Sifilis
  | |
| Cineál | primary bacterial infectious disease (en)  , treponematosis (en) , classic venereal disease (en) agus galar |
|---|---|
| Speisialtacht leighis | galair thógálacha agus deirmeolaíocht |
| Cóireáil chliniciúil | |
| Scrúduithe | Venereal Disease Research Laboratory test (en) , Rapid plasma reagin (en) , Wassermann test (en) , FTA-ABS (en) , micreascóp solais, micreascópacht imdhíonfhluaraiseachta agus imoibriú slabhrúil polaiméaráise |
Cógais benzylpenicillin (en) , azithromycin (en) , clindamycin (en) , ceftriaxone (en) agus doxycycline (en) | |
| Ualach tinnis | 7,038,641 |
| Pataigineas | |
| Tarchur pataigineach | galair agus ionfhabhtuithe gnéastarchurtha |
| Cúis | Treponema pallidum |
| Aicmiú | |
| ICD-10 | A51.0 |
| ICD-9 | 090, 091, 091.2, 093, 094, 095, 096 agus 097 |
| Acmhainní seachtracha | |
| Enciclopèdia Catalana | 0120640 |
| DiseasesDB | 29054 |
| MedlinePlus | 000861 |
| eMedicine | 229461 |
| Patient UK | syphilis-pro |
| MeSH | D013587 |
| UMLS CUI | C0007939 agus C0039128 |
| DOID | DOID:4166 |
Galar ainsealach gnéas-tarchurtha de bharr an ghníomhaí Teponema pallidum í an tsifilis nó an bholgach Fhrancach nó an ghallbholgach uaireanta.
Tosaíonn an tsifilis le príomhlot ar na baill ghiniúna nó an t-anas. Cuid mhaith seachtainí ina dhiaidh sin, tarlaíonn ionfhabhtú ginearálta le fiabhras is gríos. Is féidir go bhfanfaidh an riocht suanach ansin thar bhlianta. Fásann cnapáin sa chraiceann is na scannáin mhúcasacha, agus briseann siad le hothrais mhóra.
Ina dhiaidh sin, cuireann an galar isteach ar an gcóras cairdiascamhógach is an néarchóras, agus déanann damáiste do chomhlaí an chroí. Atann an t-aorta, agus cuirtear tús le heaspa comhordaithe, cailliúint mothúcháin is gealtachas: gealtachas ginearálta an duine atá as a mheabhair.
Deirtear gurb as an Oileán Úr a tháinig an tsifilis go dtí an Eoraip. An chéad ráig sifilise a chuaigh in annála na staire tharla sí i Napoli, an Iodáil, faoi dheireadh na cúigiú haoise déag, go gairid i ndiaidh do Chríostóir Colambas filleadh ón gcéad chuairt a thug sé ar na tíortha thar sáile. Bhí an Fhrainc ag cur cogaidh ar ríocht Napoli san am, agus saighdiúirí Spáinneacha ag troid sna trúpaí Francacha: glactar leis go raibh an tolgadh ó Mheiriceá á scaipeadh acu. Tá teoiricí eile ann, áfach, a deir go raibh an galar ar fáil san Eoraip roimhe sin féin: mar shampla, deirtear nach lobhra a bhí i gceist leis an ngalar a luaitear mar lobhra sa Bhíobla, ach sifilis. Níl ann ach tuairimíocht, áfach, agus is dóigh leis an gcuid is mó de na heolaithe go bhfuil an teoiric "Mheiriceánach" níos inchreidte, ós rud é go bhfaigheann sí tacaíocht ó fhianaise na bitheolaíochta nua-aimseartha (na géineolaíochta).
Is é an leigheas is mó a chleachtaítear inniu ná na hantaibheathaigh, cosúil leis an bpeinicillin. Sna laethanta a bhí, bhí na leigheasra bunaithe ar an mearcair, ach is nimh dhainséarach é an mearcair, agus bhí an-phriacail ag baint leis na cógais mhearcair.[1]
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Hussey, Matt (2011). "Sifilis". Fréamh an Eolais. Coiscéim. p. 598.
 | Tá an t-alt seo bunaithe ar ábhar as Fréamh an Eolais, ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta leis an Ollamh Matthew Hussey, foilsithe ag Coiscéim sa bhliain 2011. Tá comhluadar na Vicipéide go mór faoi chomaoin acu beirt as ucht cead a thabhairt an t-ábhar ón leabhar a roinnt linn go léir. |
 | Is síol faoin galar é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |