [dostęp 2019-06-24].
  69. ↑ Mnóstwo atrakcji dookoła wody. W Sandomierzu festiwal z Wisłą w tle. wyborcza.pl. [dostęp 2018-08-19].
  70. ↑ Flis Festiwal, czyli Jarmark Kultury Urzecza. konstancinjeziorna.pl. [dostęp 2018-08-19].
  71. ↑ Trwa Festiwal Wisły. Imprezy odbędą się także w środę. wyborcza.pl. [dostęp 2018-08-19].
  72. ↑ Flis Królewski po Wiśle wyruszył spod Oświęcimia do Gdańska. Uczestnicy mają do pokonania 941 km. gazetakrakowska.pl. [dostęp 2018-08-19].
  73. ↑ 2017 r. Rokiem Rzeki Wisły, Josepha Conrada – Korzeniowskiego, Marszałka Józefa Piłsudskiego, Adama Chmielowskiego i błogosławionego Honorata Koźmińskiego oraz Tadeusza Kościuszki. sejm.gov.pl, 2016-06-22. [dostęp 2016-10-17].
  74. ↑ Wisła łączy i ma order swego imienia. rp.pl, 2018-02-23. [dostęp 2018-03-03].
  75. ↑ Pielgrzymka św. Zygmunta do Płocka. swzygmunt.knc.pl. [dostęp 2019-07-30].
  76. ↑ Pielgrzymka rzeką Wisłą do św. Barbary. ekai.pl, 2019-07-28. [dostęp 2019-07-30].
  77. ↑ Znana jest lokalizacja drugiego stopnia na Wiśle ENERGA – Biuro Prasowe.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Teksty źródłowe w Wikiźródłach
 Cytaty w Wikicytatach
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wisła&oldid=75312520”
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy