Ośrodek Zapasowy Artylerii Konnej nr 3
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Jan Pałubicki |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Ośrodek Zapasowy Artylerii Konnej nr 3 – oddział artylerii Wojska Polskiego II RP z okresu kampanii wrześniowej.
Ośrodek Zapasowy Artylerii Konnej nr 3 nie występował w pokojowej organizacji Wojska Polskiego. Był jednostką formowaną zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” we Włodawie, w II rzucie mobilizacji powszechnej. Jednostką mobilizującą był 9 dywizjon artylerii konnej[1].
Historia i formowanie
[edytuj | edytuj kod]W ramach mobilizacji powszechnej w jej II rzucie z kadry i nadwyżek rezerwistów: 9 dywizjonu artylerii konnej z Baranowicz, 3 dywizjonu artylerii konnej z Podbrodzia, 14 dywizjonu artylerii konnej z Białegostoku i Ostrołęki. Zmobilizowano Ośrodek Zapasowy Artylerii Konnej nr 3. Ośrodek ten miał za zadanie przeszkolenie uzupełnień, formowanie plutonów i baterii marszowych II serii, dla jednostek zmobilizowanych przez 3, 9 i 14 dak.
Etat OZAK nr 2 w/g planu mobilizacyjnego przewidywał:
- dowództwo ośrodka
- bateria gospodarcza
- 1 bateria konna typ A
- 1 bateria konna typ B
- 1 pluton łączności[2].
Zgodnie z planem mobilizacyjnym OZAK nr 3 miał rozpocząć działanie 8 dnia mobilizacji powszechnej. Ośrodek był mobilizowany w koszarach 9 pułku artylerii ciężkiej. 2 września zgodnie z rozkazem Naczelnego Wodza i Ministra Spraw Wojskowych przyspieszono mobilizację jednostek II rzutu o 2 dni. Mobilizację prowadzono w oparciu o przybyłe OZN 9 dak, OZN 3 dak i część OZN 14 dak, oraz zmobilizowanych na miejscu rezerwistów, konie i wozy konne. Dowódcą OZAK nr 3 wyznaczono ppłk Jana Pałubickiego ze Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu, zastępcą dowódcy został kpt. Józef Szyszka z 3 dak[3]. Z 9 dak do Ośrodka dotarły trzy armaty 75 mm wz. 1902/26 i bliżej nieznana grupa oficerów, podoficerów i kanonierów, w tym z wcielenia z marca 1939. Z 3 dak 10 oficerów, 7 podoficerów i ok. 300 szeregowych, część z 14 dak 3 oficerów, 5 podoficerów i 200 szeregowych[4]. Dalszy pobór prowadzono na miejscu. Na rozkaz dowódcy OK IX gen. bryg. Franciszka Kleeberga 11 września z personelu i sprzętu OZAK nr 3 zorganizowano w oparciu głównie o żołnierzy 9 dak baterię artylerii konnej z 3 armatami. Bateria ta pod dowództwem kpt. st. spocz. Eustachego Zadory-Zadoreckiego została skierowana 12 września do Kobrynia i weszła w skład formowanej 60 DP „Kobryń”[5]. Z części żołnierzy Ośrodka i rozbitych oddziałów we Włodawie sformowano: dwa bataliony piechoty dla odtwarzanego 116 pułku piechoty 41 Dywizji Piechoty pod dowództwem kpt. Tomasza Sowińskiego (do 13 września) i mjr. Kazimierza Kosiba(do 15 września). W większości z kadrą dowódczą ze 116 pp[6]. Dodatkowo sformowano z dowiezionych 4 armat z Włodzimierza Wołyńskiego, baterię artylerii lekkiej (bez zwiadu i sprzętu łączności) pod dowództwem kpt. Zbigniewa Otfinowskiego z 61 pal[7].
