உள்ளடக்கத்துக்குச் செல்

ஈரான்

தொடுப்புகளைத் தொகு
கட்டற்ற கலைக்களஞ்சியமான விக்கிப்பீடியாவில் இருந்து.
(பாரசீகம் இலிருந்து வழிமாற்றப்பட்டது)
ஈரான் இசுலாமியக் குடியரசு
جمهوری اسلامی ایران (பாரசீக மொழி)
சொம்குரி-யே இசுலாமி-யே ஈரான்
கொடி of ஈரான்
கொடி
சின்னம் of ஈரான்
சின்னம்
குறிக்கோள்: اَللَّٰهُ أَكْبَرُ
அல்லாகு அக்பர் (தக்பிர்)
"[எல்லாவற்றையும் விட] இறைவன் மிகப் பெரியவன்"
(சட்டப்படி)
استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی
எசுதெக்லல், ஆசாதி, சொம்குரி-யே இசுலாமி
"விடுதலை, சுதந்திரம், இசுலாமியக் குடியரசு"
(நடைமுறைப்படி)[1]
நாட்டுப்பண்: سرود ملی جمهوری اسلامی ایران
சொருத்-இ மெல்லி-யே சொம்குரி-யே இசுலாமி-யே ஈரான்
"ஈரான் இசுலாமியக் குடியரசின் தேசிய கீதம்"
தலைநகரம்
மற்றும் பெரிய நகரம்
தெகுரான்
35°41′N 51°25′E / 35.683°N 51.417°E / 35.683; 51.417
ஆட்சி மொழி(கள்)பாரசீகம்
மக்கள்ஈரானியர்
அரசாங்கம்ஒற்றையதிகார அதிபர்சார்பு, சமயச் சார்புடைய இசுலாமியக் குடியரசு
• அதியுயர் தலைவர்
அலி கொமெய்னி
• அதிபர்
மசூத் பெசசுகியான்
• துணை அதிபர்
மொகம்மது ரெசா ஆரிப்
சட்டமன்றம்இசுலாமியக் கலந்தாய்வு அவை
உருவாக்கம்
• மீடியா இராச்சியம்
அண். பொ. ஊ. மு. 678
பொ. ஊ. மு. 550
• சபாவித்து ஈரான்
1501
1736
• அரசியலமைப்புப் புரட்சி
12 திசம்பர் 1905
• பகலவி ஈரான்
15 திசம்பர் 1925
11 பெப்பிரவரி 1979
• தற்போதைய அரசியலமைப்பு
3 திசம்பர் 1979
பரப்பு
• மொத்தம்
1,648,195 km2 (636,372 sq mi) (17ஆவது)
• நீர் (%)
1.63 (2015ஆம் ஆண்டு மதிப்பீட்டின் படி)[2]
மக்கள் தொகை
• 2024 மதிப்பிடு
Neutral increase 8,98,19,750[3] (17ஆவது)
• அடர்த்தி
55/km2 (142.4/sq mi) (132ஆவது)
மொ.உ.உ. (கொ.ஆ.ச.)2024 மதிப்பீடு
• மொத்தம்
Increase $1.855 டிரில்லியன்[4] (19ஆவது)
• தலைவிகிதம்
Increase $21,220[4] (78ஆவது)
மொ.உ.உ. (பெயரளவு)2024 மதிப்பீடு
• மொத்தம்
Increase $464.181 பில்லியன்[4] (34ஆவது)
• தலைவிகிதம்
Increase $5,310[4] (113ஆவது)
ஜினி (2022)positive decrease 34.8[5]
மத்திமம்
மமேசு (2022)Increase 0.780[6]
உயர் · 78ஆவது
நாணயம்ஈரானிய ரியால் (ريال) (IRR)
நேர வலயம்ஒ.அ.நே+3:30 (ஈரானிய சீர் நேரம்)
ஐ.எசு.ஓ 3166 குறியீடுIR
இணையக் குறி

ஈரான்,[a][b] என்பது மேற்கு ஆசியாவில் உள்ள ஒரு நாடு ஆகும். இது அதிகாரப் பூர்வமாக ஈரான் இசுலாமியக் குடியரசு என்று அறியப்படுகிறது.[c] இது பாரசீகம் என்றும் அறியப்படுகிறது.[d] இதன் வடமேற்கே துருக்கியும், மேற்கே ஈராக்கும், அசர்பைஜான், ஆர்மீனியா, காசுப்பியன் கடல், மற்றும் துருக்மெனிஸ்தான் ஆகியவை வடக்கேயும், கிழக்கே ஆப்கானித்தானும், தென் கிழக்கே பாக்கித்தானும், தெற்கே ஓமான் குடா மற்றும் பாரசீக வளைகுடாவும் எல்லைகளாக அமைந்துள்ளன. இந்நாட்டின் மொத்த மக்கள் தொகையான கிட்டத்தட்ட 9 கோடி மக்களில் பெரும்பாலானோர் பாரசீக இனத்தவர்களாக உள்ளனர். இந்நாட்டின் மொத்த பரப்பளவு 1,648,195 km2 (636,372 sq mi) ஆகும். மொத்த பரப்பளவு மற்றும் மக்கள் தொகையில் உலக அளவில் ஈரான் 17ஆவது இடத்தைப் பெறுகிறது. முழுவதும் ஆசியாவில் இருக்கும் நாடுகளில் இது ஆறாவது பெரிய நாடாக உள்ளது. உலகில் மிகுந்த மலைப் பாங்கான நாடுகளில் இதுவும் ஒன்றாகும். அதிகாரப் பூர்வமாக ஓர் இசுலாமியக் குடியரசான இது முசுலிம்களை பெரும்பான்மையான மக்கள் தொகையாகக் கொண்டுள்ளது. இந்நாடு ஐந்து பகுதிகளாகவும், 31 மாகாணங்களாகவும் பிரிக்கப்பட்டுள்ளது. தெகுரான் இந்நாட்டின் தேசியத் தலை நகரம், பெரிய நகரம் மற்றும் வணிக மையமாக அமைந்துள்ளது.

ஒரு நாகரிகத் தொட்டிலாக ஈரான் தொடக்க காலக் கற்காலத்தின் பிந்தைய பகுதியில் இருந்து மக்களால் குடியமரப்பட்டுள்ளது. ஈரானின் பெரும்பாலான பகுதிகள் முதன் முதலாக ஓர் அரசியல் அமைப்பாக சியாக்சரசின் கீழ் மீடியாப் பேரரசாக பொ. ஊ. மு. ஏழாம் நூற்றாண்டில் ஒன்றிணைக்கப்பட்டது. பொ. ஊ. மு. ஆறாம் நூற்றாண்டில் இது அதன் அதிக பட்ச பரப்பளவை அடைந்தது. அப்போது சைரசு அகாமனிசியப் பேரரசை அமைத்தார். பண்டைய வரலாற்றிலேயே மிகப்பெரிய பேரரசுகளில் இதுவும் ஒன்றாகும். பொ. ஊ. மு. நான்காம் நூற்றாண்டில் பேரரசர் அலெக்சாந்தர் இப்பேரரசை வென்றார். பொ. ஊ. மு. மூன்றாம் நூற்றாண்டில் ஈரானியக் கிளர்ச்சியானது பார்த்தியப் பேரரசை நிறுவியது. நாட்டை விடுதலை செய்தது. இதற்குப் பிறகு பொ. ஊ. மூன்றாம் நூற்றாண்டில் சாசானியப் பேரரசு ஆட்சிக்கு வந்தது. எழுத்து முறை, விவசாயம், நகரமயமாக்கல், சமயம் மற்றும் மைய அரசாங்கம் ஆகியவற்றில் தொடக்க கால முன்னேற்றங்கள் சிலவற்றை பண்டைய ஈரான் கண்டுள்ளது. பொ. ஊ. ஏழாம் நூற்றாண்டில் முஸ்லிம்கள் இப்பகுதியை வென்றனர். ஈரான் இசுலாமிய மயமாக்கப்படுவதற்கு இது வழி வகுத்தது. இசுலாமியப் பொற்காலத்தின் போது ஈரானிய நாகரிகத்தின் முக்கியக் காரணிகளாக செழித்து வளர்ந்த இலக்கியம், தத்துவம், கணிதம், மருத்துவம், வானியல் மற்றும் கலை ஆகியவை நிகழ்ந்தன. ஒரு தொடர்ச்சியான ஈரானிய முசுலிம் அரச மரபுகள் அரேபிய ஆட்சியை முடிவுக்குக் கொண்டு வந்தன. பாரசீக மொழிக்குப் புத்துயிர் கொடுத்தனர். 11ஆம் நூற்றாண்டிலிருந்து 14ஆம் நூற்றாண்டு வரையிலான செல்யூக் மற்றும் மங்கோலியப் படையெடுப்புகள் வரை நாட்டை ஆண்டனர்.

16ஆம் நூற்றாண்டில் ஈரானைப் பூர்வீகமாக உடைய சபாவியர் ஓர் ஒன்றிணைந்த ஈரானிய அரசை மீண்டும் நிறுவினர். தங்களது அதிகாரப்பூர்வ சமயமாக பன்னிருவர், சியா இசுலாமைக் கொண்டு வந்தனர். 18ஆம் நூற்றாண்டில் அப்சரியப் பேரரசின் ஆட்சியின் போது ஈரான் உலகிலேயே ஒரு முன்னணி சக்தியாகத் திகழ்ந்தது. எனினும், 19ஆம் நூற்றாண்டு வாக்கில் உருசியப் பேரரசுடனான சண்டைகளின் வழியாக இது குறிப்பிடத்தக்க அளவிலான நிலப்பரப்புகளை இழந்தது. தொடக்க 20ஆம் நூற்றாண்டானது பாரசீக அரசியலமைப்புப் புரட்சியைக் கண்டது. பகலவி அரசமரபு நிறுவப்பட்டது. எண்ணெய்த் தொழில் துறையை தேசியமயமாக்கும் மொகம்மது மொசத்தேக்கின் முயற்சியானது 1953ஆம் ஆண்டு ஆங்கிலேய-அமெரிக்க ஆட்சிக் கவிழ்ப்புக்கு வழி வகுத்தது. ஈரானியப் புரட்சிக்குப் பிறகு 1979ஆம் ஆண்டு முடியரசானது பதவியில் இருந்து தூக்கி எறியப்பட்டது. ரூகொல்லா கொமெய்னியால் ஈரான் இசுலாமியக் குடியரசு நிறுவப்பட்டது. அவர் நாட்டின் முதல் அதியுயர் தலைவர் ஆனார். 1980இல் ஈராக் ஈரான் மீது படையெடுத்தது. இது எட்டு ஆண்டுகள் நீடித்த ஈரான் - ஈராக் போரைத் தொடங்கி வைத்தது. இப்போர் இரு தரப்புக்கும் வெற்றி தோல்வியின்றி நடு நிலையில் முடிவடைந்தது.

ஈரான் அதிகாரப்பூர்வமாக ஓர் ஒரு முக இசுலாமியக் குடியரசாக தலைவர் ஆளும் அரசு முறைமையைக் கொண்டு நிர்வகிக்கப்படுகிறது. இறுதி அதிகாரமானது அதியுயர் தலைவரிடமே உள்ளது. தாங்களாக முடிவெடுக்கும் உரிமையைப் பிறருக்கு அளிக்காத அரசாங்க முறையாக இது உள்ளது. மனித உரிமைகள் மற்றும் குடிசார் சுதந்திரங்களை குறிப்பிடத்தக்க அளவுக்கு மீறியதற்காக இந்த அரசாங்கமானது பரவலான விமர்சனங்களை ஈர்த்துள்ளது. ஈரான் ஒரு முதன்மையான பிராந்திய சக்தியாகும். இதற்கு இது பெருமளவிலான புதை படிவ எரிமங்களைக் கையிருப்பாகக் கொண்டுள்ளதே காரணம் ஆகும். இதில் உலகின் இரண்டாவது மிகப் பெரிய இயற்கை எரிவாயு கையிருப்பு, உலகின் மூன்றாவது மிகப்பெரிய நிரூபிக்கப்பட்ட எண்ணெய்க் கையிருப்புகள், புவிசார் அரசியல் ரீதியாக இதன் முக்கியமான அமைவிடம், இராணுவச் செயலாற்றல், பண்பாட்டு மேலாதிக்கம், பிராந்தியச் செல்வாக்கு மற்றும் உலகளாவிய சியா இசுலாமின் கவனக் குவியமாக இதன் பங்கு உள்ளிட்டவை அடங்கும். ஈரானியப் பொருளாதாரமானது உலகின் 19ஆவது மிகப் பெரிய பொருளாதாரமாகக் கொள்வனவு ஆற்றல் சமநிலையின் அடிப்படையில் உள்ளது. ஐக்கிய நாடுகள் அவை, இசுலாமிய ஒத்துழைப்பு அமைப்பு, ஓப்பெக், பொருளாதார ஒத்துழைப்பு அமைப்பு, கூட்டுசேரா இயக்கம், சாங்காய் ஒத்துழைப்பு அமைப்பு மற்றும் பிரிக்ஸ் ஆகியவற்றில் செயல்பாட்டில் உள்ள மற்றும் உறுப்பினராக ஈரான் உள்ளது ஈரான் 28 அஸ் கோ உலக பாரம்பரிய களங்களுக்கு தாய்வான் உள்ளது இது உலகிலேயே பத்தாவது அதிக எண்ணிக்கையாகும் கருத்து கேட்டதா கலாச்சார பாரம்பரியம் அல்லது மனித பொக்கிஷங்கள் என்பதன் அடிப்படையில் ஐந்தாவது தரநிலையை இது பெறுகிறது.

பெயர்க் காரணம்

[தொகு]
Inscription of Ardeshir Babakan (ruling 224–242) in Naqsh-e Rostam
நக்ஸ்-இ ரோஸ்டமில் முதலாம் அர்தசிரின் (பொ. ஊ. 224–242) கல்லால் செய்யப்பட்ட புடைப்புச் சிற்பம். இதன் பொறிப்புகள் "மசுதாவை வணங்குபவரின் உருவம் இது, பிரபு அர்தசிர், ஈரானின் மன்னன்."

ஈரான் (பொருள்: "ஆரியர்களின் நிலம்") என்ற சொல் நடுக் கால பாரசீக மொழிச் சொல்லான எரான் என்பதிலிருந்து பெறப்படுகிறது. இச்சொல் முதன் முதலில் ஒரு 3ஆம் நூற்றாண்டுக் கல்வெட்டில் நக்ஸ்-இ ரோஸ்டம் என்ற இடத்தில் குறிப்பிடப்பட்டது. இதனுடன் கூடிய பார்த்தியக் கல்வெட்டானது ஆரியன் என்ற சொல்லைப் பயன்படுத்தியது. இது ஈரானியர்களைக் குறிக்கப் பயன்படுத்தப்பட்டது.[8] எரான் மற்றும் ஆரியன் ஆகியவை பூர்வீக மக்களைக் குறிக்கப் பயன்படுத்தும் பெயர்ச் சொற்களின் மறைமுகமாகக் குறிப்பிடப்படும் பன்மை வடிவங்கள் ஆகும். இவை எர்- (நடுக் கால பாரசீகம்) மற்றும் ஆர்ய்- (பார்த்தியம்) ஆகியவற்றில் இருந்து பெறப்பட்டது. இச்சொற்களும் ஆதி ஈரானிய மொழி சொல்லான *ஆர்யா- (பொருள்: 'ஆரியன்', அதாவது ஈரானியர்கள் சார்ந்த) என்ற சொல்லிலிருந்து பெறப்பட்டது.[8][9] ஆதி இந்தோ ஐரோப்பிய மொழிச் சொல்லான *ஆர்-யோ என்பதிலிருந்து பெறப்பட்ட சொல்லாக இது அங்கீகரிக்கப்பட்டுள்ளது. இதன் பொருள் '(திறமையாக) அனைவரையும் கூட்டுபவன்' என்பதாகும்.[10] ஈரானியக் கதைகளின் படி இப்பெயர் ஈராஜ் என்ற ஒரு புராண மன்னனின் பெயரில் இருந்து பெறப்படுகிறது.[11]

ஈரான் மேற்குலகத்தால் பெர்சியா என்று குறிப்பிடப்பட்டது. கிரேக்க வரலாற்றாளர்கள் அனைத்து ஈரானையும் பெர்சிசு என்று அழைத்ததே இதற்குக் காரணம் ஆகும். பெர்சிசு என்ற சொல்லின் பொருள் 'பெர்சியர்களின் நிலம்' என்பதாகும்.[12][13][14][15] பெர்சியா என்பது தென்மேற்கு ஈரானில் உள்ள பாருசு மாகாணம் ஆகும். இது நாட்டின் நான்காவது மிகப் பெரிய மாகாணமாக உள்ளது. இது பார்சு என்றும் அறியப்படுகிறது.[16][17] பெர்சிய ஃபார்சு (فارس) என்ற சொல்லானது முந்தைய வடிவமான பார்சு (پارس) என்பதில் இருந்து பெறப்பட்டது. அதுவும் பண்டைய பாரசீக மொழிச் சொல்லான பார்சா (பண்டைய பாரசீகம்: 𐎱𐎠𐎼𐎿) என்ற சொல்லிலிருந்து பெறப்பட்டது. ஃபார்சு மாகாணத்தின் வரலாற்று முக்கியத்துவம் காரணமாக[18][19] பெர்சியா என்ற பெயரானது இந்தப் பகுதியில் இருந்து கிரேக்க மொழி வழியாக பொ. ஊ. மு. 550ஆம் ஆண்டு வாக்கில் உருவாகியது.[20] மேற்குலகத்தினர் ஒட்டு மொத்த நாட்டையும் பெர்சியா[21][22] என்றே 1935ஆம் ஆண்டு வரை அழைத்து வந்தனர். அந்நேரத்தில் ரேசா ஷா பகலவி சர்வதேச சமூகத்திடம் நாட்டின் பூர்வீக மற்றும் உண்மையான பெயரான ஈரானைப் பயன்படுத்துமாறு வேண்டுகோள் விடுத்தார்;[23] ஈரானியர்கள் தங்களது நாட்டை ஈரான் என்று குறைந்தது பொ. ஊ. மு. 1,000ஆவது ஆண்டில் இருந்தாவது அழைத்து வருகின்றனர்.[16] தற்போது ஈரான் மற்றும் பெர்சியா ஆகிய இரு பெயர்களுமே கலாச்சார ரீதியாகப் பயன்படுத்தப்படுகின்றன. அதே நேரத்தில், ஈரான் என்ற பெயரானது அரசின் அதிகாரப்பூர்வப் பயன்பாட்டில் கட்டாயமாக்கப்பட்டு தொடர்கிறது.[24][25][26][27][28]

ஈரானின் பெர்சிய உச்சரிப்பு fa ஆகும். ஈரானின் பொதுநலவாய ஆங்கில உச்சரிப்புகள் ஆக்சுபோர்டு ஆங்கில அகராதியில் /ɪˈrɑːn/ மற்றும் /ɪˈræn/ என்று பட்டியலிடப்பட்டுள்ளன.[29] அதே நேரத்தில், அமெரிக்க ஆங்கில அகராதிகள் /ɪˈrɑːn, -ˈræn, aɪˈræn/[30] அல்லது /ɪˈræn, ɪˈrɑːn, aɪˈræn/ என்று குறிப்பிடுகின்றன. கேம்பிரிச்சு அகராதியானது பிரித்தானிய உச்சரிப்பாக /ɪˈrɑːn/ என்ற சொல்லையும், அமெரிக்க உச்சரிப்பாக /ɪˈræn/ என்ற சொல்லையும் பட்டியலிடுகிறது. வாய்ஸ் ஆஃப் அமெரிக்காவின் உச்சரிப்பானது /ɪˈrɑːn/ என்று குறிப்பிடுகிறது.[31]

வரலாறு

[தொகு]
முதன்மைக் கட்டுரை: ஈரானின் வரலாறு

வரலாற்றுக்கு முந்தைய காலம்

[தொகு]
பொ. ஊ. மு. 14ஆம் நூற்றாண்டைச் சேர்ந்த சோகா சன்பில் என்பது ஓர் உலகப் பாரம்பரியக் களமாகும். இவன் சிகுரத் (படிகளையுடைய செவ்வக வடிவக் கோபுரம்) எனப்படும் ஒரு கட்டட வடிவம் ஆகும். நன்றாக எஞ்சியுள்ள படிகளையுடைய பிரமிடு போன்ற நினைவுச் சின்னம் இதுவாகும்.

தொல்லியல் பொருட்கள் ஈரானில் மனிதர்களின் நடமாட்டமானது தொடக்க காலக் கற்காலத்தின் பிந்தைய பகுதியில் இருந்தது என்பதை உறுதி செய்கிறது.[32] சக்ரோசு பகுதியில் நியாண்டர்தால் மனிதன் பயன்படுத்திய பொருட்கள் கண்டெடுக்கப்பட்டுள்ளன. பொ. ஊ. மு. 10 முதல் 7வது ஆயிரமாண்டு வரை சக்ரோசு பகுதியைச் சுற்றி விவசாயச் சமூகங்களானவை செழித்திருந்தன.[33][34][35] இதில் சோகா கோலன்,[36][37] சோகா போனுத்[38][39] மற்றும் சோகா மிஷ்[40][41] ஆகியவையும் அடங்கும். குழுவான மக்கள் குக்கிராமங்களை ஆக்கிரமித்திருந்த நிகழ்வானது சூசா பகுதியில் பொ. ஊ. மு. 4395 முதல் 3490 வரை காணப்பட்டது.[42] இந்நாடு முழுவதும் பல வரலாற்றுக்கு முந்தைய களங்கள் உள்ளன. சக்ரி சுக்தே மற்றும் தொப்பே அசன்லு போன்றவையும் இதில் அடங்கும். இவை அனைத்தும் பண்டைய பண்பாடுகள் மற்றும் நாகரிகங்கள் இங்கு இருந்தன என்பதைச் சுட்டிக் காட்டுகின்றன.[43][44][45] பொ. ஊ. மு. 34 முதல் 20ஆம் நூற்றாண்டு வரை வடமேற்கு ஈரானானது குரா-ஆராக்சசு பண்பாட்டின் ஒரு பகுதியாக இருந்தது. இப்பண்பாடானது அண்டைப் பகுதியான காக்கேசியா மற்றும் அனத்தோலியாவுக்குள்ளும் விரிவடைந்திருந்தது.