Działania organizacyjne i bojowe
[edytuj | edytuj kod]Bateria artylerii konnej kpt. Zadoreckiego 14 września weszła w skład improwizowanego V dywizjonu artylerii lekkiej mjr Stanisława Olechowskiego. Tego dnia zajęła stanowiska odkryte stanowiska ogniowe, do strzelania na wprost jako artyleria przeciwpancerna i towarzysząca na linii Muchawca w Kobryniu. Poszczególne działony wspierały bataliony piechoty Dywizji „Kobryń”. Bateria w walkach o Kobryń z niemieckim 5 pułkiem piechoty zmotoryzowanej 2 DPZmot. od ostrzału niemieckiej artylerii utraciła jedną armatę ciężko uszkodzoną. Następnie wykonała marsz z jednostkami dywizji do rejonu Szacka, gdzie 27 września weszła w skład Podlaskiej Brygady Kawalerii, która w większości utraciła swoją artylerię[5]. Wraz z Podlaską BK wzięła udział w walkach 28 i 29 września; ostrzeliwała czołgi i piechotę sowiecką z rejonu Jabłoni[8]. Następnie wraz z Podlaską BK przemieściła się w rejon Kocka. 3 i 4 października bateria stacjonowała we wsi Krzywda, zajmując tu stanowiska ogniowe. 4 października stan baterii uzupełniono armatą 75 mm wz. 1897 bez przyrządów celowniczych jedną z dwóch armat przyprowadzonych przez ppłk dypl. Tadeusza Żyborskiego. Tego dnia bateria ostrzeliwała oddziały zmotoryzowanej piechoty i samochody pancerne zbliżające się do stanowisk brygady od strony Żelechowa. 5 października bateria wspierała 5 pułk ułanów i 9 pułk strzelców konnych jako „latająca” bateria w walkach obronnych z piechotą zmotoryzowaną niemieckiej 29 DPZmot. pod Radoryżem, Krzywdą i Adamowem[9]. Ppłk Jan Pałubicki jako dowódca garnizonu Włodawa w dniach 15-16 września miał zadanie ubezpieczyć przemarsz 41 DP i 33 Dywizji Piechoty, bronić przepraw przez Bug przed niemieckimi zagonami pancernymi, po czym 17 września odmaszerować do lasu pod Sawinem[10]. Ze względu na dojście wojsk niemieckich do Brześcia nad Bugiem ppłk Pałubicki wydał zarządzenie do obrony mostu drogowego na Bugu we Włodawie i mostu kolejowego w pobliskim Orchowie. Od 15 września garnizon przygotował się do ewakuacji przebywających we Włodawie i okolicy Ośrodków Zapasowych do Łucka[11]. Gen. bryg. Wacław Piekarski 16 września wieczorem wydał rozkaz ewakuacji OZAK nr 3 i pozostałych oddziałów z Włodawy na południe, wzdłuż zachodniego brzegu Bugu przez Łowczę, Bukowę Wielką, Łukówek Górny, Rudkę, Świerze, Dorohusk na Luboml[12]. Ośrodek z częściowo nieuzbrojonymi żołnierzami, jedną armatą i taborem, wyruszył w nocy 16/17 września. Przed wymarszem dołączyła duża grupa żołnierzy z Ośrodka Zapasowego Artylerii Konnej nr 1[13]. 17 września rano Ośrodek dotarł do rejonu wsi Ruda, gdzie zatrzymał się na postój. Wkrótce pojawił się niemiecki zmotoryzowany podjazd, który ostrzelał odpoczywających przy drodze żołnierzy OZAK nr 3 i podpalił wieś. Atak odparto, ale w wyniku zamieszania doszło do częściowego rozproszenia się żołnierzy Ośrodka. Dalszy marsz podjęty nocą 17/18 września doprowadził rano 18 września do lasów na południe od Chełma Lub. Tu na wiadomość o agresji sowieckiej, zwolniono wszystkich żołnierzy bez broni i spalono akta. Dalszymi marszami przemieszczono się w okolice Hrubieszowa, następnie Rawy Ruskiej docierając 23 września po południem do lasu pod Uhnowem[14]. W okolicy pojawiły się oddziały niemieckie, które dokonały okrążenia miejsca postoju Ośrodka. Po krótkiej walce otoczony OZAK nr 3 złożył broń. Części żołnierzy udało się zbiec[15].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Giętkowski 2001 ↓, s. 83.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 351.
- ↑ Głowacki 1976 ↓, s. 24.
- ↑ Maksimiec 2021 ↓, s. 149.
- ↑ a b Wesołowski (red.) i 3/2014 ↓, s. 580-581.
- ↑ Maksimiec 2021 ↓, s. 225.
- ↑ Maksimiec 2021 ↓, s. 227.
- ↑ Wesołowski (red.) i 5/2015 ↓, s. 72-74.
- ↑ Wesołowski (red.) i 5/2015 ↓, s. 122.
- ↑ Maksimiec 2021 ↓, s. 226.
- ↑ Maksimiec 2021 ↓, s. 233.
- ↑ Głowacki 1976 ↓, s. 145.
- ↑ Maksimiec 2021 ↓, s. 254-255.
- ↑ Zarzycki i 119/2001 ↓, s. 32.
- ↑ Zarzycki i 126/2001 ↓, s. 34-35.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Stanisław Maksimiec: Front Północny. Organizacja i walki we wrześniu 1939 roku. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2021. ISBN 978-83-8178-582-2.
- Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1976.
- Mirosław Giętkowski: Artyleria konna Wojska Polskiego 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-823-X.
- Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.3 Dywizja „Kobryń”. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2014. ISBN 978-83-64475-12-2.
- Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.5/1. Podlaska Brygada Kawalerii. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2015. ISBN 978-83-63374-41-9.
- Piotr Zarzycki: 14 Dywizjon Artylerii Konnej. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 126. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2001. ISBN 83-88773-29-1.
- Piotr Zarzycki: 3 Lubelski Dywizjon Artylerii Konnej im. pułkownika Włodzimierza Potockiego. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, Zeszyt 119. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2001. ISBN 83-88773-64-X.