வெண்கலக் காலம் முதல் இப்பகுதியானது ஈரானிய நாகரிகத்தின் தாயகமாக உள்ளது.[46][47] இதில் ஈலாம், சிரோப்து மற்றும் சயந்தேருது போன்ற நாகரிகங்கள் அடங்கும். இதில் மிக முக்கியமானதான ஈலாம் ஈரானியப் பீடபூமியானது ஓர் அரசாக மீடியாப் பேரரசால் பொ. ஊ. மு. 7ஆம் நூற்றாண்டில் ஒன்றிணைக்கப்படும் வரை தொடர்ந்து இருந்தது. சுமேரியாவில் எழுத்து முறை கண்டறியப்பட்டது மற்றும் ஈலாமில் எழுத்து முறை கண்டறியப்பட்டது ஆகியவை ஒரே காலத்தில் நடைபெற்றன. ஈலாமின் சித்திர எழுத்துக்கள் பொ. ஊ. மு. 3ஆம் ஆயிரமாண்டில் உருவாகத் தொடங்கின.[48] செப்புக் காலத்தின் போது அண்மைக் கிழக்கின் தொடக்க கால நகரமயமாக்கலின் ஒரு பகுதியாக ஈலாம் இருந்தது. வெண்கலக் காலத்தைச் சேர்ந்த பல்வேறு வகைப்பட்ட பொருட்கள், இரும்புக் காலத்தைச் சேர்ந்த பெரும் கட்டடங்கள் ஆகியவை பிரான்சாகர் மற்றும் பிற பகுதிகளில் கடந்த 8,000 ஆண்டுகளாக மனித நாகரிகத்திற்கு ஏற்ற சூழ்நிலைகள் இருந்தன என்பதைக் காட்டுகின்றன.[49][50]

பண்டைய ஈரானும், ஒன்றிணைக்கப்படுதலும்

[தொகு]
முதன்மைக் கட்டுரைகள்: மீடியாப் பேரரசு, அகாமனிசியப் பேரரசு, செலூக்கியப் பேரரசு, பார்த்தியப் பேரரசு, மற்றும் சாசானியப் பேரரசு
Inscription of Ardeshir Babakan (ruling 224–242) in Naqsh-e Rostam
தெயோசிசுவால் பொ. ஊ. மு. 678இல் ஈரானின் முதல் தலைநகரமாக எகபடனா (அமாதான்) தேர்ந்தெடுக்கப்பட்டது. இவர் மீடியா இராச்சியத்தை நிறுவியவர் ஆவார்.

பொ. ஊ. மு. 2வது ஆயிரமாண்டின் போது பண்டைய ஈரானிய மக்கள் யுரேசியப் புல்வெளியில் இருந்து வருகை புரிந்தனர்.[51][52][53] பெரிய ஈரானுக்குள் ஈரானியர்கள் சிதறிப் பரவிய போது இந்நாடானது மீடியா, பாரசீக மற்றும் பார்த்தியப் பழங்குடியினங்களால் ஆதிக்கத்திற்கு உட்பட்டிருந்தது.[54] பொ. ஊ. மு. 10 முதல் 7ஆம் நூற்றாண்டு வரை ஈரானிய மக்கள் ஈரானுக்கு முந்தைய இராச்சியங்களுடன் இணைந்து மெசொப்பொத்தேமியாவை அடிப்படையாகக் கொண்ட அசிரியப் பேரரசின் கீழ் வந்தனர்.[55] மீடியர்கள் மற்றும் பாரசீகர்கள் பாபிலோனியாவின் ஆட்சியாளரான நெபுலேசருடன் ஒரு கூட்டணிக்குள் நுழைந்து அசிரியர்களைத் தாக்கினர். அசிரியப் பேரரசானது உள்நாட்டுப் போரால் பொ. ஊ. மு. 616 மற்றும் 605க்கு இடையில் பாழானது. மூன்று நூற்றாண்டு கால அசிரிய ஆட்சியிலிருந்து மக்களை விடுவித்தது.[56] சக்ரோசு பகுதியில் அசிரியர்கள் தலையிட்ட நிகழ்வானது பொ. ஊ. மு. 728இல் தெயோசிசுவால் மீடியப் பழங்குடியினங்கள் ஒன்றிணைக்கப்படுவதற்குக் காரணமானது. இது மீடியா இராச்சியத்தின் அடித்தளம் ஆகும். இவர்களது தலைநகராக எகபடனா இருந்தது. ஈரானை ஓர் அரசு மற்றும் நாடாக முதல் முறையாக பொ. ஊ. மு. 728இல் ஒன்றிணைப்பதற்கு இது காரணமானது.[57] பொ. ஊ. மு. 612 வாக்கில் மீடியர்கள் பாபிலோனியர்களுடன் இணைந்து அசிரிய அரசை ஆட்சியில் இருந்து தூக்கி எறிந்தனர்.[58] இது அரராத்து இராச்சியத்தை முடிவுக்குக் கொண்டு வந்தது.[59][60]

அகாமனிசியப் பேரரசின் (550–பொ. ஊ. மு. 330) விழாக் காலத் தலைநகரான பெர்சப்பொலிஸ். இது ஓர் உலகப் பாரம்பரியக் களமாகும்.
முதலாம் டேரியஸ் மற்றும் முதலாம் செர்கஸ் ஆகியோரின் காலம் வாக்கில் அகாமனிசியப் பேரரசானது அதன் உச்ச பட்ச பரப்பளவின் போது.

பொ. ஊ. மு. 550இல் சைரசு கடைசி மீடிய மன்னனான அசுதியகேசுவைத் தோற்கடித்தார். அகாமனிசியப் பேரரசை நிறுவினார். சைரசு மற்றும் அவருக்குப் பின் வந்த மன்னர்களுக்குக் கீழான படையெடுப்புகளானவை இப்பேரரசை விரிவாக்கியது. இதில் லிடியா, பாபிலோன், பண்டைய எகிப்து, கிழக்கு ஐரோப்பாவின் பகுதிகள், மற்றும் சிந்து மற்றும் ஆமூ தாரியா ஆறுளுக்கு மேற்கே இருந்த நிலப்பரப்புகள் உள்ளிட்டவையும் வெல்லப்பட்டன. பொ. ஊ. மு. 539இல் பாரசீகப் படைகள் ஓபிசு என்ற இடத்தில் பாபிலோனியர்களைத் தோற்கடித்தன. புது பாபிலோனியப் பேரரசால் நான்கு நூற்றாண்டுகளுக்கு நீடித்ததிருந்த மெசொப்பொத்தேமியா மீதான ஆதிக்கத்தை இது முடிவுக்குக் கொண்டு வந்தது.[61] பொ. ஊ. மு. 518இல் பெர்சப்பொலிஸானது முதலாம் டேரியஸால் கட்டப்பட்டது. அகாமனிசியப் பேரரசின் விழாக்காலத் தலைநகரம் இதுவாகும். அந்நேரத்தில் உலகிலேயே மிகப்பெரிய பேரரசாக அகாமனிசியப் பேரரசு திகழ்ந்தது. அந்நேரத்தில் உலகின் மொத்த மக்கள் தொகையில் 40%க்கும் மேற்பட்டோரை இது ஆட்சி செய்தது.[62][63] மையப்படுத்தப்பட்ட நிர்வாகம், பன்முகக் கலாச்சாரம், சாலை அமைப்பு, தபால் அமைப்பு, அதிகாரப்பூர்வ மொழிகளைப் பயன்படுத்துதல், பொதுப்பணித் துறை மற்றும் பெரிய, கைதேர்ந்த இராணுவம் ஆகியவற்றையுடைய ஒரு வெற்றிகரமான மாதிரியாக இப்பேரரசு இருந்தது. பிந்தைய பேரரசுகள் இதே போன்ற அரசை அமைப்பதற்கு இது அகத் தூண்டுதலாக அமைந்தது.[64] பொ. ஊ. மு. 334இல் பேரரசர் அலெக்சாந்தர் கடைசி அகாமனிசிய மன்னனான மூன்றாம் தாராவைத் தோற்கடித்தார். பெர்சப்பொலிஸை எரித்துத் தரைமட்டமாக்கினார். பொ. ஊ. மு. 323இல் அலெக்சாந்தரின் இறப்பிற்குப் பிறகு ஈரானானது செலூக்கியப் பேரரசின் கீழ் விழுந்தது. பல்வேறு எலனிய அரசுகளாகப் பிரிக்கப்பட்டது.

பொ. ஊ. மு. 250-247 வரை ஈரானானது செலூக்கிய ஆதிக்கத்தின் கீழ் தொடர்ந்து இருந்தது. அந்நேரத்தில் வடகிழக்கில் பார்த்தியாவின் பூர்வீக மக்களான பார்த்தியர்கள் பார்த்தியாவுக்கு விடுதலை அளித்தனர். செலூக்கியர்களுக்கு எதிராகக் கிளர்ச்சியில் ஈடுபட்டனர். பார்த்தியப் பேரரசை நிறுவினர். பார்த்தியர்கள் முதன்மையான சக்தியாக உருவாயினர். உரோமானியர்கள் மற்றும் பார்த்தியர்களுக்கு இடையிலான புவியியல் ரீதியான மிக முக்கியமான பகைமையானது தொடங்கியது. உரோமானிய-பார்த்தியப் போர்களில் இது முடிவடைந்தது. அதன் உச்சத்தில் பார்த்தியப் பேரரசானது வடக்கே தற்போதைய துருக்கியின் புறாத்து ஆற்றிலிருந்து, ஆப்கானித்தான் மற்றும் பாக்கித்தான் வரை பரவியிருந்தது. உரோமைப் பேரரசு மற்றும் சீனாவுக்கு இடையிலான பட்டுப் பாதை எனும் வணிகப் பாதையில் இது அமைந்திருந்தது. இது ஒரு வணிக மையமாக உருவானது. பார்த்தியர்கள் மேற்கு நோக்கி விரிவடைந்த போது அவர்கள் ஆர்மீனியா மற்றும் உரோமைக் குடியரசுடன் சண்டையிட்டனர்.[65]

ஐந்து நூற்றாண்டு பார்த்திய ஆட்சிக்குப் பிறகு நடைபெற்ற உள்நாட்டுப் போரானது படையெடுப்புகளை விட அரசின் நிலைத்தன்மைக்கு மிகுந்த அச்சுறுத்தலாக விளங்கியது என நிரூபிக்கப்பட்டது. நான்காம் அர்தபனுசை பாரசீக ஆட்சியாளரான முதலாம் அர்தசிர் கொன்ற போது பார்த்திய சக்தியானது நீர்த்துப் போனது. பொ. ஊ. 224இல் முதலாம் அர்தசிர் சாசானியப் பேரரசை நிறுவினார். சாசானியர்களும், அவர்களது பரம எதிரிகளான உரோமானிய-பைசாந்தியர்களும் நான்கு நூற்றாண்டுகளுக்கு உலகின் ஆதிக்கமிக்க சக்திகளாகத் திகழ்ந்தனர். பண்டைய காலத்தின் பிந்தைய பகுதியானது ஈரானின் மிகுந்த செல்வாக்கு மிக்க காலங்களில் ஒன்றாகக் கருதப்படுகிறது.[66] இதன் தாக்கமானது பண்டைய உரோம்,[67][68] ஆப்பிரிக்கா,[69] சீனா மற்றும் இந்தியாவை[70] அடைந்தது. ஐரோப்பா மற்றும் ஆசியாவின் நடுக்காலக் கலையில் ஒரு முக்கியமான பங்கை ஆற்றியது.[71][72] நுட்பமான நிர்வாகத்தைக் கொண்டிருந்த சாசானிய ஆட்சியானது ஓர் உச்ச நிலையாகக் கருதப்படுகிறது. சரதுசத்தை முறைமைக்கு ஏற்ற மற்றும் ஒன்றிணைக்கும் சக்தியாக இது மீண்டும் உருவாக்கியது.[73]

நடுக்கால ஈரானும், ஈரானிய இடைக்காலமும்

[தொகு]
கொர்ரமாபாத் என்ற இடத்தில் உள்ள பலக்கோல் அப்லக் கோட்டை. இது பொ. ஊ. 240-270இல் சாசானியப் பேரரசின் ஆட்சியின் போது கட்டப்பட்டது.

தொடக்க கால முசுலிம் படையெடுப்புகளைத் தொடர்ந்து, இசுலாமியப் பண்பாடு மீதான சாசானியக் கலை, கட்டடக் கலை, இசை, இலக்கியம் மற்றும் தத்துவம் ஆகியவற்றின் தாக்கமானது, ஈரானியப் பண்பாடு, அனுபவ அறிவு மற்றும் யோசனைகளை முசுலிம் உலகத்தில் பரப்பியது. பைசாந்திய-சாசானியப் போர்கள், சாசானியப் பேரரசுக்குள்ளான சண்டைகள் ஆகியவை 7ஆம் நூற்றாண்டில் அரேபியப் படையெடுப்புக்கு அனுமதியளித்தன.[74][75] இப்பேரரசானது ராசிதீன் கலீபகத்தால் தோற்கடிக்கப்பட்டது. இதற்குப் பிறகு உமையா கலீபகம், பிறகு அப்பாசியக் கலீபகம் ஆகியவை ஆட்சிக்கு வந்தன. இதைத் தொடர்ந்து இசுலாமிய மயமாக்கமானது நடைபெற்றது. ஈரானின் சரதுசப் பெரும்பான்மையினரை இலக்காக்கியது. இதில் சமய ரீதியாகத் துன்புறுத்தப்பட்டது,[76][77][78] நூலகங்கள்[79] மற்றும் நெருப்புக் கோயில்களின் அழிப்பு,[80] ஒரு வரி அபராதம்[81][82] மற்றும் மொழி நகர்வு[83][84] ஆகியவையும் அடங்கும்.

பொ. ஊ. 821 முதல் 1090 வரையிலான ஈரானிய இடைக் காலமானது அரேபிய ஆட்சியை முடித்து வைத்தது. பாரசீக மொழி மற்றும் இசுலாமிய வடிவத்தில் தேசியப் புத்துணர்ச்சி ஆகியவற்றுக்கு இது புத்துயிர் கொடுத்தது.

பொ. ஊ. 750இல் அப்பாசியர்கள் உமயதுகளைப் பதவியிலிருந்து தூக்கி எறிந்தனர்.[85] அரேபிய மற்றும் பாரசீக முசுலிம்கள் இணைந்து ஓர் எதிர்ப்பு இராணுவத்தை உருவாக்கினர். இவர்கள் பாரசீகரான அபு முசுலிமால் ஒன்றிணைக்கப்பட்டனர்.[86][87] அதிகாரத்திற்கான தங்களது போராட்டத்தில் சமூகமானது பன்முகத் தன்மை கொண்டதாக மாறியது. பாரசீகர்களும், துருக்கியர்களும் அரேபியர்களை இடம் மாற்றினர். அதிகாரிகளின் ஒரு படி நிலை அமைப்பானது உருவானது. முதலில் பாரசீகர்களைக் கொண்டிருந்த, பின்னர் துருக்கியர்களைக் கொண்டிருந்த ஒரு நிர்வாகமானது உருவானது. இது அப்பாசியப் பெருமை மற்றும் அதிகாரத்தைக் குறைத்தது. இதனால் நன்மையே விளைந்தது.[88] இரண்டு நூற்றாண்டு அரேபிய ஆட்சிக்குப் பிறகு ஈரானியப் பீடபூமியில் ஈரானிய முசுலிம் அரசமரபுகள் வீழ்ச்சியடைந்து கொண்டிருந்த அப்பாசியக் கலீபகத்தின் விளிம்பில் இருந்து தோன்றின.[89] அரேபியர்களின் அப்பாசிய ஆட்சி மற்றும் "சன்னி புத்துயிர்ப்பு" ஆகியவற்றுக்கு இடைப்பட்ட ஒரு பகுதியாக ஈரானின் இடைக்காலம் குறிப்பிடப்படுகிறது. இதனுடன் 11ஆம் நூற்றாண்டில் செல்யூக்கியரின் வளர்ச்சியும் அடங்கும். ஈரான் மீதான அரேபிய ஆட்சியை இடைக் காலமானது முடித்து வைத்தது. ஈரானிய தேசியப் புத்துணர்ச்சியை மீண்டும் கொண்டு வந்தது. இசுலாமிய வடிவத்திலான பண்பாட்டைக் கொண்டு வந்தது. பாரசீக மொழியையும் மீட்டெடுத்தது. இக்காலத்தின் மிக முக்கியமான இலக்கியமாக பிர்தௌசியின் சா நாமா கருதப்படுகிறது. இது ஈரானின் தேசிய இதிகாசமாகக் கருதப்படுகிறது.[90][91][92][93]

மலர்ச்சியுற்ற இலக்கியம், தத்துவம், கணிதம், மருத்துவம், வானியல் மற்றும் கலை ஆகியவை இசுலாமியப் பொற்காலத்தின் முக்கியமான காரணிகள் ஆயின.[94][95] இந்த பொற்காலமானது 10 மற்றும் 11ஆம் நூற்றாண்டுகளில் உச்சத்தை அடைந்தது. அறிவியல் செயல்பாடுகளுக்கு முதன்மையான அரங்காக அந்நேரத்தில் ஈரான் திகழ்ந்தது.[96] 10ஆம் நூற்றாண்டானது நடு ஆசியாவிலிருந்து ஈரானுக்குப் பெருமளவிலான துருக்கியப் பழங்குடியினங்கள் இடம் பெயர்ந்ததைக் கண்டது. துருக்கியப் பழங்குடியினத்தவர் முதன் முதலில் அப்பாசிய இராணுவத்தில் மம்லூக்குகளாக (அடிமை-போர் வீரர்கள்) முதன் முதலில் பயன்படுத்தப்பட்டனர்.[97] குறிப்பிடத்தக்க அளவுக்கு அரசியல் அதிகாரத்தைப் பெற்றனர். ஈரானின் பகுதிகள் செல்யூக் மற்றும் குவாரசமியப் பேரரசுகளால் ஆக்கிரமிக்கப்பட்டு இருந்தது.[98][99] ஈரானியப் பண்பாட்டை துருக்கிய ஆட்சியாளர்கள் பின்பற்றி, புரவலர்களாகத் திகழ்ந்தது என்பது ஒரு தனித்துவமான துருக்கிய-பாரசீகப் பாரம்பரியத்தின் வளர்ச்சியாகும்.

1219 மற்றும் 1221க்கு இடையில் குவாரசமியப் பேரரசின் கீழ் மங்கோலியத் தாக்குதலால் ஈரான் பாதிப்படைந்தது. இசுதீவன் வார்து என்ற வரலாற்றாளரின் கூற்றுப் படி, "மங்கோலிய வன்முறையானது... ஈரானியப் பீடபூமியின் மொத்த மக்கள் தொகையில் முக்கால் பங்கினர் வரை கொன்றது, சாத்தியமான வகையில் 1 முதல் 1.50 கோடி மக்கள் கொல்லப்பட்டனர்.... ஈரானின் மக்கள் தொகையானது மங்கோலியருக்கு முந்தைய...அதன் நிலைகளை 20ஆம் நூற்றாண்டின் நடுப்பகுதி வரை மீண்டும் அடையவில்லை." பிறர் இது முசுலிம் வரலாற்றாளர்களின் ஒரு மிகைப்படுத்தப்பட்ட மதிப்பீடு என்கின்றனர்.[100][101][102] 1256இல் மங்கோலியப் பேரரசு சிதறுண்டது. அதைத் தொடர்ந்து குலாகு கான் ஈரானில் ஈல்கானரசு பேரரசை நிறுவினார். 1357இல் தலைநகரமான தப்ரீசு தங்க நாடோடிக் கூட்டத்தால் ஆக்கிரமிக்கப்பட்டது. மையப்படுத்தப்பட்ட அதிகாரமானது வீழ்ச்சியடைந்தது. பகைமையுடைய அரசமரபுகள் உருவாவதற்கு வழி வகுத்தது. 1370இல் மற்றொரு மங்கோலியரான தைமூர் ஈரானின் கட்டுப்பாட்டைப் பெற்றார். தைமூரியப் பேரரசை நிறுவினார். 1387இல் இசுபகான் நகரத்தில் இருந்து அனைவரையும் மொத்தமாகப் படு கொலை செய்ய தைமூர் ஆணையிட்டார். இவ்வாறாக 70,000 பேரை இவர் கொன்றார்.[103]

நவீன காலத் தொடக்கம்

[தொகு]

சபாவியர்

[தொகு]
இடது: சபாவியப் பேரரசை நிறுவிய முதலாம் இசுமாயில். வலது: இசுபகானிலுள்ள ஷா மசூதி. இது பேரரசர் அப்பாஸால் கட்டப்பட்டது. பாரசீகக் கட்டடக்கலையின் ஒரு மிகச்சிறந்த உதாரணமாக இது திகழ்கிறது. இது ஓர் உலகப் பாரம்பரியக் களமாகும்.

1501இல் முதலாம் இசுமாயில் சபாவியப் பேரரசை நிறுவினார். தப்ரீசுவைத் தனது தலைநகராகத் தேர்ந்தெடுத்தார்.[104] அசர்பைசானில் இருந்து தொடங்கிய இவர் தன்னுடைய அதிகாரத்தை ஈரானிய நிலப்பரப்புகள் மீது விரிவாக்கினார். பெரிய ஈரான் பகுதி மீது ஈரானிய மேலாட்சியை நிறுவினார்.[105] உதுமானியர்கள் மற்றும் முகலாயர்களுடன் இணைந்து சபாவியர்கள் "வெடிமருந்துப் பேரரசுகளை" உருவாக்கியவர்களாகக் கருதப்படுகின்றனர். இப்பேரரசுகள் 16ஆம் நூற்றாண்டின் நடுப்பகுதி முதல் 18ஆம் நூற்றாண்டின் தொடக்கம் வரை செழித்திருந்தன. ஈரான் முதன்மையாக சன்னி இசுலாமியர்களைக் கொண்டிருந்தது. ஆனால், இசுமாயில் கட்டாயப்படுத்தி சியாவுக்கு இவர்களை மதம் மாற்றினார். இசுலாமின் வரலாற்றில் ஒரு திருப்பு முனையாக இது கருதப்படுகிறது.[106][107][108][109][110] உலகில் சியா இசுலாமை அதிகாரப்பூர் மதப்பிரிவாகக் கொண்ட ஒரே ஒரு நாடு இன்றும் ஈரான் தான்.[111][112]

சபாவியர் மற்றும் மேற்கு உலகுக்கு இடையிலான உறவு முறைகளானவை பாரசீக வளைகுடாவில் போர்த்துக்கீசியர் வந்ததுடன் தொடங்கியது. 16ஆம் நூற்றாண்டிலிருந்து தொடங்கியது. 18ஆம் நூற்றாண்டு வரை கூட்டணிகள் மற்றும் போராக இது மாறி மாறி அமைந்தது. சபாவிய சகாப்தமானது காக்கேசிய மக்கள் இணைக்கப்பட்டது மற்றும் ஈரானிய இதயப் பகுதிகளில் அவர்கள் மீண்டும் குடியமர்த்தப்பட்டதைக் கண்டது. 1588இல் பேரரசர் அப்பாஸ் ஒரு சிக்கலான காலகட்டத்தில் அரியணைக்கு வந்தார். ஈரான் கில்மன் அமைப்பு என்ற அமைப்பை உருவாக்கியது. இந்த அமைப்பில் ஆயிரக்கணக்கான சிர்காசிய, ஜார்ஜிய மற்றும் ஆர்மீனிய அடிமைப் போர் வீரர்கள் நிர்வாகம் மற்றும் இராணுவத்தில் இணைந்தனர். கிறித்தவ ஈரானிய-ஆர்மீனியச் சமூகமானது இன்று ஈரானில் உள்ள மிகப்பெரிய சிறுபான்மையினச் சமூகமாக உள்ளது.[113]

பொதுப்பணி நிர்வாகம், அரண்மனை மற்றும் இராணுவத்தில் கிசில்பாசு பிரிவினரின் அதிகாரத்தை அப்பாஸ் ஒழித்தார். தலை நகரத்தை காசுவினிலிருந்து இசுபகானுக்கு இவர் இடம் மாற்றினார். சபாவிய கட்டடக்கலையின் கவனக் குவியமாக இசுபகானை ஆக்கினார். இவரது ஆட்சியின் கீழ் உதுமானியர்களிடம் இருந்து ஈரானுக்கு தப்ரீசு திருப்பிக் கொடுக்கப்பட்டது. அரசவையில் நடந்த ஆர்வத்தைத் தூண்டும் நிகழ்வுகளைத் தொடர்ந்து தன்னுடைய மகன்கள் மீது அப்பாஸ் சந்தேகமடைந்தார். அவர்களைக் கொன்றார் அல்லது கண்பார்வையற்றவராக ஆக்கினார். 1600களின் பிந்தைய காலம் மற்றும் 1700களின் தொடக்க காலத்தில் ஒரு படிப்படியான வீழ்ச்சியைத் தொடர்ந்து சபாவிய ஆட்சியானது பாஷ்தூன் கிளர்ச்சியாளர்களால் முடித்து வைக்கப்பட்டது. அவர்கள் இசுபகானை முற்றுகையிட்டனர். சொல்தான் உசைனை 1722இல் தோற்கடித்தனர். இது படிப்படியாக வீழ்ச்சி அடைந்ததற்கு உட்சண்டைகள், உதுமானியர்களுடனான போர்கள் மற்றும் அயல்நாட்டுத் தலையீடு ஆகியவை காரணமாகும். கிழக்கு மற்றும் மேற்குக்கு இடையில் ஒரு பொருளாதார வலுவூட்டல் பகுதியாக ஈரானை மீண்டும் உருவாக்கியது, அதிகாரத்தைப் பிரித்துக் கொடுப்பதை அடிப்படையாகக் கொண்ட திறமையான அதிகாரத்துவம், இவர்களது கட்டடக்கலை புதுமைகள் மற்றும் சிறந்த கலைகளுக்கு இவர்களது புரவலத் தன்மை ஆகியவை சபாவியர்களின் மரபு ஆகும். பன்னிருவர் சியா இசுலாமியப் பிரிவை அரசின் மதமாக இவர்கள் நிறுவினர். இன்றும் இது ஈரானின் அரசின் மதமாகத் தொடர்கிறது. சியா இசுலாமை மத்திய கிழக்கு, நடு ஆசியா, காக்கேசியா, அனத்தோலியா, பாரசீக வளைகுடா, மற்றும் மெசொப்பொத்தேமியா முழுவதும் இவர்கள் பரப்பினர்.[114]

அப்சரியரும், சாந்துகளும்

[தொகு]
முதன்மைக் கட்டுரைகள்: அப்சரித்து ஈரான் மற்றும் அப்சரித்து வம்சம்
கரீம் கானின் அர்க் கோட்டை எனப்படும் கட்டடம். கரீம் கான் சாந்தின் (1751–1779) வாழும் இடமாக இது பயன்படுத்தப்பட்டது. இவரே சாந்த் அரசமரபை சீராசில் நிறுவியவர் ஆவார்.

1729இல் நாதிர் ஷா அப்சர் பஷ்தூன் படையெடுப்பாளர்களை விரட்டி அடித்தார். அப்சரியப் பேரரசை நிறுவினார். உதுமானிய மற்றும் உருசிய அரசுகளுக்கு இடையே பிரிக்கப்பட்ட காக்கேசிய நிலப்பரப்புகளை மீண்டும் கைப்பற்றினார். சாசானியப் பேரரசின் காலத்தில் இருந்து இவரது காலத்திலேயே ஈரானானது அதன் உச்சபட்ச விரிவை அடைந்தது. காக்கேசியா, மேற்கு மற்றும் நடு ஆசியா மீதான தனது மேலாட்சியை இவர் மீண்டும் நிறுவினார். விவாதத்திற்குரியாக இருந்தாலும் உலகில் அந்நேரத்தில் இருந்த மிகவும் சக்தி வாய்ந்த பேரரசாக இது திகழ்ந்தது.[115] 1730களின் வாக்கில் நாதிர் இந்தியா மீது படையெடுத்தார். தில்லியைச் சூறையாடினர். கர்னால் போரில் முகலாயர்களை இவரது இராணுவமானது தோற்கடித்தது. அவர்களது தலைநகரத்தைக் கைப்பற்றியது. வரலாற்றாளர்கள் நாதிர் ஷாவை "ஈரானின் நெப்போலியன்" மற்றும் "இரண்டாம் அலெக்சாந்தர்" என்று குறிப்பிடுகின்றனர்.[116][117] கிளர்ச்சியில் ஈடுபட்ட லெசுகின்களுக்கு எதிரான வடக்கு காக்கேசியப் படையெடுப்புகளைத் தொடர்ந்து நாதிர் ஷாவின் நிலப்பரப்பு விரிவாக்கம் மற்றும் இராணுவ வெற்றிகள் குறைய ஆரம்பித்தன. உடல் நலக்குறைவு மற்றும் தன்னுடைய படையெடுப்புகளுக்கு செலவழிக்க அதிகப்படியான வரிகளை அச்சுறுத்தி வசூலிக்கும் எண்ணம் ஆகியவற்றின் விளைவாக இவர் குரூரமானவராக மாறினார். நாதிர் ஷா கிளர்ச்சிகளை நொறுக்கினார். தன்னுடைய கதாநாயகன் தைமூரைப் பின்பற்றும் விதமாக தன்னிடம் தோற்றவர்களின் மண்டையோடுகளை கோபுரமாகக் குவித்தார்.[118][119] 1747இல் இவரது அரசியல் கொலைக்குப் பிறகு நாதிரின் பேரரசில் பெரும்பாலானவை சாந்துகள், துரானியர், ஜார்ஜியர்கள் மற்றும் காக்கேசிய கானரசுகளுக்கு இடையே பிரித்துக் கொள்ளப்பட்டது. அதே நேரத்தில், அப்சரிய ஆட்சியானது குராசனில் இருந்த ஒரு சிறிய உள்ளூர் அரசாக மட்டுமே இருந்தது. இவரது இறப்பானது உள்நாட்டுப் போரைப் பற்ற வைத்தது. இதற்குப் பிறகு கரீம் கான் சாந்து 1750இல் அதிகாரத்தைப் பெற்றார்.[120]

பிந்தைய அரசமரபுகளுடன் ஒப்பிடும் போது சாந்துகளின் புவிசார் அரசியல் விரிவு குறைவாகவே இருந்தது. காக்கேசியாவில் இருந்த பல ஈரானிய நிலப்பரப்புகள் சுயாட்சி பெற்றன. காக்கேசியக் கானரசுகள் மூலம் ஆட்சி செய்தன. எனினும், சாந்து இராச்சியத்திற்கு அவை குடிமக்களாகவும், திறை செலுத்தியவர்களாகவும் தொடர்ந்தனர். இந்த அரசானது பெரும்பாலான ஈரான் மற்றும் நவீன ஈராக்கின் பகுதிகளை உள்ளடக்கியதாக விரிவடைந்தது. தற்கால ஆர்மீனியா, அசர்பைஜான் மற்றும் சியார்சியாவின் நிலங்கள் கானரசுகளால் கட்டுப்படுத்தப்பட்டது. சட்டப்பூர்வமாக இவை சாந்து ஆட்சிக்கு உட்பட்டவையாகும். ஆனால், உண்மையில் அவை சுயாட்சி உடையவையாக இருந்தன.[121] இதன் மிக முக்கியமான ஆட்சியாளரான கரீம் கானின் ஆட்சியானது செழிப்பு மற்றும் அமைதியால் குறிக்கப்படுகிறது. இவர் தன்னுடைய தலை நகரத்தை சீராசில் வைத்திருந்தார். அந்நகரத்தில் கலைகள் மற்றும் கட்டடக் கலையானது செழித்து வளர்ந்தது. 1779இல் கானின் இறப்பைத் தொடர்ந்து சாந்து அரசமரபுக்குள் ஏற்பட்ட உள்நாட்டுப் போரின் காரணமாக ஈரான் வீழ்ச்சி அடைந்தது. இதன் கடைசி ஆட்சியாளரான லோத்பு அலி கான் 1794இல் அகா மொகம்மது கான் கஜரால் மரண தண்டனைக்கு உட்படுத்தப்பட்டார்.

கஜர்கள்

[தொகு]
முதன்மைக் கட்டுரைகள்: கஜர் ஈரான் மற்றும் குவாஜர் வம்சம்
தெகுரானில் உள்ள கோலேஸ்தான் அரண்மனை. 1789 முதல் 1925 வரை கஜர் மன்னர்களின் இருப்பிடமாக இது இருந்தது. இது ஓர் உலகப் பாரம்பரியக் களமாகும்.

கஜர்கள் 1794இல் கட்டுப்பாட்டைப் பெற்றனர். கஜர் பேரரசை நிறுவினர். 1795இல் ஜார்ஜியர்களின் கீழ்ப்படியாமை மற்றும் அவர்களது உருசியக் கூட்டணி ஆகியவற்றைத் தொடர்ந்து கீர்த்சனிசி யுத்தத்தில் கஜர்கள் திபிலீசியைக் கைப்பற்றினர். காக்கேசியாவிலிருந்து உருசியர்களைத் துரத்தி அடித்தனர். ஈரானிய முதன்மை நிலையை மீண்டும் நிறுவினர். 1796இல் அகா மொகம்மது கான் கஜர் மஸ்சாத்தை எளிதாகக் கைப்பற்றினார். அப்சரிய ஆட்சியை முடிவுக்குக் கொண்டு வந்தார். இவருக்கு மன்னனாக மகுடம் சூட்டப்பட்டது. தன்னுடைய தலைநகராக தெகுரானை இவர் தேர்ந்தெடுத்தார். இன்றும் தெகுரான் தான் ஈரானின் தலைநகரமாகத் தொடருகிறது. ஒரு மையப்படுத்தப்பட்ட மற்றும் ஒன்றிணைந்த ஈரான் மீண்டும் திரும்பி வருவதை இவரது ஆட்சியானது கண்டது. இவர் குரூரமானவராகவும், பேராசை பிடித்தவராகவும் இருந்தார். அதே நேரத்தில் நடைமுறை ரீதியிலான, கணக்கிடக் கூடிய மற்றும் சூட்சுமமான இராணுவ மற்றும் அரசியல் தலைவராகவும் கூட இவர் பார்க்கப்படுகிறார்.[122][123]

1804-1813 மற்றும் 1826-1828 உருசிய-ஈரானியப் போர்கள் காக்கேசியாவில் ஈரானுக்கு நிலப்பரப்பு இழப்புகளில் முடிந்தது. தென்காக்கேசியா மற்றும் தாகெஸ்தான் ஆகிய பகுதிகளை ஈரான் இழந்தது.[124] இப்பகுதியில் ஈரானுடன் இணைந்திருந்த நிலப்பரப்புகளை உருசியர்கள் கைப்பற்றினர். குலிஸ்தான் மற்றும் துருக்மென்சாய் ஆகிய ஒப்பந்தங்கள் இதை உறுதி செய்தன.[125][126][127][128] உருசியா மற்றும் பிரிட்டன் ஆகியவற்றுக்கு இடையில் நடந்த அரசியல் விளையாட்டான பெரும் விளையாட்டின் போராட்டங்களில் பலவீனமடைந்து வந்த ஈரானானது ஒரு பாதிக்கப்பட்ட நாடானது.[129] குறிப்பாக துருக்மென்சாய் ஒப்பந்தத்திற்குப் பிறகு ஈரானில் ஆதிக்கம் மிகுந்த சக்தியாக உருசியா உருவானது.[130] 1837 மற்றும் 1856இல் ஹெறாத்தில் நடந்த முற்றுகைகள் போன்ற 'பெரும் விளையாட்டு' யுத்தங்களில் கஜர்கள் ஒரு பங்கை அதே நேரத்தில் ஆற்றினர். ஈரான் சுருங்கிய போது பல தென்காக்கேசிய மற்றும் வடக்கு காக்கேசிய முசுலிம்கள் ஈரானை நோக்கி இடம்பெயர்ந்தனர்.[131] குறிப்பாக சேர்க்காசிய இனப்படுகொலை வரை மற்றும் அதைத் தொடர்ந்த தசாப்தங்களுக்குப் பிறகு இது நடைபெற்றது. அதே நேரத்தில், ஈரானின் ஆர்மீனியர்கள் புதிதாக இணைத்துக் கொள்ளப்பட்ட உருசிய நிலப்பரப்புகளில் குடியமர வைக்கப்பட்டனர்.[132][133] இது மக்கள்தொகை இடமாற்றத்துக்குக் காரணமானது. 1870-1872ஆம் ஆண்டின் பாரசீகப் பஞ்சத்தின் விளைவாக சுமார் 15 இலட்சம் மக்கள், அதாவது மக்கள் தொகையில் 20% - 25% பேர் இறந்தனர்.[134]

அரசியலமைப்புப் புரட்சியும், பகலவிகளும்

[தொகு]
முதன்மைக் கட்டுரை: பகலவி வம்சம்
பாரசீக அரசியலமைப்புப் புரட்சியின் போது 1906இல் முதல் ஈரானிய தேசியப் பாராளுமன்றமானது நிறுவப்பட்டது.

1872 மற்றும் 1905க்கு இடையில் கஜர் முடியரசர்களால் அயல் நாட்டவருக்கு வழங்கப்பட்ட சலுகைகளைப் போராட்டக்காரர்கள் எதிர்த்தனர். 1905இல் பாரசீக அரசியலமைப்புப் புரட்சிக்கு இது வழி வகுத்தது. 1906இல் முதல் ஈரானிய அரசியலமைப்பு மற்றும் தேசியப் பாராளுமன்றம் ஆகியவை நிறுவப்பட்டன. அரசியலமைப்பானது கிறித்தவர்கள், யூதர்கள் மற்றும் சரதுசத்தைச் சேர்ந்தவர்களை அங்கீகரித்தது. 1909இல் இதைத் தொடர்ந்து தெகுரானின் வெற்றி (அரசியலமைப்புவாதிகள் தெகுரானுக்குள் நுழைந்த நிகழ்வு) வந்தது. அப்போது மொகம்மது அலி பதவி விலகக் கட்டாயப்படுத்தப்பட்டார். சிறிய சர்வாதிகாரம் என அழைக்கப்பட்ட காலத்தை இந்நிகழ்வானது முடிவுக்குக் கொண்டு வந்தது. இசுலாமிய உலகில் முதன்முதலில் ஏற்பட்ட இவ்வகையான புரட்சி இதுவாகும்.

பழைய ஆணையானது புதிய அமைப்புகளால் இடமாற்றம் செய்யப்பட்டது. 1907இல் ஆங்கிலேய-உருசிய உடன்படிக்கையானது ஈரானைச் செல்வாக்குப் பகுதிகளாகப் பிரித்தது. உருசியர்கள் வடக்கு ஈரான் மற்றும் தப்ரீசுவை ஆக்கிரமித்தனர். பல ஆண்டுகளுக்கு இராணுவத்தை அங்கு பேணி வந்தனர். இது மக்களின் எழுச்சிகளை முடிவுக்குக் கொண்டு வரவில்லை. இதற்குப் பிறகு கஜர் முடியரசு மற்றும் அயல்நாட்டுப் படையெடுப்பாளர்களுக்கு எதிராக மிர்சா குச்சிக் கானின் காட்டு இயக்கம் எனும் கிளர்ச்சியானது நடைபெற்றது.

முதலாம் உலகப் போரில் ஈரான் நடு நிலை வகித்த போதும் உதுமானிய, உருசிய மற்றும் பிரித்தானியப் பேரரசுகள் மேற்கு ஈரானை ஆக்கிரமித்தன. பாரசீகப் படையெடுப்புகளில் சண்டையிட்டன. 1921இல் பின் வாங்கின. சண்டை, உதுமானியர்களால் நடத்தப்பட்ட கிறித்தவர்களுக்கு எதிரான இனப்படுகொலைகள் அல்லது போரால் தூண்டப்பட்ட 1917-1919ஆம் ஆண்டின் பஞ்சம் ஆகியவற்றின் காரணமாகக் குறைந்தது 20 இலட்சம் மக்கள் இறந்தனர். ஈரானிய அசிரியர் மற்றும் ஈரானிய ஆர்மீனியக் கிறித்தவர்கள், மேலும் அவர்களைப் பாதுகாக்க முயன்ற முசுலிம்களும் கூட படையெடுத்து வந்த உதுமானியத் துருப்புகளால் நடத்தப்பட்ட படுகொலைகளின் பாதிப்பாளர்களாக ஆயினர்.[135][136][137][138]

அகா மொகம்மது கான் தவிர பிறரின் கஜர் ஆட்சியானது திறமையுடையதாக இல்லை.[139] முதலாம் உலகப் போரின் போது மற்றும் அதைத் தொடர்ந்த ஆக்கிரமிப்பைத் தடுக்க இயலாத இவர்களின் நிலையானது பிரித்தானியர்களால் நடத்தப்பட்ட 1921ஆம் ஆண்டின் பாரசீக ஆட்சிக் கவிழ்ப்புக்கு வழி வகுத்தது. 1925இல் இராணுவ அதிகாரியான ரேசா பகலவி அதிகாரத்தைப் பெற்றார். பிரதம மந்திரி, முடியரசரானார். பகலவி வம்சத்தை நிறுவினார். 1941இல் இரண்டாம் உலகப் போரின் போது அனைத்து செருமானியர்களையும் வெளியேற்றுமாறு ஈரானிடம் பிரித்தானியர் முறையிட்டனர். பகலவி மறுத்தார். எனவே பிரித்தானிய மற்றும் சோவியத் படையினர் ஒரு வெற்றிகரமான திடீர்ப் படையெடுப்பைத் தொடங்கினர்.[140] சோவியத் ஒன்றியத்துக்குப் பொருள் வழங்கும் வழியை இது உறுதி செய்தது. செருமானிய செல்வாக்கைக் கட்டுப்படுத்தியது. பகலவி உடனடியாகச் சரணடைந்தார். நாட்டை விட்டு வெளியேறினார். அவருக்குப் பிறகு அவரது மகன் முகம்மத் ரிசா ஷா பஹ்லவி ஆட்சிக்கு வந்தார்.[141][142][143]

சோவியத் ஒன்றியத்துக்கான பிரித்தானிய மற்றும் அமெரிக்க உதவிக்கு ஒரு முதன்மையான வழியாக ஈரான் உருவானது. ஈரான் வழியாக 1.20 இலட்சம் போலந்து அகதிகளும், ஆயுதமேந்திய காவல் படைகளும் தப்பித்தன.[144] 1943ஆம் ஆண்டின் தெகுரான் மாநாட்டில் ஈரானின் சுதந்திரம் மற்றும் எல்லைகளுக்கு உறுதியளிக்கத் தெகுரான் அறிவிப்பை நேச நாடுகள் வெளியிட்டன. எனினும், சோவியத்துகள் கைப்பாவை அரசுகளை வடமேற்கு ஈரானில் நிறுவினர். அவை அசர்பைஜானின் மக்கள் அரசாங்கம் மற்றும் மகாபத் குடியரசு ஆகியவையாகும். இது 1946ஆம் ஆண்டின் ஈரான் பிரச்சனைக்கு வழி வகுத்தது. பனிப் போரின் முதல் பிரச்சனைகளில் இதுவும் ஒன்றாகும். சோவியத் ஒன்றியத்துக்கு எண்ணெய்ச் சலுகைகள் உறுதியளிக்கப்பட்ட பிறகு இது முடிந்தது. சோவியத் ஒன்றியமானது 1946இல் பின் வாங்கியது. கைப்பாவை அரசுகள் பதவியிலிருந்து தூக்கி எறியப்பட்டன. சலுகைகள் இரத்து செய்யப்பட்டன.[145][146]

1951–1978: மொசாத்தெக், பகலவி மற்றும் கொமெய்னி

[தொகு]
முதன்மைக் கட்டுரை: அஜாக்ஸ் நடவடிக்கை
மொகம்மது மொசாத்தெக்
முகம்மத் ரிசா ஷா பஹ்லவி
ரூகொல்லா கொமெய்னி

1951இல் மொகம்மது மொசாத்தெக் ஈரானின் பிரதம மந்திரியாக சனநாயக முறைப்படித் தேர்ந்தெடுக்கப்பட்டார். நாட்டின் எண்ணெய்த் துறையை தேசியமயமாக்கியதற்குப் பிறகு மொசத்தெக் மிகவும் பிரபலமானார். எண்ணெய்த் துறையானது முன்னர் அயல் நாட்டவர்களால் கட்டுப்படுத்தப்பட்டது. இவர் முடியாட்சியைப் பலவீனமாக்கப் பணியாற்றினார். 1953ஆம் ஆண்டின் ஈரானிய ஆட்சிக் கவிழ்ப்பில் இவர் பதவியில் இருந்து நீக்கப்பட்டார். இந்த ஆட்சிக் கவிழ்ப்பு ஓர் ஆங்கிலேய-அமெரிக்க இரகசிய நடவடிக்கையாகும்.[147] மொசத்தெக்கின் நிர்வாகமானது நீக்கப்படுவதற்கு முன்னர் சமூக பாதுகாப்பு, நிலச் சீர்திருத்தங்கள் மற்றும் அதிக வரிகள் போன்ற சமூக மற்றும் அரசியல் நடவடிக்கைகளை அறிமுகப்படுத்தியது. இதில் நில வாடகை மீதான வரியின் அறிமுகமும் அடங்கும். இவர் சிறைப்படுத்தப்பட்டார். பிறகு வீட்டுக் காவலில் வைக்கப்பட்டார். இவரது இறப்பு வரை இவ்வாறான நிலை தொடர்ந்தது. பொது மக்களின் கோபத்தால் ஏற்படும் ஓர் அரசியல் பிரச்சனையைத் தடுப்பதற்காக இவர் அவரது வீட்டிலேயே புதைக்கப்பட்டார். 2013ஆம் ஆண்டு இந்த ஆட்சிக் கவிழ்ப்பில் தனது பங்காக போராட்டக்காரர்களுக்குப் பணம் வழங்கியது மற்றும் அதிகாரிகளுக்கு இலஞ்சம் வழங்கியதும் உள்ளிட்டவற்றை ஐக்கிய அமெரிக்க அரசாங்கமானது ஒப்புக் கொண்டது.[148] ஆட்சிக் கவிழ்ப்புக்குப் பிறகு பகலவி ஈரானை மேற்குலக நாடுகளுக்கு ஆதரவாக இருக்கச் செய்தார். ஒரு சர்வாதிகார ஆட்சியாளராக தன்னுடைய அதிகாரத்தை நிலை நாட்ட ஐக்கிய அமெரிக்காவுடன் ஒரு நெருக்கமான உறவு முறையில் இவர் தொடர்ந்தார். பனிப் போரின் போது அமெரிக்க ஆதரவையும் இவர் அதிகமாகச் சார்ந்திருந்தார்.

மாட்சி மிக்க அயதோல்லா ரூகொல்லா கொமெய்னி 1963ஆம் ஆண்டு முதன் முதலாக அரசியல் முக்கியத்துவம் பெற்றார். மொகம்மது ரேசா பகலவி மற்றும் அவரது வெள்ளைப் புரட்சிக்கு எதிரான எதிர்ப்புக்கு இவர் தலைமை தாங்கினார். மொகம்மது ரேசா "ஈரானில் இசுலாமை அழிக்க முற்படுவதாக" தான் அறிவித்ததற்குப் பிறகு கொமெய்னி கைது செய்யப்பட்டார்.[149] பெரிய கலகங்கள் தொடர்ந்தன. காவலர்களால் 15,000 மக்கள் கொல்லப்பட்டனர்.[150] எட்டு மாத வீட்டுக் காவலுக்குப் பிறகு கொமெய்னி விடுதலை செய்யப்பட்டார். அவர் தன்னுடைய போராட்டத்தைத் தொடர்ந்தார். இசுரேலுடனான ஈரானின் ஒத்துழைப்பு மற்றும் இசுரேலுக்குச் சார்பான ஒப்பந்தங்கள் அல்லது ஐக்கிய அமெரிக்க அரசாங்க நபர்களுக்குத் தூதரக ரீதியான பாதுகாப்பை விரிவாக்கியது ஆகியவற்றை இவர் கண்டித்தார். நவம்பர் 1964இல் கொமெய்னி மீண்டும் கைது செய்யப்பட்டார். நாடு கடத்தப்பட்டார். இவ்வாறாக 15 ஆண்டுகள் கடந்தன.

மொகம்மது ரேசா பகலவி சர்வாதிகாரியாகவும், சுல்தானைப் போலவும் நடந்து கொண்டார். ஐக்கிய அமெரிக்காவுடனான ஒரு தசாப்த சர்ச்சைக்குரிய நெருக்கமான உறவுகளுக்குள் ஈரான் நுழைந்தது.[151] ஈரானை நவீனமயமாக்கியதாகவும், ஈரானைத் தொடர்ந்து மதச் சார்பற்ற அரசாக வைத்திருந்ததாகவும்[152] மொகம்மது ரேசா குறிப்பிட்ட அதே நேரத்தில் எதிர்ப்பாளர்களை ஒடுக்குவதற்காக சவக் எனப்படும் இவரது இரகசிய காவல் துறையினர் நியாயமற்ற கைதுகள் மற்றும் சித்திரவதையைச் செய்தனர்.[153] 1973ஆம் ஆண்டின் எண்ணெய் நெருக்கடி காரணமாக பொருளாதாரத்தில் அயல்நாட்டுப் பணங்கள் வெள்ளம் போல் கொண்டு வரப்பட்டன. இது பணவீக்கத்துக்குக் காரணமானது. 1974 வாக்கில் ஈரான் இரட்டை இலக்கப் பணவீக்கத்தைக் கண்டது. பெரிய நவீன மயமாக்கும் திட்டங்கள் இருந்த போதும் ஊழலானது பரவலாக இருந்தது. ஒரு பொருளியல் பின்னடைவானது வேலையில்லாத் திண்டாட்டத்தை அதிகரித்தது. 1970களின் தொடக்க கால ஆண்டுகளின் விரைவான வளர்ச்சி ஆண்டுகளின் போது நகரங்களுக்குக் கட்டடக்கலை வேலைகளுக்காக இடம் பெயர்ந்திருந்த இளைஞர்கள் மத்தியில் குறிப்பாக வேலையில்லா திண்டாட்டம் அதிகரித்தது. 1970களின் பிற்பகுதியில் பகலவியின் தேர்ந்தெடுக்கப்படாத அரசுக்கு எதிராக அவர்கள் போராடினர்.[154]

ஈரானியப் புரட்சி

[தொகு]
முதன்மைக் கட்டுரை: ஈரானியப் புரட்சி
மாட்சி மிக்க அயதோல்லா ரூகொல்லா கொமெய்னி 1 பெப்ரவரி 1979 அன்று திரும்பி வருதல்.

பகலவி மற்றும் கொமெய்னிக்கு இடையில் சித்தாந்தம் மற்றும் அரசியல் பிரச்சனைகள் நீடித்திருந்த போது அக்டோபர் 1977இல் ஆர்ப்பாட்டங்கள் தொடங்கின. இது குடிமக்களின் எதிர்ப்பாக வளர்ந்தது. சமயச் சார்பின்மை மற்றும் இசுலாமியம் உள்ளிட்டவை இதில் அடங்கியுள்ளன.[155] 1978 ஆகத்து மாதத்தில் ரெக்சு திரையரங்குத் தீ விபத்தில் நூற்றுக்கணக்கானோர் இறந்தனர். செப்டம்பர் மாதத்தில் துப்பாக்கிச் சூடான கருப்பு வெள்ளி என்ற நிகழ்வு நடைபெற்றது. இது புரட்சி இயக்கத்தை ஊக்குவித்தது. நாடு முழுவதுமான வேலை நிறுத்தங்கள் மற்றும் ஆர்ப்பாட்டங்கள் நாட்டை முடக்கின.[156][157][158] ஓர் ஆண்டு வேலை நிறுத்தங்கள் மற்றும் போராட்டங்களுக்குப் பிறகு சனவரி 1979இல் பகலவி ஐக்கிய அமெரிக்காவுக்குத் தப்பினார்.[159] பெப்ரவரி மாதத்தில் கொமெய்னி ஈரானுக்குத் திரும்பி வந்து ஒரு புதிய அரசாங்கத்தை நிறுவினார்.[160] தலை நகரமான தெகுரானில் கொமெய்னி இறங்கிய போது அவரை வரவேற்பதற்காக தசம இலட்சக்கணக்கான மக்கள் கூடினர்.[161]

மார்ச்சு 1979 பொது வாக்கெடுப்பைத் தொடர்ந்து அரசாங்கமானது ஓர் அரசியலமைப்பை உருவாக்கத் தொடங்கியது. இந்தப் பொது வாக்கெடுப்பில் 98% வாக்காளர்கள் ஓர் இசுலாமியக் குடியரசாக ஈரானை மாற்ற ஒப்புதல் அளித்தனர். அயதோல்லா கொமெய்னி ஈரானின் அதியுயர் தலைவராக திசம்பர் 1979 அன்று பதவியேற்றுக் கொண்டார். தன்னுடைய சர்வதேசச் செல்வாக்கு காரணமாக 1979 ஆம் ஆண்டு டைம் பத்திரிகையானது அந்த ஆண்டின் முதன்மையான மனிதனாக இவரைக் குறிப்பிட்டது. "பிரபலமான மேற்குலகப் பண்பாட்டில் சியா இசுலாமின் முகமாக" இவர் உள்ளதாகக் குறிப்பிட்டது.[162] பகலவிக்கு விசுவாசமுடைய அதிகாரிகளை ஒழித்துக் கட்ட கொமெய்னி ஆணையிட்டதைத் தொடர்ந்து பல முன்னாள் அமைச்சர்கள் மற்றும் அதிகாரிகள் மரண தண்டனைக்கு உட்படுத்தப்பட்டனர்.[163] 1980இல் பண்பாட்டுப் புரட்சி தொடங்கியது. அனைத்து பல்கலைக்கழகங்களும் 1980இல் மூடப்பட்டன. 1983ஆம் ஆண்டு மீண்டும் திறக்கப்பட்டன.[164][165][166]

நவம்பர் 1979இல் பகலவியை நாடு கடத்த ஐக்கிய அமெரிக்கா மறுத்ததற்குப் பிறகு ஈரானிய மாணவர்கள் ஐக்கிய அமெரிக்கத் தூதரகத்தைக் கைப்பற்றினர். 53 அமெரிக்கர்களைக் கைதிகளாகப் பிடித்தனர்[167]. அவர்களது விடுவிக்கப் பேச்சுவார்த்தை நடத்த ஜிம்மி கார்ட்டர் நிர்வாகமானது முயற்சித்தது. அவர்களை விடுவிக்கவும் முயன்றது. அதிபராகக் கார்ட்டர் தனது கடைசி நாளில் அல்சியர்சு ஒப்பந்தத்தின் கீழ் கடைசிப் பிணைக் கைதிகள் விடுதலை செய்யப்பட்டனர். ஏப்ரல் 1980இல் ஐக்கிய அமெரிக்கா மற்றும் ஈரான் தூதரக உறவுகளை முறித்துக் கொண்டன. அன்றிலிருந்து அதிகாரப்பூர்வ தூதரக உறவுகளானது இரு நாடுகளுக்கும் இடையில் கிடையாது.[168] ஈரான்-ஐக்கிய அமெரிக்க உறவுகளில் ஒரு திருப்பு முனையாக அமைந்த நிகழ்வாக இப்பிரச்சினை உள்ளது.

ஈரான்–ஈராக் போர் (1980–1988)

[தொகு]
முதன்மைக் கட்டுரை: ஈரான் – ஈராக் போர்
ஈரானிய விமானப் படையின் எச்-3 தாக்குதலானது வரலாற்றின் மிக வெற்றிகரமான வான் ஊடுருவல்களில் ஒன்றாகும்.[169]

செப்டம்பர் 1980இல் ஈராக் கூசித்தான் மீது படையெடுத்தது. ஈரான்-ஈராக் போரின் தொடக்கமாக இது அமைந்தது. புரட்சிக்குப் பிந்தைய ஈரானின் குழப்பத்தைத் தனக்கு அனுகூலமாகப் பயன்படுத்த ஈராக் நம்பிக்கை கொண்டிருந்த அதே நேரத்தில் ஈராக்கின் இராணுவமானது மூன்று மாதங்களுக்கு மட்டுமே முன்னேறிச் சென்றது. திசம்பர் 1980 வாக்கில் சதாம் உசேனின் படைகளானவை நிறுத்தப்பட்டன. 1982இன் நடுப் பகுதி வாக்கில் ஈரானியப் படைகள் உத்வேகம் பெற்றன. ஈராக்கியர்களை ஈராக்குக்குள் வெற்றிகரமாக உந்தித் தள்ளின. சூன் 1982 வாக்கில் அனைத்து இழந்த நிலப்பரப்புகளையும் ஈரான் மீண்டும் பெற்றது. ஐக்கிய நாடுகள் பாதுகாப்பு அவையின் தீர்மானம் 514ஐ ஈரான் நிராகரித்தது. படையெடுப்பைத் தொடங்கியது. பசுரா போன்ற ஈராக்கின் நகரங்களைக் கைப்பற்றியது. ஈராக்கில் ஈரானின் தாக்குதல்களானவை ஐந்து ஆண்டுகளுக்கு நீடித்தன. இதில் ஈராக்கும் பதில் தாக்குதல்களை நடத்தியது.

1988 வரை போரானது தொடர்ந்தது. அப்போது ஈராக்குக்குள் இருந்த ஈரானியப் படைகள் ஈராக் தோற்கடித்தது. எல்லைகளைத் தாண்டி ஈரானியத் துருப்புகளை உந்தித் தள்ளியது. ஐக்கிய நாடுகள் அவையால் ஏற்படுத்தப்பட்ட ஒரு சண்டை நிறுத்த ஒப்பந்தத்துக்கு கொமெய்னி ஒப்புக் கொண்டார். இரு நாடுகளும் போருக்கு முந்தைய தங்களது எல்லைகளுக்குள் திரும்பி வந்தன. 20ஆம் நூற்றாண்டின் மிகப் பெரிய மரபு வழிப் போர் இதுவாகும். வியட்நாம் போருக்குப் பிறகு 20ஆம் நூற்றாண்டின் இரண்டாவது மிகப் பெரிய போர் இதுவாகும். மொத்த ஈரானிய இழப்புகளானவை 1.23 முதல் 1.60 பேர் வரை கொல்லப்பட்டது, 66,000 பேர் தொலைந்து போனது மற்றும் 11,000 - 16,000 குடிமக்கள் கொல்லப்பட்டது என மதிப்பிடப்பட்டுள்ளது.[170][171] சதாம் உசேனின் வீழ்ச்சிக்குப் பிறகு ஈரான் ஈராக்கின் அரசியலை வடிவமைத்துள்ளது. இரு நாடுகளுக்கு இடைப்பட்ட உறவுகளானவை மிகவும் நன்முறையில் உள்ளன.[172][173][174] குறிப்பிடத்தக்க இராணுவ உதவியானது ஈரானால் ஈராக்குக்குக் கொடுக்கப்பட்டுள்ளது. ஈரான் ஒரு பெரும் அளவுக்கு செல்வாக்கைக் கொண்டிருக்கவும், ஈராக்கில் காலூன்றவும் இது வழி வகுத்துள்ளது. ஈராக் மிகுந்த நிலைத் தன்மையுடைய மற்றும் முன்னேறிய ஈரானைத் தனது எரியாற்றல் தேவைகளுக்காக மிகவும் சார்ந்துள்ளது.[175][176]

1990களிலிருந்து

[தொகு]
ரூகொல்லா கொமெய்னியின் கல்லறையானது அதிபர் அக்பர் ரப்சஞ்சனி மற்றும் பிற முக்கிய நபர்களின் சமாதிகளையும் கூடக் கொண்டுள்ளது.

1989இல் அக்பர் ரப்சஞ்சனி பொருளாதாரத்தை மீண்டும் முன்னேற்றுவதற்காக வணிகத்திற்கு ஆதரவான கொள்கை மீது கவனக் குவியம் கொண்டார். புரட்சியின் சித்தாந்தத்தையும் மீறாதவாறு பார்த்துக் கொண்டார். உள் நாட்டளவில் கட்டற்ற சந்தை முறைக்கு இவர் ஆதரவளித்தார். அரசு தொழில் துறைகள் தனியார் மயமாக்கப்படுவதையும், சர்வதேச அளவில் ஒரு மிதமான நிலையைக் கொண்டிருக்கவும் விரும்பினார்.

1997இல் ரப்சஞ்சனிக்குப் பிறகு மிதவாத சீர்திருத்தவாதியான முகமது கத்தாமி பதவிக்கு வந்தார். அவரது அரசாங்கமானது கருத்து வெளிப்பாட்டுச் சுதந்திரத்துக்கு ஆதரவளித்தது. ஆசியா மற்றும் ஐரோப்பிய ஒன்றியத்துடன் பயனுள்ள தூதரக உறவுகளுக்கு முன்னுரிமை கொடுத்தது. ஒரு கட்டற்ற சந்தை மற்றும் அயல்நாட்டு முதலீட்டுக்கு ஆதரவளித்த ஒரு பொருளாதாரக் கொள்கையைக் கொண்டு வந்தார்.

2005ஆம் ஆண்டு அதிபர் தேர்தலானது பழமைவாதப் புகழாளரும், தேசியவாத வேட்பாளருமான மகுமூத் அகமதிநெச்சாத்தை அதிகாரத்துக்குக் கொண்டு வந்தது. இவர் தன் பிடிவாதமான பார்வைகள், அணு ஆயுதமயமாக்கம், மற்றும் இசுரேல், சவூதி அரேபியா, ஐக்கிய இராச்சியம், ஐக்கிய அமெரிக்கா மற்றும் பிற அரசுகளுக்கு எதிரான பகைமை ஆகியவற்றுக்காக அறியப்பட்டார். தன் அதிபர் பதவி குறித்த கேள்விகளுக்குப் பதிலளிக்க நாடாளுமன்றத்தால் அழைப்பாணையிடப்பட்ட முதல் அதிபர் இவர் ஆவார்.[177]

தெகுரானில் ஈரான் 2012ஆம் ஆண்டின் அணி சேரா இயக்க மாநாட்டை நடத்தியது. 120 நாடுகளின் தலைவர்கள் இதில் கலந்து கொண்டனர்.

2013இல் மையவாதியும், சீர்திருத்தவாதியுமான அசன் ரூகானி அதிபராகத் தேர்ந்தெடுக்கப்பட்டார். உள்நாட்டுக் கொள்கையில் இவர் தனி நபர் சுதந்திரம், தகவல்களுக்கான சுதந்திரமான அனுமதி, மற்றும் மேம்பட்ட பெண்ணுரிமை ஆகியவற்றை ஊக்குவித்தார். சமரச மடல்களின் பரிமாற்றம் மூலம் ஈரானின் தூதரக உறவுகளை இவர் மேம்படுத்தினார்.[178] இணைந்த அகல் விரிவான திட்டச் செயலானது 2015இல் வியன்னாவில் ஈரான், பி5+1 (ஐ. நா. பாதுகாப்பு அவை + செருமனி) மற்றும் ஐரோப்பிய ஒன்றியம் ஆகியவற்றுக்கு இடையே எட்டப்பட்டது. செறிவூட்டப்பட்ட யுரேனியத்தை உற்பத்தி செய்வதற்கான கட்டுப்பாடுகளை ஈரான் ஏற்றுக் கொண்டால் பொருளாதாரத் தடைகள் நீக்கப்படும் என்பதை மையமாகக் கொண்டு பேச்சுவார்த்தைகள் நடைபெற்றன.[179] எனினும், 2018இல் டிரம்ப் நிர்வாகத்தின் கீழான ஐக்கிய அமெரிக்காவானது இந்த ஒப்பந்தத்திலிருந்து விலகியது. புதிய பொருளாதாரத் தடைகள் விதிக்கப்பட்டன. ஈரானுக்குப் பொருளாதார உதவிகள் கிடைப்பதை இது சட்டப்படி செல்லுபடியாகததாக்கியது, ஒப்பந்தத்தை இடர்ப்பாட்டு நிலைக்கு உள்ளாக்கியது, மற்றும் ஈரானை அணு ஆயுத உருவாக்கத்தின் தொடக்க நிலைக்குக் கொன்டு வந்தது.[180] 2020இல் இசுலாமிய புரட்சிகர பாதுகாப்புப் படைகளின் தளபதியும், ஈரானிலேயே மிக சக்தி வாய்ந்த 2வது நபராகிய காசிம் சுலைமானி[181] ஐக்கிய அமெரிக்காவால் அரசியல் கொலை செய்யப்பட்டார். இது இரு நாடுகளுக்கும் இடையிலான பதட்டத்தை அதிகரித்தது.[182] ஈராக்கிலிருந்த ஐக்கிய அமெரிக்க இராணுவ விமான தளங்கள் மீது ஈரான் பதில் தாக்குதல் நடத்தியது. அமெரிக்கர்கள் மீது நடத்தப்பட்ட மிகப் பெரிய தொலைதூர ஏவுகணைத் தாக்குதல் இதுவாகும்;[183] 110 பேருக்கு இத்தாக்குதலால் புறவழி மூளைக் காயங்கள் ஏற்பட்டன.[184][185][186]

பிடிவாதக் கொள்கையுடைய இப்ராகிம் ரையீசி 2021இல் அதிபராக மீண்டும் போட்டியிட்டார். அசன் ரூகானிக்குப் பிறகு பதவிக்கு வந்தார். ரையீசியின் பதவிக் காலத்தின் போது, ஈரான் யுரேனியம் செறிவூட்டுவதைத் தீவிரப்படுத்தியது, சர்வதேச ஆய்வுகளைக் கட்டுப்படுத்தியது, சாங்காய் ஒத்துழைப்பு மாநாடு மற்றும் பிரிக்சு ஆகிய அமைப்புகளில் இணைந்தது, உக்ரைன் மீதான உருசியாவின் படையெடுப்புக்கு ஆதரவளித்தது, மற்றும் சவூதி அரேபியாவுடனான தூதரக உறவுகளை மீண்டும் கொண்டு வந்தது. ஏப்பிரல் 2024இல், ஓர் ஈரானியத் துணைத் தூதரகம் மீதான இசுரேலின் விமானத் தாக்குதலானது இசுலாமிய புரட்சிகர பாதுகாப்புப் படைகளின் தளபதி ஒருவரைக் கொன்றது.[187][188] ஆளில்லாத வானூர்திகள், சீர்வேக மற்றும் தொலைதூர ஏவுகணைகளைப் பயன்படுத்தி ஈரான் பதில் தாக்குதல் நடத்தியது; இதில் 9 இசுரேலைத் தாக்கின.[189][190][191] சில ஈரானிய ஆளில்லாத வானூர்திகளை அழிக்க இசுரேலுக்கு மேற்குலக மற்றும் சோர்தானிய இராணுவங்கள் உதவி புரிந்தன.[192][193] வரலாற்றின் மிகப் பெரிய ஆளில்லாத வானூர்தித் தாக்குதல்,[194] ஈரானிய வரலாற்றின் மிகப் பெரிய ஏவுகணைத் தாக்குதல்,[195] இசுரேல் மீதான ஈரானின் முதல் நேரடித் தாக்குதல்[196][197] மற்றும் 1991ஆம் ஆண்டிலிருந்து இசுரேல் ஒரு நாட்டால் நேரடியாகத் தாக்கப்படுவது இதுவே முதல் முறையாகும்.[198] காசா முனை மீதான இசுரேலின் படையெடுப்புக்கு நடுவிலான அதிகபட்ச பதற்றங்களுக்கு மத்தியில் இது நடைபெற்றது.

மே 2024இல், ஒரு உலங்கூர்தி விபத்தில் அதிபர் ரையீசி கொல்லப்பட்டார். அரசியலமைப்பின் படி சூனில் ஈரான் ஒரு அதிபர் தேர்தலை நடத்தியது. சீர்திருத்த அரசியல்வாதியும், முன்னாள் மருத்துவத் துறை அமைச்சருமான மசூத் பெசஸ்கியான் அதிகாரத்திற்கு வந்தார்.[199][200]

புவியியல்

[தொகு]
ஆசியாவில் உள்ள மிக உயரமான எரிமலையான தமவந்த் எரிமலை. பாரசீகப் பழங்கதைகளில் இம்மலை ஒரு தனித்துவமான இடத்தைக் கொண்டுள்ளது.
மாசாந்தரான் மாகாணத்தில் உள்ள பில்பந்த் பகுதியில் உள்ள காட்டு மலைகள்.

ஈரான் 16,48,195 சதுர கிலோமீட்டர் பரப்பளவைக் கொண்டுள்ளது. முழுவதுமாக ஆசியாவில் உள்ள நாடுகளில் இது ஆறாவது மிகப் பெரிய நாடாகும். மேற்கு ஆசியாவில் இது இரண்டாவது மிகப் பெரிய நாடாகும்.[201] 24° மற்றும் 40° வடக்கு அட்சரேகைக்கு இடையிலும், 44° மற்றும் 64° கிழக்கு தீர்க்க ரேகைக்கு இடையிலும் இது அமைந்துள்ளது. இந்நாட்டுக்கு வடமேற்கே ஆர்மீனியாவும் (35 கிலோமீட்டர்), அசர்பைசானுடன் இணைக்கப்படாத அதன் பகுதியான நக்சிவானும் (179 கிலோமீட்டர்),[202] மற்றும் அசர்பைசான் குடியரசு (616 கிலோமீட்டர்) ஆகியவையும் எல்லைகளைக் கொண்டுள்ளன. இந்நாட்டுக்கு வடக்கே காசுப்பியன் கடலும், வடகிழக்கே துருக்மெனிஸ்தானும் (992 கிலோமீட்டர்), கிழக்கே ஆப்கானித்தான் (936 கிலோமீட்டர்) மற்றும் பாக்கித்தானும் (909 கிலோமீட்டர்) அமைந்துள்ளன. இந்நாட்டுக்குத் தெற்கே பாரசீக வளைகுடாவும், ஓமான் குடாவும் அமைந்துள்ளன. மேற்கே ஈராக்கு (1458 கிலோமீட்டர்) மற்றும் துருக்கி (499 கிலோமீட்டர்) ஆகியவை அமைந்துள்ளன.

நிலநடுக்கஞ்சார்ந்த செயல்பாட்டில் உள்ள ஒரு பகுதியில் ஈரான் அமைந்துள்ளது.[203] சராசரியாக ஒவ்வொரு பத்து ஆண்டுகளுக்கு ஒரு முறை ரிக்டர் அளவுகோலில் ஏழு என்ற அளவுடைய நிலநடுக்கமானது இந்நாட்டில் நிகழ்கிறது.[204] பெரும்பாலான நிலநடுக்கங்களானவை ஆழமில்லாத பகுதியில் நடைபெறுகின்றன. இவை மிகவும் அழிவு ஏற்படுத்தக் கூடியவையாக உள்ளன. இதற்கு ஓர் எடுத்துக்காட்டு 2003ஆம் ஆண்டு ஏற்பட்ட பாம் நிலநடுக்கம் ஆகும்.

ஈரான் ஈரானியப் பீடபூமியைத் தன்னகத்தே கொண்டுள்ளது. உலகின் மிகப் மலைப்பாங்கான நாடுகளில் இதுவும் ஒன்றாகும். வடிநிலங்கள் அல்லது பீடபூமிகளைப் பிரிக்கும் கூர்மையான மலைத்தொடர்கள் இதன் நிலப்பகுதி மீது ஆதிக்கம் செலுத்தி வருகின்றன. இந்நாட்டின் மிகுந்த மக்கள் தொகையுடைய மேற்குப் பகுதியானது மிகுந்த மலைப்பாங்கானதாகவும் உள்ளது. இங்கு காக்கசஸ், சக்ரோசு மற்றும் அல்போர்சு போன்ற மலைத் தொடர்கள் காணப்படுகின்றன. அல்போர்சு மலைத் தொடரானது தமவந்த் மலையைக் கொண்டுள்ளது. இதுவே ஈரானின் அதிக உயரமான புள்ளியாகும். இதன் உயரம் 5,610 மீட்டர் ஆகும். ஆசியாவில் உள்ள மிக உயரமான எரிமலை இதுவாகும். ஈரானின் மலைகளானவை இதன் அரசியல் மற்றும் பொருளாதாரம் மீது நூற்றாண்டுகளாகத் தாக்கம் செலுத்தி வருகின்றன.

வடக்குப் பகுதியானது அடர்த்தியும், செழிப்பும் மிக்க கடல் மட்டத்தில் உள்ள காசுப்பியன் ஐர்கானியக் காடுகளால் மூடப்பட்டுள்ளது. இக்காடுகள் காசுப்பியன் கடலின் தெற்குக் கரையோரப் பகுதிக்கு அருகில் அமைந்துள்ளன. நாட்டின் கிழக்குப் பகுதியானது பெரும்பாலும் காவிர் பாலைவனம் போன்ற பாலைவன வடிநிலங்களைப் பெரும்பாலும் கொண்டுள்ளது. காவிர் இந்த நாட்டின் மிகப் பெரிய பாலைவனம் ஆகும். மேலும், கிழக்குப் பகுதியில் லூத் பாலைவனம், உப்பு ஏரிகள் போன்றவை அமைந்துள்ளன. லூத் பாலைவனமானது பூமியின் மேற்பரப்பிலேயே பதிவு செய்யப்பட்ட மிக வெப்பமான இடமாக உள்ளது. 2005ஆம் ஆண்டு இங்கு 70.7°C வெப்பம் பதிவிடப்பட்டது.[205][206][207][208] காசுப்பியன் கடலின் கரையோரம் மற்றும் பாரசீக வளைகுடாவின் வடக்கு முடிவு ஆகியவற்றுக்குப் பக்கவாட்டில் நாட்டின் ஒரே பெரும் சமவெளிகளின் காணப்படுகின்றன. பாரசீக வளைகுடாவின் வடக்கு முடிவில் இந்நாடானது அர்வந்த் ஆற்றின் வாய்ப் பகுதியில் எல்லைகளைக் கொண்டுள்ளது. பாரசீக வளைகுடா, ஓர்முசு நீரிணை மற்றும் ஓமான் குடா ஆகியவற்றின் எஞ்சிய கடற்கரையின் பக்கவாட்டில் சிறிய, தொடர்ச்சியற்ற சமவெளிகள் காணப்படுகின்றன.[209][210][211]

தீவுகள்

[தொகு]
பாரசீக வளைகுடாவின் ஹோர்முஸ் தீவில் உள்ள ஒரு கடலோரத் தங்கும் வளாகமான மசாரா குடியிருப்பு.

ஈரானின் தீவுகளானவை முதன்மையாகப் பாரசீக வளைகுடாவில் அமைந்துள்ளன. ஈரான் உருமியா ஏரியில் 102 தீவுகளையும், அராசு ஆற்றில் 427 தீவுகளையும், அன்சாலி கடற்கழியில் பல தீவுகளையும், காசுப்பியன் கடலில் அசுராத் தீவையும், ஓமான் கடலில் செய்தன் தீவையும் மற்றும் பிற உள் நிலத் தீவுகளையும் கொண்டுள்ளது. பாக்கித்தானுக்கு அருகில் ஓமான் குடாவின் தொலை தூர முடிவில் ஒரு மக்களற்ற தீவை ஈரான் கொண்டுள்ளது. ஒரு சில தீவுகள் சுற்றுலாப் பயணிகளால் அடையக் கூடியவையாக உள்ளன. பெரும்பாலானவை இராணுவத்தின் கட்டுப்பாட்டில் உள்ளன அல்லது காட்டு விலங்குகளைப் பாதுகாப்பதற்காகப் பயன்படுத்தப்படுகின்றன. இவற்றுக்கான நுழைவானது தடை செய்யப்பட்டுள்ளது அல்லது நுழைய அனுமதி பெற வேண்டியுள்ளது.[212][213][214]

பாரசீக வளைகுடா மற்றும் ஓமன் குடாவுக்கு இடையில் உள்ள ஓர்முசு நீரிணையில் உள்ள பமுசா மற்றும், பெரிய மற்றும் சிறிய துன்புகள் ஆகிய தீவுகளின் கட்டுப்பாட்டை ஈரான் 1971ஆம் ஆண்டு பெற்றது. இத்தீவுகள் சிறியவையாகவும், மிகக் குறைவான இயற்கை வளங்கள் அல்லது மக்கள் தொகையைக் கொண்டிருந்தாலும் இவற்றின் உத்தி ரீதியிலான அமைவிடத்திற்காக இவை மிகவும் மதிப்புடையவையாக உள்ளன.[215][216][217][218][219] இத்தீவுகளின் இறையாண்மையை ஐக்கிய அரபு அமீரகம் கோருகிறது.[220][221][222] எனினும், ஈரானிடமிருந்து தொடர்ச்சியாக ஒரு கடுமையான எதிர் வினையை இதற்காகப் பெற்று வருகிறது.[223][224][225] இத்தீவுகளின் வரலாற்று மற்றும் பண்பாட்டுப் பின்புலம் இதற்கு அடிப்படையாக உள்ளது.[226] இத்தீவுகள் மீதான முழுமையான கட்டுப்பாட்டை ஈரான் கொண்டுள்ளது.[227]

ஒரு கட்டற்ற வணிக வலயமான கீஷ் தீவானது நுகர்வோரின் சொர்க்கம் என்று புகழப்படுகிறது. இங்கு வணிக வளாகங்கள், கடைகள், சுற்றுலா பயணிகளுக்கான ஈர்ப்புகள் மற்றும் சொகுசுத் தங்கும் விடுதிகள் ஆகியவை உள்ளன. ஈரானில் உள்ள மிகப் பெரிய தீவு கெசிம் ஆகும். இது 2016ஆம் ஆண்டு முதல் ஒரு யுனெஸ்கோ உலகளாவியப் புவியியல் பூங்காவாக உள்ளது.[228][229][230] இதன் உப்புக் குகையான நமக்தன் உலகிலேயே மிகப் பெரிய உப்புக் குகையாகும். உலகில் உள்ள மிக நீளமான குகைகளில் இதுவும் ஒன்றாகும்.[231][232][233][234]

காலநிலை

[தொகு]
கோப்பென் காலநிலை வகைப்பாடு.

ஈரானின் காலநிலையானது வேறுபட்டதாக உள்ளது. வறண்டது மற்றும் பகுதியளவு வறண்டது முதல் அயன அயல் மண்டலம் வரையிலான காலநிலையானது காசுப்பியன் கடற்கரை மற்றும் வடக்கு காடுகளின் பக்கவாட்டில் காணப்படுகிறது.[235] இந்நாட்டின் வடக்கு விளிம்பில் வெப்ப நிலையானது அரிதாகவே உறை நிலைக்குக் கீழே செல்கிறது. இப்பகுதியானது தொடர்ந்து ஈரப்பதமுடையதாக உள்ளது. கோடை கால வெப்ப நிலைகள் அரிதாகவே 29°Cக்கும் அதிகமாகின்றன.[236] ஆண்டு மழைப் பொழிவு சமவெளியின் கிழக்குப் பகுதியில் 68 சென்டி மீட்டராகவும், மேற்குப் பகுதியில் 170 சென்டி மீட்டருக்கும் அதிகமானதாகவும் உள்ளது. ஈரானுக்கான ஐ. நா. குடியிருப்போர் ஒருங்கிணைப்பானது "ஈரானில் தற்போது தண்ணீர்ப் பற்றாக்குறையானது மிகக் கடுமையான மனிதப் பாதுகாப்புச் சவாலைக் கொடுப்பதாகக்" கூறுகிறது.[237]

மேற்கே சக்ரோசு வடி நிலத்தில் உள்ள குடியிருப்புகள் குறைவான வெப்பநிலைகளைப் பெறுகின்றன. உறைய வைக்கும் சராசரி தினசரி வெப்பநிலைகளுடனான கடுமையான குளிர்காலங்கள் மற்றும் கடுமையான பனிப்பொழிவை இவை பெறுகின்றன. கிழக்கு மற்றும் மைய வடிநிலங்களானவை வறண்டவையாகும். இங்கு 20 சென்டி மீட்டருக்கும் குறைவான மழையே பொழிகிறது. ஆங்காங்கே பாலைவனங்களும் காணப்படுகின்றன.[238] சராசரி கோடைக்கால வெப்ப நிலையானது அரிதாகவே 38°Cஐ விட அதிகமாகிறது. பாரசீக வளைகுடா மற்றும் ஓமான் குடாவின் தெற்குக் கடற்கரை சமவெளிகள் மிதமான குளிர் காலங்களைக் கொண்டுள்ளன. மிகவும் ஈரப்பதமான மற்றும் வெப்பமான கோடை காலங்களைக் கொண்டுள்ளன. ஆண்டு மழைப் பொழிவானது இங்கு 13.5 முதல் 35.5 சென்டி மீட்டர் வரையிலானதாக உள்ளது.[239]

உயிரினப் பல்வகைமை

[தொகு]
ஈரானியப் பீடபூமியை வாழ்விடமாகக் கொண்டுள்ள பாரசீகச் சிறுத்தை.

இந்நாட்டின் பத்தில் ஒரு பங்குக்கும் மேலான நிலப்பரப்பானது காடுகளால் மூடப்பட்டுள்ளது.[240] தேசியப் பயன்பாட்டுக்காக 12 கோடி ஹெக்டேர்கள் அளவுள்ள காடுகளும், நிலப்பரப்புகளும் அரசாங்கத்தினுடையதாக உள்ளன.[241][242] ஈரானின் காடுகளானவை ஐந்து தாவரப் பகுதிகளாகப் பிரிக்கப்படுகின்றன: நாட்டின் வடக்குப் பகுதியில் பச்சைப் பட்டையை அமைக்கும் ஐர்கானிய பகுதி; ஈரானின் மையப் பகுதியில் முதன்மையாகச் சிதறிக் காணப்படும் துரான் பகுதி; மேற்கே முதன்மையாக ஓக் மரக் காடுகளைக் கொண்டுள்ள சக்ரோசு பகுதி; தெற்குக் கடற்கரைப் பட்டையில் சிதறிக் காணப்படும் பாரசீக வளைகுடா பகுதி; அழகான மற்றும் தனித்துவமான உயிரினங்களைக் கொண்டுள்ள அரசுபரனி பகுதி. இந்நாட்டில் 8,200க்கும் மேற்பட்ட தாவர வகைகள் வளருகின்றன. ஐரோப்பாவைப் போல் நான்கு மடங்கு இயற்கைத் தாவரங்கள் இந்நிலைத்தை மூடியுள்ளன.[243] உயிரினப் பல்வகைமை மற்றும் காட்டுயிர்களைப் பாதுகாக்க 200க்கும் மேற்பட்ட பாதுகாக்கப்பட்ட பகுதிகள் இந்நாட்டில் உள்ளன. 30க்கும் மேற்பட்ட தேசியப் பூங்காக்கள் உள்ளன.

ஈரானின் வாழ்ந்து வரும் உயிரினங்களானவை 34 வௌவால் இனங்கள், இந்தியச் சாம்பல் கீரி, சிறிய இந்தியக் கீரி, பொன்னிறக் குள்ளநரி, இந்திய ஓநாய், நரிகள், வரிக் கழுதைப்புலி, சிறுத்தை, ஐரோவாசியச் சிவிங்கிப் பூனை, பழுப்புக் கரடி மற்றும் ஆசியக் கறுப்புக் கரடி ஆகியவற்றை உள்ளடக்கியுள்ளன. குளம்பி இனங்களானவை காட்டுப்பன்றி, உரியல் காட்டுச் செம்மறியாடுகள், ஆர்மீனியக் காட்டுச் செம்மறியாடுகள், சிவப்பு மான், மற்றும் கழுத்து தடித்த மறிமான் ஆகியவற்றை உள்ளடக்கியுள்ளன.[244][245] இதில் மிகவும் புகழ் பெற்ற விலங்கானது மிக அருகிய இனமான வேங்கைப்புலி ஆகும். இது ஈரானில் மட்டுமே எஞ்சியுள்ளது. ஈரான் அதன் அனைத்து ஆசியச் சிங்கங்களையும், அற்று விட்ட காசுப்பியன் புலிகளையும் 20ஆம் நூற்றாண்டின் தொடக்கத்தில் இழந்து விட்டது.[246] குளம்பிகளான வீட்டு விலங்குகளானவை செம்மறியாடு, ஆடு, மாடு, குதிரை, எருமை (கால்நடை), கழுதை (விலங்கு) மற்றும் ஒட்டகத்தால் பிரதிநித்துவப்படுத்தப்படுகின்றன. வீசனம், கௌதாரி, பெரிய நாரை, கழுகுகள் மற்றும் வல்லூறுகள் ஆகியவை இந்நாட்டை வாழ்விடமாகக் கொண்ட பறவையினங்கள் ஆகும்.[247][248]

அரசாங்கமும், அரசியலும்

[தொகு]

அதியுயர் தலைவர்

[தொகு]
அதியுயர் தலைவர்
அலி காமெனி
அதிபர்
மசூத் பெசஸ்கியான்

புரட்சியின் தலைவர் அல்லது அதியுயர் தலைமைத்துவ அதிகாரமுடையவர் என அழைக்கப்படும் அதியுயர் தலைவர் அல்லது "ரபர்" எனப்படுவர் நாட்டுத் தலைவர் ஆவார். இவர் கொள்கை மேற்பார்வைக்கான பொறுப்பைக் கொண்டுள்ளார். ரபருடன் ஒப்பிடும் போது அதிபர் வரம்புக்குட்பட்ட அதிகாரத்தையே கொண்டுள்ளார். ரபரின் ஒப்புதலுடனேயே முக்கியமான அமைச்சர்கள் தேர்ந்தெடுக்கப்படுகின்றனர். அயல் நாட்டுக் கொள்கையில் இறுதி முடிவை ரபரே எடுக்கிறார்.[249] பாதுகாப்பு, உளவுத்துறை மற்றும் அயல்நாட்டு விவகாரங்கள், மேலும் பிற உயர் அமைச்சர் பதவித் துறைகளுக்கான வேட்பாளர்களை அதிபரிடமிருந்து பெற்றதற்குப் பிறகு அமைச்சர்களை நியமிப்பதில் ரபர் நேரடியாகப் பங்கேற்கிறார்.

பிராந்தியக் கொள்கையானது ரபரால் நேரடியாகக் கட்டுப்படுத்தப்படுகிறது. அயல்நாட்டு விவகாரத்துறை அமைச்சரின் செயலானது மரபுச் சீர்முறை மற்றும் விழாத் தருணங்களுடன் முடித்துக் கொள்ளப்படுகிறது. அரபு நாடுகளுக்கான தூதர்கள் எடுத்துக்காட்டாக குத்ஸ் படைகளால் தேர்ந்தெடுக்கப்படுகின்றனர். குத்ஸ் படைகள் ரபருக்கு நேரடியாக எடுத்துரைக்கின்றன.[250] சட்டத் திருத்தங்களை ரபரால் ஆணையிட முடியும்.[251] இமாம் கொமெய்னியின் ஆணைகளைச் செயல்படுத்தம் செதாத் எனும் அமைப்பானது ராய்ட்டர்ஸ் செய்தி நிறுவனத்தால் 2013ஆம் ஆண்டு ஐஅ$95 பில்லியன் (₹6,79,402 கோடி) என மதிப்பிடப்பட்டுள்ளது. இதன் கணக்குகளானவை நாடாளுமன்றத்துக்கும் கூடத் தெரியாமல் இரகசியமாக உள்ளன.[252][253]

இராணுவப் படைகளின் தலைமைத் தளபதியாகவும் இவர் திகழ்கிறார். இராணுவ உதவிகள் மற்றும் பாதுகாப்புச் செயல்பாடுகளை இவர் கட்டுப்படுத்துகிறார். போரையோ அல்லது அமைதியையோ கொண்டு வரும் ஒற்றை அதிகாரத்தை இவர் கொண்டுள்ளார். நீதித்துறை, அரசு வானொலி மற்றும் தொலைக்காட்சி இணையங்களின் தலைவர்கள், காவல்துறை மற்றும் இராணுவத்தின் தளபதிகள், பாதுகாவலர்கள் மன்றத்தின் உறுப்பினர்கள் ஆகிய அனைவரும் ரபரால் நியமிக்கப்படுகின்றனர்.

ரபரைத் தேர்ந்தெடுக்கும் பொறுப்பானது வல்லுநர் மன்றத்திடம் உள்ளது. தகுதிகள் மற்றும் பொது மக்கள் மத்தியிலான மதிப்பு ஆகியவற்றை அடிப்படையாகக் கொண்டு ரபரைப் பதவி நீக்கம் செய்யும் அதிகாரம் இதற்கு உள்ளது.[254] இன்று வரை வல்லுநர் மன்றமானது ரபரின் எந்த ஒரு முடிவுக்கும் சவால் விடுக்கவில்லை மற்றும் இவரைப் பதவி நீக்கம் செய்ய முயற்சி செய்யவில்லை. நீதித்துறை அமைப்பின் முன்னாள் தலைவரான சதேக் லரிசனி ரபரால் நியமிக்கப்பட்டவர் ஆவார். இவர் ரபர் மீது மேற்பார்வை செய்வது என்பது வல்லுநர் மன்றத்திற்கு சட்டப்படி முறையற்றது என்று குறிப்பிட்டுள்ளார்.[255] வல்லுநர் மன்றமானது எந்தவொரு உண்மையான அதிகாரமும் இன்றிப் பெயரளவு மன்றமாக மாறிவிட்டது என பலர் நம்புகின்றனர்.[256][257][258]

இந்த நாட்டின் அரசியல் அமைப்பானது அரசியலமைப்புச் சட்டத்தை அடிப்படையாகக் கொண்டுள்ளது.[259] எக்கனாமிஸ்ட் பத்திரிகையின் சனநாயகப் பட்டியலில் ஈரான் 2022ஆம் ஆண்டு 154வது இடத்தைப் பிடித்தது.[260] சமூகவாதியும், அரசியல் அறிவியலாளருமான சுவான் சோசு லின்சு 2000ஆம் ஆண்டு "முறையாகத் தேர்ந்தெடுக்கப்படாத ஈரானிய அரசானது அரசுக்கு அடிபணியும் சித்தாந்த வளைவு மற்றும், இரண்டு அல்லது அதற்கு மேற்பட்ட அதிகார மையங்களைக் கொண்ட வரம்புபடுத்தப்பட்ட சர்வாதிகாரத்தை இணைத்துச் செயல்படுவதாக" குறிப்பிட்டுள்ளார்.[261]

நாகரிகம்

[தொகு]

ஈரான் உலகின் மிகப் பழைய நாகரிகம் ஒன்றின் இருப்பிடமாக விளங்கியது.[262] ஈரானின் முதலாவது வம்ச ஆட்சி கிமு 2800 ஆம் ஆண்டுக் காலப் பகுதியில், ஈலமிய இராச்சியக் காலத்தில் உருவாகியது. கிமு 625ல் "மெடே"க்கள் ஈரானை ஒன்றிணைத்தனர்.[263] இவர்களைத் தொடர்ந்து, ஈரானிய ஆக்கிமெடியப் பேரரசு, எலனிய செலூசியப் பேரரசு, பார்த்தியப் பேரரசு, சசானியப் பேரரசு என்பன இப்பகுதியில் உருவாகின. கிபி 651ல் முஸ்லிம்கள் இப்பகுதியைக் கைப்பற்றினர்.ஈரானியப் பின்-இஸ்லாமிய வம்சங்களும், பேரரசுகளும், பாரசீக மொழியையும், பண்பாட்டையும் ஈரானியச் சமவெளி முழுவதும் விரிவடையச் செய்தன. ஈரானியரின் சுதந்திரத்தை மீளவும் நிலைநாட்டிய தொடக்ககால வம்சங்களுள் தகிரியர், சபாரியர், சமானியர், புயியர் போன்றோர் அடங்குகின்றனர்.

கல்வி

[தொகு]

பாரசீக இலக்கியம், மெய்யியல், மருத்துவம், வானியல், கணிதம், கலை என்பன இஸ்லாமிய நாகரிகத்தின் முக்கிய கூறுகளாயின. தொடர்ந்த நூற்றாண்டுகளில் அந்நியர் ஆட்சி நிலவியபோதும் ஈரானிய அடையாளம் தொடர்ந்து இருந்தது.[264] கசுவானிய,[265] செல்யூக்,[266][267] இல்க்கானிய,[268] திமுரிய[269] ஆட்சியாளர்களும் பாரசீகப் பண்பாட்டையே பின்பற்றினர். இமாமிய ஷியா இஸ்லாமைப் பேரரசின் உத்தியோக பூர்வ மதமாக உயர்த்திய[109] சபாவிய வம்சம்[107] 1501 ஆம் ஆண்டில் உருவானமை ஈரானிய முஸ்லிம் வரலாற்றில் ஒரு முக்கியமான திருப்பு முனையாக அமைந்தது.[270] 1906ல் இடம்பெற்ற பாரசீக அரசியலமைப்புசார் புரட்சி மூலம், அரசியல் சட்ட முடியாட்சிக்கு உட்பட்டு நாட்டின் முதலாவது நாடாளுமன்றம் உருவாக்கப்பட்டது. 1953ல், ஐக்கிய இராச்சியம், ஐக்கிய அமெரிக்கா ஆகிய நாடுகளால் தூண்டப்பட்ட ஒரு சதிப்புரட்சியைத் தொடர்ந்து படிப்படியாக ஈரான் ஒரு தன்னிச்சையான ஆட்சி கொண்ட ஒரு நாடாக உருவானது. அந்நியச் செல்வாக்கோடு, வளர்ந்து வந்த முரண்பாடுகள், இசுலாமியப் புரட்சிக்கு வித்திட்டு, 1 ஏப்ரல் 1979 ஆம் தேதி ஒரு இசுலாமியக் குடியரசு உருவாகக் காரணம் ஆயின.[271][272]

அரசியல்

[தொகு]

ஐக்கிய நாடுகள் அவை, அணிசேரா இயக்கம், இசுலாமிய ஒத்துழைப்பு அமைப்பு, ஒப்பெக் ஆகியவற்றின் தொடக்க உறுப்பினராக ஈரான் உள்ளது. 1979 ஆம் ஆண்டின் அரசியலமைப்பை அடிப்படையாகக் கொண்ட ஈரானின் அரசியல் முறைமை, ஒன்றுக்கொன்று சிக்கலான தொடர்புகளைக் கொண்ட ஆட்சி அமைப்புக்களைக் கொண்டது. ஈரானின் மிக உயர்ந்த ஆட்சியதிகாரி, உச்சநிலைத் தலைவர் ஆவார். சியா இசுலாம் நாட்டின் உத்தியோகபூர்வ மதம். அதன் அலுவல் மொழி பாரசீகம்.

மாகாணங்களும் நகரங்களும்

[தொகு]
முதன்மைக் கட்டுரை: ஈரான் நாட்டின் மாகாணங்கள்

ஈரான் நாட்டில் 30 மாகாணங்கள் உள்ளன. ஒவ்வொரு மாகாணமும் நியமிக்கப்பட்ட ஆளுநரால் ஆட்சி செய்யப்படுகிறது. மாகாணங்கள் முறையே பெருமாவட்டங்களாக பிரிக்கப்பட்டும், பெருமாவட்டங்கள் மாவட்டங்களாகவும், மாவட்டங்கள் குறுமாவட்டங்களாகவும் பிரிக்கப்பட்டு ஆட்சி செய்யப்படுகிறது.

மக்கள்தொகை

[தொகு]

உலகிலேயே, நகர மக்கள்தொகை பெருக்க விகிதம் அதிகமாக காணப்படும் நாடுகளில் ஈரானும் ஒன்று. 1950ஆம் ஆண்டிலிருந்து 2002-ஆண்டு வரை நகர மக்கள் தொகை விகிதமானது 27%-இலிருந்து 60%-ஆக உயர்ந்தது. அனேக உள்நாட்டு குடியேற்றங்கள், டெஹ்ரான், இஸ்ஃபஹான், அஹ்வாஸ், கொம் ஆகிய நகரங்களை ஒட்டியே அமைகின்றன. டெஹரானில் மட்டும் ஈரான் நாட்டின் 11% மக்கள் வாழ்கின்றனர். ஈரானின் இரண்டாவது பெரிய நகரமாக மஷாத் விளங்குகிறது. இங்கு 28 லட்சம் பேர் வசிக்கின்றனர்.

விளக்க குறிப்புகள்

[தொகு]
  1. ↑ English: /ɪˈrɑːn/ (கேட்கⓘ)ih-RAHN or /ɪˈræn/ ih-RAN or /aɪˈræn/ eye-RAN[7]
  2. ↑ பாரசீக மொழி: ایران‎, romanized: Irân fa
  3. ↑ பாரசீக மொழி: جمهوری اسلامی ایران‎, romanized: Jomhuri-ye Eslâmi-ye Irân fa
  4. ↑ English: /ˈpɜːrʒə/ (கேட்கⓘ) PUR-zhə[7]

மேற்கோள்கள்

[தொகு]
  1. ↑ Jeroen Temperman (2010). State-Religion Relationships and Human Rights Law: Towards a Right to Religiously Neutral Governance. Brill. pp. 87–. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-90-04-18148-9. Archived from the original on 10 April 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 20 June 2015. The official motto of Iran is [the] அல்லாஹு அக்பர் ('God is the Greatest' or 'God is Great'). Transliteration Allahu Akbar. As referred to in art. 18 of the constitution of Iran (1979). The நடைமுறைப்படி motto however is: 'Independence, freedom, the Islamic Republic.வார்ப்புரு:'-
  2. ↑ "Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Archived from the original on 24 March 2021. பார்க்கப்பட்ட நாள் 11 October 2020.
  3. ↑ "Iran Population (2024) – Worldometer". Archived from the original on 23 November 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 30 March 2024.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 "World Economic Outlook Database, April 2024 Edition. (Iran)". அனைத்துலக நாணய நிதியம். Archived from the original on 16 April 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 20 April 2024.
  5. ↑ "Gini Index coefficient". த வேர்ல்டு ஃபக்ட்புக். பார்க்கப்பட்ட நாள் 24 September 2024.
  6. ↑ "Human Development Report 2023/24" (PDF) (in ஆங்கிலம்). ஐக்கிய நாடுகள் வளர்ச்சித் திட்டம். 13 March 2024. p. 289. Archived (PDF) from the original on 13 March 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 13 March 2024.
  7. ↑ 7.0 7.1 "Definition of IRAN". merriam-webster.com (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 24 September 2022. பார்க்கப்பட்ட நாள் 24 September 2022.
  8. ↑ 8.0 8.1 MacKenzie 1998.
  9. ↑ Schmitt 1987.
  10. ↑ Laroche. 1957. Proto-Iranian *arya- descends from Proto-Indo-European (PIE) வார்ப்புரு:PIE, a yo-adjective to a root வார்ப்புரு:PIE "to assemble skillfully", present in Greek harma "chariot", Greek aristos, (as in "aristocracy"), Latin ars "art", etc.
  11. ↑ Shahbazi 2004.
  12. ↑ Wilson, Arnold (2012). "The Middle Ages: Fars". The Persian Gulf (RLE Iran A). Routledge. p. 71. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-136-84105-7.
  13. ↑ Borjian, Maryam; Borjian, Habib (2011). "Plights of Persian in the Modernization Era". In Fishman, Joshua A; García, Ofelia (eds.). Handbook of Language and Ethnic Identity: Volume 2: The Success-Failure Continuum in Language and Ethnic Identity Efforts (in ஆங்கிலம்). New York: ஒக்ஸ்போர்ட் பல்கலைக்கழகப் பதிப்பகம். p. 266. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-19-539245-6. 'Iran' and 'Persia' are synonymous. The former has always been used by Iranian-speaking peoples themselves, while the latter has served as the international name of the country in various languages, ever since it was introduced by the Greeks some twenty-five centuries ago. In 1935, however, the nationalist administration under Reza Shah Pahlavi (see below) made a successful effort to replace 'Persia' with 'Iran,' apparently to underline the nation's 'Aryan' pedigree to the international community. The latter term used to signify all branches of the Indo-European language family (and even the 'race' of their speakers), but was practically abandoned after World War II.
  14. ↑ Lewis, Geoffrey (1984). "The naming of names". British Society for Middle Eastern Studies Bulletin 11 (2): 121–124. doi:10.1080/13530198408705394. பன்னாட்டுத் தர தொடர் எண்:0305-6139. 
  15. ↑ Persia பரணிடப்பட்டது 15 சூன் 2022 at the வந்தவழி இயந்திரம், பிரித்தானிக்கா கலைக்களஞ்சியம், "The term Persia was used for centuries ... [because] use of the name was gradually extended by the ancient Greeks and other peoples to apply to the whole Iranian plateau."
  16. ↑ 16.0 16.1 "Your Gateway to Knowledge". Knowledge Zone (in ஆங்கிலம்). பார்க்கப்பட்ட நாள் 3 April 2024.
  17. ↑ "Fars Province, Iran". Persia Advisor (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 2 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2 May 2024.
  18. ↑ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 10 April 2010. பார்க்கப்பட்ட நாள் 3 April 2024.
  19. ↑ "Eight Thousand Years of History in Fars Province, Iran". Research Gate. 12 May 2005. பார்க்கப்பட்ட நாள் 3 April 2024.
  20. ↑ "From Cyrus to Alexander : a history of the Persian Empire | WorldCat.org". search.worldcat.org (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 3 April 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 3 April 2024.
  21. ↑ Austin, Peter (2008). One Thousand Languages: Living, Endangered, and Lost (in ஆங்கிலம்). University of California Press. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-520-25560-9.
  22. ↑ Dandamaev, M. A. (1989). A Political History of the Achaemenid Empire (in ஆங்கிலம்). BRILL. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-90-04-09172-6.
  23. ↑ "Persia Changes Its Name; To Be 'Iran' From Mar. 22". த நியூயார்க் டைம்ஸ். 1 January 1935 இம் மூலத்தில் இருந்து 25 December 2018 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20181225141734/https://www.nytimes.com/1935/01/01/archives/persia-changes-its-name-to-be-iran-from-mar-22.html. 
  24. ↑ "Persia or Iran, a brief history". Art-arena.com. Archived from the original on 23 May 2013. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013.
  25. ↑ Christoph Marcinkowski (2010). Shi'ite Identities: Community and Culture in Changing Social Contexts. LIT Verlag Münster. p. 83. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-3-643-80049-7. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013. The 'historical lands of Iran' – 'Greater Iran' – were always known in the Persian language as Irānshahr or Irānzamīn.
  26. ↑ Frye, Richard Nelson (October 1962). "Reitzenstein and Qumrân Revisited by an Iranian". The Harvard Theological Review 55 (4): 261–268. doi:10.1017/S0017816000007926. "I use the term Iran in an historical context [...] Persia would be used for the modern state, more or less equivalent to "western Iran". I use the term "Greater Iran" to mean what I suspect most Classicists and ancient historians really mean by their use of Persia – that which was within the political boundaries of States ruled by Iranians.". 
  27. ↑ Richard Frye (2012). Persia (RLE Iran A). Routledge. p. 13. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-136-84154-5. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013. This 'greater Iran' included and still includes part of the Caucasus Mountains, Central Asia, Afghanistan, and Iraq; for Kurds, Baluchis, Afghans, Tajiks, Ossetes, and other smaller groups are Iranians
  28. ↑ Farrokh, Kaveh. Shadows in the Desert: Ancient Persia at War. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 1-84603-108-7
  29. ↑ "Iran". Oxford Dictionaries. Archived from the original on 29 December 2016. பார்க்கப்பட்ட நாள் 7 February 2017.
  30. ↑ "Iran". Merriam-Webster. Archived from the original on 10 May 2017. பார்க்கப்பட்ட நாள் 7 February 2017.
  31. ↑ "How do you say Iran?". Voice of America. Archived from the original on 11 February 2017. பார்க்கப்பட்ட நாள் 7 February 2017.
  32. ↑ Biglari, Fereidoun; Saman Heydari; Sonia Shidrang. "Ganj Par: The first evidence for Lower Paleolithic occupation in the Southern Caspian Basin, Iran". Antiquity. Archived from the original on 19 March 2012. பார்க்கப்பட்ட நாள் 27 April 2011.
  33. ↑ "National Museum of Iran". Pbase.com. Archived from the original on 26 July 2013. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013.
  34. ↑ J. D. Vigne; J. Peters; D. Helmer (2002). First Steps of Animal Domestication, Proceedings of the 9th Conference of the International Council of Archaeozoology. Oxbow Books, Limited. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-84217-121-9.
  35. ↑ Pichon, Fiona; Estevez, Juan José Ibáñez; Anderson, Patricia C.; Tsuneki, Akira (25 August 2023). "Harvesting cereals at Tappeh Sang-e Chakhmaq and the introduction of farming in Northeastern Iran during the Neolithic" (in en). PLOS ONE 18 (8): e0290537. doi:10.1371/journal.pone.0290537. பன்னாட்டுத் தர தொடர் எண்:1932-6203. பப்மெட்:37624813. Bibcode: 2023PLoSO..1890537P. 
  36. ↑ Nidhi Subbaraman (4 July 2013). "Early humans in Iran were growing wheat 12,000 years ago". NBC News. Archived from the original on 2 November 2020. பார்க்கப்பட்ட நாள் 26 August 2015.
  37. ↑ "Emergence of Agriculture in the Foothills of the Zagros Mountains of Iran", by Simone Riehl, Mohsen Zeidi, Nicholas J. Conard – University of Tübingen, publication 10 May 2013
  38. ↑ "Excavations at Chogha Bonut: The earliest village in Susiana". Oi.uchicago.edu. Archived from the original on 25 July 2013. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013.
  39. ↑ Hole, Frank (20 July 2004). "NEOLITHIC AGE IN IRAN". Encyclopedia Iranica. Encyclopaedia Iranica Foundation. 
  40. ↑ Collon, Dominique (1995). Ancient Near Eastern Art. University of California Press. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-520-20307-5. பார்க்கப்பட்ட நாள் 4 July 2013.
  41. ↑ Woosley, Anne I. (1996). Early agriculture at Chogha Mish. The University of Chicago Oriental Institute publications. Oriental Institute of the University of Chicago. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-885923-01-1.
  42. ↑ D. T. Potts (1999). The Archaeology of Elam: Formation and Transformation of an Ancient Iranian State. Cambridge University Press. pp. 45–46. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-521-56496-0. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013.
  43. ↑ "New evidence: modern civilization began in Iran". News.xinhuanet.com. 10 August 2007. Archived from the original on 17 December 2007. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013.
  44. ↑ "Panorama – 03/03/07". Iran Daily இம் மூலத்தில் இருந்து 12 March 2007 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20070312120827/http://www.iran-daily.com/1385/2795/html/panorama.htm. 
  45. ↑ Iranian.ws, "Archaeologists: Modern civilization began in Iran based on new evidence", 12 August 2007. Retrieved 1 October 2007. பரணிடப்பட்டது 26 சூன் 2015 at the வந்தவழி இயந்திரம்
  46. ↑ Whatley, Christopher (2001). Bought and Sold for English Gold: The Union of 1707. Tuckwell Press.
  47. ↑ Lowell Barrington (2012). Comparative Politics: Structures and Choices, 2nd ed.tr: Structures and Choices. Cengage Learning. p. 121. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-111-34193-0. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013.
  48. ↑ "Ancient Scripts:Elamite". 1996. Archived from the original on 13 May 2011. பார்க்கப்பட்ட நாள் 28 April 2011.
  49. ↑ "8,000 years old artifacts unearthed in Iran". 7 January 2019. Archived from the original on 22 February 2019. பார்க்கப்பட்ட நாள் 14 January 2024.
  50. ↑ "8,000 years old artifacts unearthed in Iran". 8 January 2019. Archived from the original on 28 February 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 14 January 2024.
  51. ↑ Basu, Dipak. "Death of the Aryan Invasion Theory". iVarta.com. Archived from the original on 29 October 2012. பார்க்கப்பட்ட நாள் 6 May 2013.
  52. ↑ Cory Panshin. "The Palaeolithic Indo-Europeans". Panshin.com. Archived from the original on 29 June 2013. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013.
  53. ↑ "Iran (Ethnic Groups)". Encyclopædia Britannica. 
  54. ↑ Azadpour, M "HEGEL, GEORG WILHELM FRIEDRICH". Encyclopædia Iranica.  
  55. ↑ Connolly, Bess (13 November 2019). "What felled the great Assyrian Empire? A Yale professor weighs in". YaleNews (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 18 March 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 18 March 2024.
  56. ↑ Roux, Georges (1992). Ancient Iraq. Penguin Adult. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-14-193825-7.
  57. ↑ "Iran, the fabulous land – پردیس بین المللی کیش". kish.ut.ac.ir. Archived from the original on 7 April 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 7 April 2024.
  58. ↑ "Median Empire". Iran Chamber Society. 2001. Archived from the original on 14 May 2011. பார்க்கப்பட்ட நாள் 29 April 2011.
  59. ↑ A. G. Sagona (2006). The Heritage of Eastern Turkey: From Earliest Settlements to Islam. Macmillan Education AU. p. 91. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-876832-05-6.
  60. ↑ "Urartu civilization". allaboutturkey.com. Archived from the original on 1 July 2015. பார்க்கப்பட்ட நாள் 26 August 2015.
  61. ↑ Llewellyn-Jones, L. (2022). Persians: The Age of the Great Kings. Basic Books. p. 5. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-5416-0035-5.
  62. ↑ "Largest empire by percentage of world population". Guinness World Records. Archived from the original on 9 February 2021. பார்க்கப்பட்ட நாள் 11 March 2015.
  63. ↑ David Sacks; Oswyn Murray; Lisa R. Brody; Oswyn Murray; Lisa R. Brody (2005). Encyclopedia of the ancient Greek world. Facts On File. pp. 256 (at the right portion of the page). பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-8160-5722-1. Archived from the original on 28 March 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 17 August 2016.
  64. ↑ "Encyclopædia Iranica | Articles". 29 April 2011. Archived from the original on 29 April 2011. பார்க்கப்பட்ட நாள் 7 May 2024.
  65. ↑ A, Patrick Scott Smith, M. "Parthia: Rome's Ablest Competitor". World History Encyclopedia (in ஆங்கிலம்). பார்க்கப்பட்ட நாள் 2024-07-06.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  66. ↑ Sarkhosh Curtis, Vesta; Stewart, Sarah (2005), Birth of the Persian Empire: The Idea of Iran, London: I.B. Tauris, p. 108, பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-84511-062-8, archived from the original on 28 March 2024, பார்க்கப்பட்ட நாள் 20 June 2017, Similarly the collapse of Sassanian Eranshahr in AD 650 did not end Iranians' national idea. The name 'Iran' disappeared from official records of the Saffarids, Samanids, Buyids, Saljuqs and their successor. But one unofficially used the name Iran, Eranshahr, and similar national designations, particularly Mamalek-e Iran or 'Iranian lands', which exactly translated the old Avestan term Ariyanam Daihunam. On the other hand, when the Safavids (not Reza Shah, as is popularly assumed) revived a national state officially known as Iran, bureaucratic usage in the Ottoman empire and even Iran itself could still refer to it by other descriptive and traditional appellations.
  67. ↑ Bury, J.B. (1958). History of the Later Roman Empire from the Death of Theodosius I. to the Death of Justinian, Part 1. Courier Corporation. pp. 90–92.
  68. ↑ Durant, Will (2011). The Age of Faith: The Story of Civilization. Simon & Schuster. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-4516-4761-7. Repaying its debt, Sasanian art exported its forms and motives eastward into India, Turkestan, and China, westward into Syria, Asia Minor, Constantinople, the Balkans, Egypt, and Spain.
  69. ↑ "Transoxiana 04: Sasanians in Africa". Transoxiana.com.ar. Archived from the original on 28 May 2008. பார்க்கப்பட்ட நாள் 16 December 2013.
  70. ↑ Dutt, Romesh Chunder; Smith, Vincent Arthur; Lane-Poole, Stanley; Elliot, Henry Miers; Hunter, William Wilson; Lyall, Alfred Comyn (1906). History of India. Vol. 2. Grolier Society. p. 243.
  71. ↑ Stillman, Norman A. (1979). The Jews of Arab Lands. Jewish Publication Society. p. 22. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-8276-1155-9.
  72. ↑ Jeffreys, Elizabeth; Haarer, Fiona K. (2006). Proceedings of the 21st International Congress of Byzantine Studies: London, 21–26 August, 2006, Volume 1. Ashgate Publishing. p. 29. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-7546-5740-8.
  73. ↑ Eiland, Murray L. "West Asia 300 BC – AD 600", in John Onions (ed) Atlas of World Art. Archived from the original on 8 November 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2 May 2024.
  74. ↑ George Liska (1998). Expanding Realism: The Historical Dimension of World Politics. Rowman & Littlefield Pub Incorporated. p. 170. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-8476-8680-3.
  75. ↑ "The Rise and Spread of Islam, The Arab Empire of the Umayyads – Weakness of the Adversary Empires". Occawlonline.pearsoned.com. Archived from the original on 15 June 2020. பார்க்கப்பட்ட நாள் 30 November 2015.
  76. ↑ Stepaniants, Marietta (2002). "The Encounter of Zoroastrianism with Islam". Philosophy East and West (University of Hawai'i Press) 52 (2): 159–172. doi:10.1353/pew.2002.0030. பன்னாட்டுத் தர தொடர் எண்:0031-8221. 
  77. ↑ Boyce, Mary (2001). Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices (2 ed.). New York: Routledge & Kegan Paul. p. 252. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-415-23902-8. Archived from the original on 28 March 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 27 June 2017.
  78. ↑ Meri, Josef W.; Bacharach, Jere L. (2006). Medieval Islamic Civilization: L-Z, index. Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia. Vol. II (illustrated ed.). Taylor & Francis. p. 878. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-415-96692-4. Archived from the original on 28 March 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 19 October 2020.
  79. ↑ "Under Persian rule". BBC. Archived from the original on 25 November 2020. பார்க்கப்பட்ட நாள் 16 December 2009.
  80. ↑ Khanbaghi, Aptin (2006). The Fire, the Star and the Cross: Minority Religions in Medieval and Early Modern Iran (reprint ed.). I.B. Tauris. p. 268. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-84511-056-7.
  81. ↑ Kamran Hashemi (2008). Religious Legal Traditions, International Human Rights Law and Muslim States. Brill. p. 142. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-90-04-16555-7.
  82. ↑ Suha Rassam (2005). Iraq: Its Origins and Development to the Present Day. Gracewing Publishing. p. 77. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-85244-633-1.
  83. ↑ Zarrinkub,'Abd Al-Husain (1975). "The Arab Conquest of Iran and Its Aftermath". In Frye, Richard N. (ed.). Cambridge History of Iran. Vol. 4. London: Cambridge University Press. p. 46. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-521-20093-6.
  84. ↑ Spuler, Bertold (1994). A History of the Muslim World: The age of the caliphs (Illustrated ed.). Markus Wiener Publishers. p. 138. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-55876-095-0.
  85. ↑ "Islamic History: The Abbasid Dynasty". Religion Facts. Archived from the original on 7 September 2015. பார்க்கப்பட்ட நாள் 30 April 2011.
  86. ↑ Joel Carmichael (1967). The Shaping of the Arabs. Macmillan. p. 235. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-02-521420-0. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013. Abu Muslim, the Persian general and popular leader
  87. ↑ Frye, Richard Nelson (1960). Iran (2, revised ed.). G. Allen & Unwin. p. 47. பார்க்கப்பட்ட நாள் 23 June 2013. A Persian Muslim called Abu Muslim.
  88. ↑ Sayyid Fayyaz Mahmud (1988). A Short History of Islam. Oxford University Press. p. 125. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-19-577384-2.
  89. ↑ "Iraq – History | Britannica". britannica.com (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 29 June 2022. பார்க்கப்பட்ட நாள் 29 June 2022.
  90. ↑ "Ferdowsi and the Ethics of Persian Literature". UNC. 6 December 2023. Archived from the original on 7 December 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 6 December 2023.
  91. ↑ "The Shahnameh: a Literary Masterpiece". The Shahnameh: a Persian Cultural Emblem and a Timeless Masterpiece (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 25 December 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 27 January 2024.
  92. ↑ "Shahnameh Ferdowsi". shahnameh.eu. Archived from the original on 7 December 2022. பார்க்கப்பட்ட நாள் 27 January 2024.
  93. ↑ "Iran marks National Day of Ferdowsi" (in en). 15 May 2023 இம் மூலத்தில் இருந்து 25 December 2023 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20231225125307/https://en.mehrnews.com/news/200711/Iran-marks-National-Day-of-Ferdowsi. 
  94. ↑ Richard G. Hovannisian; Georges Sabagh (1998). The Persian Presence in the Islamic World. Cambridge University Press. p. 7. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-521-59185-0. The Golden age of Islam [...] attributable, in no small measure, to the vital participation of Persian men of letters, philosophers, theologians, grammarians, mathematicians, musicians, astronomers, geographers, and physicians
  95. ↑ Bernard Lewis (2004). From Babel to Dragomans : Interpreting the Middle East: Interpreting the Middle East. Oxford University Press. p. 44. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-19-803863-4. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013. ... the Iranian contribution to this new Islamic civilization is of immense importance.
  96. ↑ Richard Nelson Frye (1975). The Cambridge History of Iran. Vol. 4. Cambridge University Press. p. 396. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-521-20093-6. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013.
  97. ↑ Hooker, Richard (1996). "The Abbasid Dynasty". Washington State University. Archived from the original on 29 June 2011. பார்க்கப்பட்ட நாள் 17 June 2011.
  98. ↑ Sigfried J. de Laet. History of Humanity: From the seventh to the sixteenth century பரணிடப்பட்டது 28 மார்ச்சு 2024 at the வந்தவழி இயந்திரம் UNESCO, 1994. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 92-3-102813-8 p. 734
  99. ↑ Ga ́bor A ́goston, Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire பரணிடப்பட்டது 28 மார்ச்சு 2024 at the வந்தவழி இயந்திரம் Infobase Publishing, 2009 பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 1-4381-1025-1 p. 322
  100. ↑ "Iran – The Mongol invasion". Encyclopedia Britannica. 3 August 2023. Archived from the original on 9 October 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 17 August 2016.
  101. ↑ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org. Archived from the original on 14 July 2021. பார்க்கப்பட்ட நாள் 27 October 2021.
  102. ↑ Beckingham, C. F. (1972). "The Cambridge history of Iran. Vol. V: The Saljuq and Mongol periods. Edited by J. A. Boyle, pp. Xiii, 762, 16 pl. Cambridge University Press, 1968. £3.75.". Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland 104: 68–69. doi:10.1017/S0035869X0012965X. https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-royal-asiatic-society/article/abs/cambridge-history-of-iran-vol-v-the-saljuq-and-mongol-periods-edited-by-j-a-boyle-pp-xiii-762-16-pl-cambridge-university-press-1968-375/500FB3BC61352E3DF36AE63FD5D4CA16. பார்த்த நாள்: 27 October 2021. 
  103. ↑ "Isfahan: Iran's Hidden Jewel". Smithsonianmag.com. Archived from the original on 17 July 2010. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013.
  104. ↑ Spielvogel, Jackson J. (2008). World History, Volume I. Cengage Learning. p. 466. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-495-56902-2. Archived from the original on 28 March 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 30 October 2020.
  105. ↑ Why is there such confusion about the origins of this important dynasty, which reasserted Iranian identity and established an independent Iranian state after eight and a half centuries of rule by foreign dynasties? RM Savory, Iran under the Safavids (Cambridge University Press, Cambridge, 1980), p. 3.
  106. ↑ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 10 April 2010. பார்க்கப்பட்ட நாள் 30 March 2024.
  107. ↑ 107.0 107.1 Andrew J. Newman (2006). Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire. I.B. Tauris. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-86064-667-6. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013. பிழை காட்டு: Invalid <ref> tag; name "Andrew J. Newman 2006" defined multiple times with different content
  108. ↑ Thabit Abdullah (12 May 2014). A Short History of Iraq. Taylor & Francis. p. 56. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-317-86419-6.
  109. ↑ 109.0 109.1 Savory, R. M. "Safavids". Encyclopaedia of Islam (2nd).   பிழை காட்டு: Invalid <ref> tag; name "savoryeiref" defined multiple times with different content
  110. ↑ Sarkhosh Curtis, Vesta; Stewart, Sarah (2005), Birth of the Persian Empire: The Idea of Iran, London: I.B. Tauris, p. 108, பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-84511-062-8, archived from the original on 28 March 2024, பார்க்கப்பட்ட நாள் 20 June 2017, Similarly the collapse of Sassanian Eranshahr in AD 650 did not end Iranians' national idea. The name 'Iran' disappeared from official records of the Saffarids, Samanids, Buyids, Saljuqs and their successor. But one unofficially used the name Iran, Eranshahr, and similar national designations, particularly Mamalek-e Iran or 'Iranian lands', which exactly translated the old Avestan term Ariyanam Daihunam. On the other hand, when the Safavids (not Reza Shah, as is popularly assumed) revived a national state officially known as Iran, bureaucratic usage in the Ottoman empire and even Iran itself could still refer to it by other descriptive and traditional appellations.
  111. ↑ Juan Eduardo Campo, Encyclopedia of Islam, p.625
  112. ↑ Shirin Akiner (2004). The Caspian: Politics, Energy and Security. Taylor & Francis. p. 158. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-203-64167-5.
  113. ↑ "Diaspora – Iran". diaspora.gov.am (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 2 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2 May 2024.
  114. ↑ "READ: The Safavid Empire (article)". Khan Academy (in ஆங்கிலம்). பார்க்கப்பட்ட நாள் 2024-06-08.
  115. ↑ Axworthy, Michael (2006). The Sword of Persia: Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant. I.B. Tauris. pp. xv, 284. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-85772-193-8.
  116. ↑ "The Statue of Nader Shah, known as Napoleon of Persia, undergoes restoration". Tehran Times (in ஆங்கிலம்). 21 November 2022. Archived from the original on 4 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2 May 2024.
  117. ↑ "Nader Shah in Iranian Historiography – Ideas | Institute for Advanced Study". www.ias.edu (in ஆங்கிலம்). 1 June 2018. Archived from the original on 4 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2 May 2024.
  118. ↑ "Nader Shah Afshar 1736 to 1747". www.the-persians.co.uk. Archived from the original on 2 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2 May 2024.
  119. ↑ "Nader Shah | PDF". Scribd (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 2 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2 May 2024.
  120. ↑ Steven R. Ward (2009). Immortal: A Military History of Iran and Its Armed Forces. Georgetown University Press. p. 39. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-58901-587-6.
  121. ↑ Perry, John R. (14 May 2015). Karim Khan Zand: A History of Iran, 1747–1779 (in ஆங்கிலம்). University of Chicago Press. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-226-66102-5.
  122. ↑ Behrooz, Maziar (6 April 2023). Iran at War: Interactions with the Modern World and the Struggle with Imperial Russia (in ஆங்கிலம்). Bloomsbury Publishing. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-7556-3739-3. Archived from the original on 12 July 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2 May 2024.
  123. ↑ "The Qajars". Iranologie.com (in ஆங்கிலம்). 25 April 2014. Archived from the original on 4 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 11 January 2024.
  124. ↑ Fisher et al. 1991, ப. 329–330.
  125. ↑ Dowling, Timothy C. (2014). Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. ABC-CLIO. pp. 728–730. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-59884-948-6.
  126. ↑ Swietochowski, Tadeusz (1995). Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press. pp. 69, 133. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-231-07068-3.
  127. ↑ L. Batalden, Sandra (1997). The newly independent states of Eurasia: handbook of former Soviet republics. Greenwood Publishing Group. p. 98. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-89774-940-4. Archived from the original on 16 March 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 20 June 2015.
  128. ↑ Ebel, Robert E.; Menon, Rajan (2000). Energy and conflict in Central Asia and the Caucasus. Rowman & Littlefield. p. 181. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-7425-0063-1. Archived from the original on 27 October 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 20 June 2015.
  129. ↑ Gozalova, Nigar (2023). "Qajar Iran at the centre of British–Russian confrontation in the 1820s". The Maghreb Review 48 (1): 89–99. doi:10.1353/tmr.2023.0003. பன்னாட்டுத் தர தொடர் எண்:2754-6772. https://muse.jhu.edu/pub/457/article/874972. பார்த்த நாள்: 14 March 2023. 
  130. ↑ Deutschmann, Moritz (2013). ""All Rulers are Brothers": Russian Relations with the Iranian Monarchy in the Nineteenth Century". Iranian Studies 46 (3): 401–413. doi:10.1080/00210862.2012.759334. பன்னாட்டுத் தர தொடர் எண்:0021-0862. https://www.jstor.org/stable/24482848. பார்த்த நாள்: 19 May 2022. 
  131. ↑ Mansoori, Firooz (2008). "17". Studies in History, Language and Culture of Azerbaijan (in பெர்ஷியன்). Tehran: Hazar-e Kerman. p. 245. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-600-90271-1-8.
  132. ↑ "Griboedov not only extended protection to those Caucasian captives who sought to go home but actively promoted the return of even those who did not volunteer. Large numbers of Georgian and Armenian captives had lived in Iran since 1804 or as far back as 1795." Fisher, William Bayne; Avery, Peter; Gershevitch, Ilya; Hambly, Gavin; Melville, Charles. The Cambridge History of Iran, Cambridge University Press – 1991. p. 339
  133. ↑ Bournoutian. Armenian People, p. 105
  134. ↑ Yeroushalmi, David (2009). The Jews of Iran in the Nineteenth Century: Aspects of History, Community. Brill. p. 327. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-90-04-15288-5. Archived from the original on 16 September 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 20 June 2015.
  135. ↑ Gingeras, Ryan (2016). Fall of the Sultanate: The Great War and the End of the Ottoman Empire 1908–1922. Oxford University Press, Oxford. p. 166. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-19-166358-1. பார்க்கப்பட்ட நாள் 18 June 2016. By January, Ottoman regulars and cavalry detachments associated with the old Hamidiye had seized the towns of Urmia, Khoy, and Salmas. Demonstrations of resistance by local Christians, comprising Armenians, Nestorians, Syriacs, and Assyrians, led Ottoman forces to massacre civilians and torch villages throughout the border region of Iran.
  136. ↑ Kevorkian, Raymond (2011). The Armenian Genocide: A Complete History. I.B. Tauris. p. 710. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-85773-020-6. பார்க்கப்பட்ட நாள் 18 June 2016. 'In retaliation, we killed the Armenians of Khoy, and I gave the order to massacre the Armenians of Maku.' ... Without distorting the facts, one can affirm that the centuries-old Armenian presence in the regions of Urmia, Salmast, Qaradagh, and Maku had been dealt a blow from which it would never recover.
  137. ↑ Hovannisian, Richard G. (2011). The Armenian Genocide: Cultural and Ethical Legacies. Transaction Publishers. pp. 270–271. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-4128-3592-3. Archived from the original on 15 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 August 2017.
  138. ↑ Hinton, Alexander Laban; La Pointe, Thomas; Irvin-Erickson, Douglas (2013). Hidden Genocides: Power, Knowledge, Memory. Rutgers University Press. p. 117. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-8135-6164-6.
  139. ↑ Gene R. Garthwaite (2008). The Persians. Wiley. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-4051-4400-1.
  140. ↑ Glenn E. Curtis; Eric Hooglund (2008). Iran: A Country Study. U.S. Government Printing Office. p. 30. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-8444-1187-3. Archived from the original on 18 March 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 15 November 2016.
  141. ↑ Farrokh, Kaveh (2011). Iran at War: 1500–1988. Osprey Publishing Limited. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-78096-221-4. Archived from the original on 20 March 2015.
  142. ↑ David S. Sorenson (2013). An Introduction to the Modern Middle East: History, Religion, Political Economy, Politics. Westview Press. p. 206. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-8133-4922-0. Archived from the original on 18 March 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 15 November 2016.
  143. ↑ Iran: Foreign Policy & Government Guide. International Business Publications. 2009. p. 53. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-7397-9354-1. Archived from the original on 12 October 2017.
  144. ↑ T.H. Vail Motter (1952). United States Army in World War II the Middle East Theater the Persian Corridor and Aid to Russia. United States Army Center of Military History. Archived from the original on 23 December 2016. பார்க்கப்பட்ட நாள் 15 November 2016.
  145. ↑ Louise Fawcett, "Revisiting the Iranian Crisis of 1946: How Much More Do We Know?" Iranian Studies 47#3 (2014): 379–399.
  146. ↑ Gary R. Hess, "The Iranian Crisis of 1945–46 and the Cold War." Political Science Quarterly 89#1 (1974): 117–146. online
  147. ↑ Stephen Kinzer (2011). All the Shah's Men. John Wiley & Sons. p. 10. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-118-14440-4. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 June 2013.
  148. ↑ Hanna, Dan Merica,Jason (19 August 2013). "In declassified document, CIA acknowledges role in '53 Iran coup | CNN Politics". CNN (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 14 June 2017. பார்க்கப்பட்ட நாள் 10 May 2024.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  149. ↑ Nehzat by Ruhani vol. 1, p. 195, quoted in (Moin 2000, ப. 75)
  150. ↑ "The Iranian Revolution | History of Western Civilization II". courses.lumenlearning.com. Archived from the original on 2 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2 May 2024.
  151. ↑ Nikki R. Keddie, Rudolph P Matthee. Iran and the Surrounding World: Interactions in Culture and Cultural Politics University of Washington Press, 2002 p. 366
  152. ↑ Cordesman, Anthony H. (1999). Iran's Military Forces in Transition: Conventional Threats and Weapons of Mass Destruction. Bloomsbury Academic. p. 22. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-275-96529-7. Archived from the original on 28 March 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 20 June 2017.
  153. ↑ Baraheni, Reza (28 October 1976). "Terror in Iran". The New York Review of Books 23 (17). https://www.nybooks.com/articles/1976/10/28/terror-in-iran/. பார்த்த நாள்: 21 January 2019. 
  154. ↑ Elizabeth Shakman Hurd (2009). The Politics of Secularism in International Relations. Princeton University Press. p. 75. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-4008-2801-2. பார்க்கப்பட்ட நாள் 17 August 2016.
  155. ↑ Afkhami, Gholam Reza (12 January 2009). The Life and Times of the Shah (in ஆங்கிலம்). University of California Press. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-520-94216-5. Archived from the original on 19 January 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 3 May 2024.
  156. ↑ "Roy Mottahedeh", Wikipedia (in ஆங்கிலம்), 22 March 2024, பார்க்கப்பட்ட நாள் 2 May 2024
  157. ↑ "The Iranian Revolution". www.fsmitha.com. Archived from the original on 2 May 2019. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2 May 2024.
  158. ↑ "The Iranian Revolution". Fsmitha.com. 22 March 1963. Archived from the original on 10 October 2016. பார்க்கப்பட்ட நாள் 18 June 2011.
  159. ↑ Kabalan, Marwan J. (2020). "Iran-Iraq-Syria". In Mansour, Imad; Thompson, William R. (eds.). Shocks and Rivalries in the Middle East and North Africa. Georgetown University Press. p. 113.
  160. ↑ "BBC On this Day Feb 1 1979". BBC இம் மூலத்தில் இருந்து 24 October 2014 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20141024113747/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/1/newsid_2521000/2521003.stm. 
  161. ↑ "1979: Exiled Ayatollah Khomeini returns to Iran" (in en-GB). 1 February 1979 இம் மூலத்தில் இருந்து 23 December 2010 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20101223214459/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/1/newsid_2521000/2521003.stm. 
  162. ↑ "TIME Magazine Cover: Ayatullah Khomeini, Man of the Year – Jan. 7, 1980". TIME.com (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 11 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 10 May 2024.
  163. ↑ Cheryl Benard (1984). "The Government of God": Iran's Islamic Republic. Columbia University Press. p. 18. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-231-05376-1.
  164. ↑ Iran Human Rights Documentation Center (4 March 2020). "The 1980 Cultural Revolution and Restrictions on Academic Freedom in Iran". Iran Press Watch (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 19 October 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 13 October 2023.
  165. ↑ Sobhe, Khosrow (1982). "Education in Revolution: Is Iran Duplicating the Chinese Cultural Revolution?". Comparative Education 18 (3): 271–280. doi:10.1080/0305006820180304. பன்னாட்டுத் தர தொடர் எண்:0305-0068. https://www.jstor.org/stable/3098794. பார்த்த நாள்: 13 October 2023. 
  166. ↑ Razavi, Reza (2009). "The Cultural Revolution in Iran, with Close Regard to the Universities, and Its Impact on the Student Movement". Middle Eastern Studies 45 (1): 1–17. doi:10.1080/00263200802547586. பன்னாட்டுத் தர தொடர் எண்:0026-3206. https://www.jstor.org/stable/40262639. பார்த்த நாள்: 13 October 2023. 
  167. ↑ "American Experience, Jimmy Carter, "444 Days: America Reacts"". Pbs.org. Archived from the original on 19 January 2011. பார்க்கப்பட்ட நாள் 18 June 2011.
  168. ↑ "The Iranian Hostage Crisis". U.S. Department of State (.gov). 7 April 2024. Archived from the original on 9 April 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 7 April 2024.
  169. ↑ Dagres, Holly (31 March 2021). "How Iranian Phantoms pulled off one of the most daring airstrikes in recent memory". Atlantic Council (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 8 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 8 May 2024.
  170. ↑ Hiro, Dilip (1991). The Longest War: The Iran-Iraq Military Conflict. New York: Routledge. p. 205. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-415-90406-3. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 22347651.
  171. ↑ Abrahamian, Ervand (2008). A History of Modern Iran. Cambridge, UK; New York: கேம்பிறிட்ஜ் பல்கலைக்கழகப் பதிப்பகம். pp. 171–175, 212. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-521-52891-7. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 171111098.
  172. ↑ Hussain, Murtaza (17 March 2023). "How Iran Won the U.S. War in Iraq". The Intercept (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 18 April 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 8 May 2024.
  173. ↑ "From Rivals to Allies: Iran's Evolving Role in Iraq's Geopolitics". Middle East Council on Global Affairs (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 8 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 8 May 2024.
  174. ↑ Yee, Vivian; Rubin, Alissa J. (19 March 2023). "In U.S.-Led Iraq War, Iran Was the Big Winner" (in en-US). The New York Times இம் மூலத்தில் இருந்து 29 April 2024 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20240429193605/https://www.nytimes.com/2023/03/19/world/middleeast/iraq-war-iran.html. 
  175. ↑ "Iran is still the main foreign power in Iraq". ISPI (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 30 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 8 May 2024.
  176. ↑ "Iran strengthens political, economic hold over Iraq". France 24 (in ஆங்கிலம்). 11 December 2022. Archived from the original on 8 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 8 May 2024.
  177. ↑ "Ahmadinejad critic Larijani re-elected Iran speaker" (in en-GB). BBC News. 5 June 2012 இம் மூலத்தில் இருந்து 10 May 2024 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20240510171821/https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18328882. 
  178. ↑ Borger, Julian; Dehghan, Saeed Kamali (19 September 2013). "Hassan Rouhani sets out his vision for a new and free Iran" (in en-GB). The Guardian இம் மூலத்தில் இருந்து 12 November 2023 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20231112101132/https://www.theguardian.com/world/2013/sep/19/hassan-rouhani-vision-iran-free. 
  179. ↑ Kutsch, Tom (14 July 2015). "Iran, world powers strike historic nuclear deal". Aljazeera America. Archived from the original on 15 July 2015. பார்க்கப்பட்ட நாள் 15 July 2015.
  180. ↑ Brewer, Eric (2024-06-25). "Iran's New Nuclear Threat" (in en-US). Foreign Affairs. https://www.foreignaffairs.com/iran/irans-new-nuclear-threat. 
  181. ↑ "U.S. killing of Iran's second most powerful man risks regional conflagration". Reuters. 4 January 2020. Archived from the original on 18 April 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 7 May 2024.
  182. ↑ Carolien Roelants, Iran expert of NRC Handelsblad, in a debate on Buitenhof on Dutch television, 5 January 2020.
  183. ↑ Never-before-seen video of the attack on Al Asad Airbase (in ஆங்கிலம்), 28 February 2021, archived from the original on 23 February 2022, பார்க்கப்பட்ட நாள் 8 January 2024
  184. ↑ "109 US troops diagnosed with brain injuries from Iran attack". Al Jazeera (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 7 April 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 7 April 2024.
  185. ↑ "Pentagon admits 109 brain injuries in Iran attack – DW – 02/10/2020". dw.com (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 7 April 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 7 April 2024.
  186. ↑ Starr, Barbara (10 February 2020). "Over 100 US troops have been diagnosed with traumatic brain injuries following Iran strike | CNN Politics". CNN (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 7 April 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 7 April 2024.
  187. ↑ "Several killed in Israeli strike on Iranian consulate in Damascus". Al Jazeera (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 30 April 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 1 May 2024.
  188. ↑ "Israeli strike on Iran's consulate in Syria killed 2 generals and 5 other officers, Iran says". AP News (in ஆங்கிலம்). 1 April 2024. Archived from the original on 19 April 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 1 May 2024.
  189. ↑ center, This aerial view shows Tel Aviv's Ben Gurion International Airport in the; April 5, the surrounding urban areas in Lodin central Israel on; Images, 2024-ROY ISSA/AFP via Getty (15 April 2024). "How Iran's attack on Israel is disrupting air traffic – Al-Monitor: Independent, trusted coverage of the Middle East". www.al-monitor.com (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 1 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 1 May 2024.{{cite web}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  190. ↑ Toossi, Sina (2 May 2024). "Iran Has Defined Its Red Line With Israel". Foreign Policy (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 1 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 1 May 2024.
  191. ↑ "What was in wave of Iranian attacks and how were they thwarted?" (in en-GB). 14 April 2024 இம் மூலத்தில் இருந்து 14 April 2024 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20240414091527/https://www.bbc.com/news/world-middle-east-68811273. 
  192. ↑ Borger, Julian (14 April 2024). "US and UK forces help shoot down Iranian drones over Jordan, Syria and Iraq" (in en-GB). The Guardian இம் மூலத்தில் இருந்து 14 April 2024 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20240414002629/https://www.theguardian.com/world/2024/apr/14/us-and-uk-forces-help-shoot-down-iranian-drones-over-jordan-syria-and-iraq. 
  193. ↑ "Macron: France intercepted Iranian drones 'at Jordan's request'". POLITICO (in பிரிட்டிஷ் ஆங்கிலம்). 15 April 2024. Archived from the original on 15 April 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 1 May 2024.
  194. ↑ "The largest drone attack in history". iranpress.com (in ஆங்கிலம்). பார்க்கப்பட்ட நாள் 1 May 2024.
  195. ↑ Motamedi, Maziar. "'True Promise': Why and how did Iran launch a historic attack on Israel?". Al Jazeera (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 14 April 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 1 May 2024.
  196. ↑ "Iran launches first-ever direct attack on Israel". ABC7 New York (in ஆங்கிலம்). 13 April 2024. Archived from the original on 1 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 1 May 2024.
  197. ↑ "How Israel could respond to Iran's drone and missile assault". France 24 (in ஆங்கிலம்). 18 April 2024. Archived from the original on 1 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 1 May 2024.
  198. ↑ Johny, Stanly (14 April 2024). "Analysis | By attacking Israel, Iran turns shadow war into direct conflict" (in en-IN). The Hindu இம் மூலத்தில் இருந்து 14 April 2024 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20240414203401/https://www.thehindu.com/news/international/analysis-three-takeaways-from-irans-attack-on-israel/article68064678.ece. 
  199. ↑ "Masoud Pezeshkian, a heart surgeon who rose to power in parliament, now Iran's president-elect". AP News (in ஆங்கிலம்). 2024-07-06. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2024-07-06.
  200. ↑ Fassihi, Farnaz; Vinograd, Cassandra (2024-07-06). "Reformist Candidate Wins Iran's Presidential Election" (in en-US). The New York Times. https://www.nytimes.com/2024/07/05/world/middleeast/iran-election-reformist-wins.html. 
  201. ↑ "Iran's Strategy in the Strait of Hormuz". The Diplomat. Archived from the original on 8 December 2015. பார்க்கப்பட்ட நாள் 29 November 2015.
  202. ↑ "CIA – The World Factbook". Cia.gov. Archived from the original on 27 January 2021. பார்க்கப்பட்ட நாள் 7 April 2012.
  203. ↑ "Which country has the most earthquakes?". ஐக்கிய அமெரிக்க நில அளவாய்வுத் துறை. Archived from the original on 22 May 2021. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 May 2021.
  204. ↑ "هر ده سال، یک زلزله ۷ ریشتری در کشور رخ می‌دهد | خبرگزاری ایلنا". Ilna.news. 13 October 2012. Archived from the original on 28 March 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 5 August 2022.
  205. ↑ "The 5 Hottest Deserts in the World". MapQuest Travel (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). 9 November 2009. Archived from the original on 31 December 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 31 December 2023.
  206. ↑ "Where Is the Hottest Place on Earth?". earthobservatory.nasa.gov (in ஆங்கிலம்). 5 April 2012. Archived from the original on 3 November 2020. பார்க்கப்பட்ட நாள் 31 December 2023.
  207. ↑ "The hottest place on earth – Secret Compass" (in பிரிட்டிஷ் ஆங்கிலம்). 22 February 2017. Archived from the original on 31 December 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 31 December 2023.
  208. ↑ Sand-boarding.com (10 August 2023). "The Hottest Deserts on Earth Are Too Hot to Handle". Surf the Sand (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 31 December 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 31 December 2023.
  209. ↑ "Geography | Iranian Student Organization (IrSO) | Nebraska". unl.edu. Archived from the original on 28 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 28 January 2024.
  210. ↑ "IRAN TODAY – Geography..." allventure.com (in பிரிட்டிஷ் ஆங்கிலம்). Archived from the original on 28 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 28 January 2024.
  211. ↑ "Iran ecotourism | Iran Ecotour guide training course". arasbaran.org. Archived from the original on 28 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 28 January 2024.
  212. ↑ "Iran Islands Tours, Top 10 Islands You Must See in Iran – Iran Travel Information" (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 13 December 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  213. ↑ Motamedi, Maziar. "Iran's IRGC runs military drills on disputed islands claimed by UAE". Al Jazeera (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 28 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 28 January 2024.
  214. ↑ "Iran's Revolutionary Guard Runs Drill on Disputed Islands in Persian Gulf". Voice of America (in ஆங்கிலம்). 2 August 2023. Archived from the original on 28 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 28 January 2024.
  215. ↑ "Strait of Hormuz – About the Strait". The Strauss Center (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 31 December 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  216. ↑ "Why is the Strait of Hormuz so strategically important?". Al Jazeera (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 22 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  217. ↑ "The Strait of Hormuz Is at the Center of Iran Tensions Again. Here's How the Narrow Waterway Gained Wide Importance". TIME (in ஆங்கிலம்). 23 July 2019. Archived from the original on 14 December 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  218. ↑ "Strait of Hormuz: the world's most important oil artery". Routers. 23 January 2024. Archived from the original on 5 December 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  219. ↑ "The Strait of Hormuz is the world's most important oil transit chokepoint – U.S. Energy Information Administration (EIA)". www.eia.gov. Archived from the original on 22 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  220. ↑ "UAE demands return of three islands seized by Iran". Arab News (in ஆங்கிலம்). 25 September 2022. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  221. ↑ "United Arab Emirates calls on Iran to take dispute over islands to UN court | UN News". news.un.org (in ஆங்கிலம்). 26 September 2011. Archived from the original on 22 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  222. ↑ "UAE official calls for international action to end "Iranian occupation" of disputed islands". Middle East Institute (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 27 July 2021. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  223. ↑ "Iran summons Russian envoy over statement on Persian Gulf disputed islands". AP News (in ஆங்கிலம்). 24 December 2023. Archived from the original on 31 December 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  224. ↑ "Spokesman: Iran's Sovereignty over Three Persian Gulf Islands Undeniable | Farsnews Agency". www.farsnews.ir. Archived from the original on 22 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  225. ↑ "Tehran dismisses UAE claim to three Iranian islands". Tehran Times (in ஆங்கிலம்). 25 September 2023. Archived from the original on 22 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  226. ↑ "UAE-Iran islands dispute complicates regional diplomacy | Responsible Statecraft". responsiblestatecraft.org (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 22 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  227. ↑ "Hormozgan Cultural Heritage, Handcrafts & Tourism Organization". Hormozgan Cultural Heritage, Handcrafts & Tourism Organization (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 28 January 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 28 January 2024.
  228. ↑ "Qeshm Island Geopark Becomes Global After Receiving UNESCO Green Card – Iran Front Page". ifpnews.com (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). 6 May 2017. Archived from the original on 2 June 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  229. ↑ "Qeshm island Geopark – Home". www.qeshmgeopark.ir. Archived from the original on 4 December 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  230. ↑ Visit of Qeshm UNESCO Global Geopark (in ஆங்கிலம்), 12 August 2021, archived from the original on 27 June 2022, பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024
  231. ↑ "Namakdan Salt Cave | One of the Longest | Qeshm Attraction | Apochi.com". Apochi (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). Archived from the original on 29 November 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  232. ↑ "Namakdan Salt Cave". IUGS (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 5 October 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  233. ↑ "Namakdan Salt Cave: Qeshm's World-Famous Wonder |TAP Persia" (in அமெரிக்க ஆங்கிலம்). 13 April 2023. Archived from the original on 2 June 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  234. ↑ www.sirang.com, Sirang Rasaneh. "Namakdan Salt Cave 2024 | Qeshm Island, Hormozgan | Sights – ITTO". itto.org | Iran Tourism & Touring. Archived from the original on 11 December 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 22 January 2024.
  235. ↑ Kiyanoosh Kiyani Haftlang; Kiyānūsh Kiyānī Haft Lang (2003). The Book of Iran: A Survey of the Geography of Iran. Alhoda UK. p. 17. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-964-94491-3-5.
  236. ↑ "Weather and Climate: Iran, average monthly Rainfall, Sunshine, Temperature, Humidity, Wind Speed". World Weather and Climate Information. Archived from the original on 22 September 2015. பார்க்கப்பட்ட நாள் 29 November 2015.
  237. ↑ Moghtader, Michelle (3 August 2014). "Farming reforms offer hope for Iran's water crisis". Reuters இம் மூலத்தில் இருந்து 7 August 2014 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20140807031853/http://news.yahoo.com/farming-reforms-offer-hope-irans-water-crisis-131227395.html. 
  238. ↑ Sharon E. Nicholson (2011). Dryland Climatology. Cambridge University Press. p. 367. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-139-50024-1.
  239. ↑ R. Nagarajan (2010). Drought Assessment. Springer Science & Business Media. p. 383. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-90-481-2500-5.
  240. ↑ "Iranian Journal of Forest – 4th National Forest Conference of Iran". www.ijf-isaforestry.ir. Archived from the original on 8 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 8 May 2024.
  241. ↑ Kernan, Henry S. (1957). "Forest Management in Iran". Middle East Journal 11 (2): 198–202. பன்னாட்டுத் தர தொடர் எண்:0026-3141. https://www.jstor.org/stable/4322899. பார்த்த நாள்: 8 May 2024. 
  242. ↑ Sotoudeh Foumani, B.; Rostami Shahraji, T.; Mohammadi Limaei, S. (1 June 2017). "Role of political power in forest administration policy of Iran" (in en). Caspian Journal of Environmental Sciences 15 (2): 181–199. doi:10.22124/cjes.2017.2374. பன்னாட்டுத் தர தொடர் எண்:1735-3033. https://cjes.guilan.ac.ir/article_2374.html. பார்த்த நாள்: 8 May 2024. 
  243. ↑ "Iran Wildlife and Nature – including flora and fauna and their natural habitats". www.aitotours.com. Archived from the original on 5 May 2024. பார்க்கப்பட்ட நாள் 5 May 2024.
  244. ↑ April Fast (2005). Iran: The Land. Crabtree Publishing Company. p. 31. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-7787-9315-1.
  245. ↑ Eskandar Firouz (2005). The Complete Fauna of Iran. I.B. Tauris. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-85043-946-2.
  246. ↑ Guggisberg, C.A.W. (1961). Simba: The Life of the Lion. Howard Timmins, Cape Town.
  247. ↑ Firouz, Eskander (14 October 2005). The Complete Fauna of Iran (in ஆங்கிலம்). Bloomsbury Academic. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-85043-946-2.
  248. ↑ Humphreys, Patrick; Kahrom, Esmail (31 December 1997). The Lion and the Gazelle: The Mammals and Birds of Iran (in ஆங்கிலம்). Bloomsbury Academic. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-86064-229-6.
  249. ↑ "In jab at rivals, Rouhani says Iran protests about more than economy". Reuters. 8 January 2018 இம் மூலத்தில் இருந்து 13 January 2018 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20180113092651/https://www.reuters.com/article/us-iran-rallies-rouhani/in-jab-at-hardliners-rouhani-says-iran-protests-were-not-only-economic-idUSKBN1EX0S9. 
  250. ↑ Al-awsat, Asharq (25 September 2017). "Khamenei Orders New Supervisory Body to Curtail Government – ASHARQ AL-AWSAT English Archive". Archived from the original on 10 October 2017. பார்க்கப்பட்ட நாள் 23 October 2017.
  251. ↑ "Khamenei orders controversial retirement law amended". Al-Monitor. 5 December 2018 இம் மூலத்தில் இருந்து 7 December 2018 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20181207154816/https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/12/iran-retirement-law-reemployment-retirees-khamenei-order.html. 
  252. ↑ "Reuters Investigates – Assets of the Ayatollah". Reuters. 11 November 2013. Archived from the original on 12 November 2013. பார்க்கப்பட்ட நாள் 8 January 2018.
  253. ↑ Steve Stecklow, Babak Dehghanpisheh (22 January 2014). "Exclusive: Khamenei's business empire gains from Iran sanctions relief". Reuters இம் மூலத்தில் இருந்து 15 January 2018 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20180115124809/https://www.reuters.com/article/us-setad-sanctions-exclusive/exclusive-khameneis-business-empire-gains-from-iran-sanctions-relief-idUSBREA0L1CO20140122. 
  254. ↑ Federal Research Division, Library of Congress. "Iran – The Constitution". Archived from the original on 23 September 2006. பார்க்கப்பட்ட நாள் 14 April 2006.
  255. ↑ Al-awsat, Asharq (15 December 2015). "Controversy in Iran Surrounding the Supervision of the Supreme Leader's Performance – ASHARQ AL-AWSAT". Archived from the original on 25 June 2016. பார்க்கப்பட்ட நாள் 1 July 2016.
  256. ↑ "Myths and Realities of Iran's Parliamentary Elections". The Atlantic. 23 February 2016. Archived from the original on 16 February 2017. பார்க்கப்பட்ட நாள் 26 February 2017.
  257. ↑ "Anomalies in Iran's Assembly of Experts Election – The Washington Institute for Near East Policy". Washingtoninstitute.org. 22 March 2016. Archived from the original on 17 August 2016. பார்க்கப்பட்ட நாள் 26 February 2017.
  258. ↑ Majid Rafizadeh (24 June 2016). "Why Khamenei wants the next Supreme Leader to be 'revolutionary'". AlArabiya News. Archived from the original on 4 February 2017. பார்க்கப்பட்ட நாள் 4 October 2022.
  259. ↑ "Constitution of Iran". Switzerland: University of Bern. Archived from the original on 21 August 2018. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2 April 2016.
  260. ↑ "Democracy Index 2022: Frontline democracy and the battle for Ukraine" (PDF). Economist Intelligence Unit (in பிரிட்டிஷ் ஆங்கிலம்). 2023. Archived (PDF) from the original on 30 March 2023. பார்க்கப்பட்ட நாள் 25 May 2023.
  261. ↑ Juan José Linz, Totalitarian and Authoritarian Regimes பரணிடப்பட்டது 2020-07-26 at the வந்தவழி இயந்திரம் (Lynne Rienner, 2000), p. 36.
  262. ↑ Lowell Barrington, Michael J. Bosia, Kathleen Bruhn, "Comparative Politics: Structures and Choices", Cengage Learning, 2009. Excerpt from page 34: "Like China, Iran is home to one of the world's oldest civilizations"
  263. ↑ Encyclopædia Britannica. "Encyclopædia Britannica Encyclopedia Article: Media ancient region, Iran". Britannica.com. பார்க்கப்பட்ட நாள் 25 August 2010.
  264. ↑ "Ahmad Ashraf, "Iranian Identity" in Encyclopaedia Iranica". Iranicaonline.org. 15 December 2006. பார்க்கப்பட்ட நாள் 14 September 2011.
  265. ↑ B. Spuler, "The Disintegration of the Caliphate in the East", in the Cambridge History of Islam, Vol. IA: The Central islamic Lands from Pre-Islamic Times to the First World War, ed. by P.M. Holt, Ann K.S. Lambton, and Bernard Lewis (Cambridge: Cambridge University Press, 1970). pg 147: இந்த ஆக்கத்தினால் தூண்டப்பட்ட பாரசீக உணர்வின் மறுமலர்ச்சியினால் ஏற்பட்ட ஒரு தாக்கம், கசுவானியர் பாரசீகமயமாகி பாரசீக வம்சம் ஆகியதாகும்.
  266. ↑ Grousset, Rene, The Empire of the Steppes, (Rutgers University Press, 1991), 161,164
  267. ↑ Bosworth, C.E.; Hillenbrand, R.; Rogers, J.M.; Blois, F.C. de; Bosworth, C.E.; Darley-Doran, R.E., Saldjukids, Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2009. Brill Online.
  268. ↑ Ross E. Dunn, "The adventures of Ibn Battuta, a Muslim traveler of the fourteenth century", University of California Press, 1986. pg 144
  269. ↑ Maria Subtelny, "Timurids in Transition", BRILL; illustrated edition (30 September 2007). pg 40, 41.
  270. ↑ "The Islamic World to 1600", The Applied History Research Group, The University of Calgary, 1998 பரணிடப்பட்டது 2008-06-12 at the வந்தவழி இயந்திரம். Retrieved 1 October 2007
  271. ↑ "Iran". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica. 2012. பார்க்கப்பட்ட நாள் 8 August 2012.
  272. ↑ Encyclopædia Britannica 23 January 2008

Bibliography

[தொகு]
"https://ta.wikipedia.org/w/index.php?title=ஈரான்&oldid=4131622" இலிருந்து மீள்விக்கப்பட்டது
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy