7 Pułk Artylerii Ciężkiej (1920)
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1919 |
| Rozformowanie |
1921 |
| Tradycje | |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Działania zbrojne | |
| wojna polsko-bolszewicka | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
7 pułk artylerii ciężkiej (7 pac) – oddział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Wiosną 1919 przystąpiono do formowania brygad artylerii dla dywizji piechoty. Brygada składała się z dowództwa, pułku artylerii polowej i pułku artylerii ciężkiej (dywizjon trzybateryjny). Drugi dywizjon pułku artylerii ciężkiej przeznaczony był do rezerwy artylerii Naczelnego Dowództwa[1]. Dekretem Naczelnego Wodza Wojska Polskiego z 1 września 1919 wyznaczeni zostali dowódcy wszystkich istniejących wówczas ośmiu pułków artylerii ciężkiej. Dowódcą 7 pułku artylerii ciężkiej został płk Antoni Aleksandrowicz[2]. Na początku grudnia 1919 Generalny Inspektorat Artylerii nakazał zaniechać dalszej organizacji II dywizjonu oraz rozwiązać sztab pułku, natomiast I dywizjon został samodzielnym oddziałem[3][4]. Latem 1920 jego bateria zapasowa stacjonowała w Częstochowie[a].
Powstanie i działania I/7 pac
[edytuj | edytuj kod]22 marca 1919 w Częstochowie sformowany został 8 ćwiczebny dywizjon artylerii. Dowodzenie nad nim objął mjr Witold Konczakowski. 26 maja dywizjon został rozwiązany, a jego 2 bateria stała się zalążkiem 7 pułku artylerii ciężkiej z dowódcą płk. Antonim Aleksandrowiczem. W pierwszej kolejności przystąpiono do organizowania I/7pac[6]. 25 czerwca w skład I dywizjonu weszła sformowana we Lwowie 2 bateria wałowa. Stała się ona 1/7 pac. Od chwili powstania walczyła na froncie polsko-ukraińskim. 9 sierpnia I/7 pac (bez 1 baterii) przeniesiony został do Częstochowy. Tam otrzymał lekkie francuskie działa i brakujący sprzęt. Gotowość bojową osiągnął już w październiku, jednak z powodu braku koni do lata 1920 stacjonował w Częstochowie. W grudniu rozwiązano dowództwo pułku i zrezygnowano z formowania II dywizjonu[6].
W tym czasie 1 bateria (początkowo jako 2 bateria wałowa) por. Kazimierza Schirmera już w grudniu 1919 walczyła we Lwowie. 28 i 29 grudnia w rejonie Rogatki Łyczakowskiej przez cały dzień powstrzymywała falowe ataki nieprzyjaciela. Następnie jej obsługi uczestniczyły w kontrataku, który doprowadził do odbicia Krzywczyc Wielkich. 16 lutego 1919 w rejonie Krzywczyc Małych skutecznie wsparła kontratak własnej piechoty[6]. W połowie kwietnia 2 bateria wałowa przemianowana została na 2 baterię 4 pułku artylerii ciężkiej i skierowana na Śląsk. Tam do walki jednak nie doszło, a w grudniu lwowscy artylerzyści po raz kolejny zmienili nazwę i stali się 1 baterią 7 pułku artylerii ciężkiej. Otrzymali też 4 armaty francuskie kal. 105 mm. Na początku stycznia 1920 bateria została skierowana do Ostroga i dalej w rejon Miropola. Tu broniła Starego Miropola i Romanowa. Następnie przewieziona została koleją w rejon Zwiahla i uczestniczyła w wypadzie na Kropiwno. 9 kwietnia 1920 pluton baterii zniszczył sowiecki samochód pancerny[7].
Podczas ofensywy kijowskiej 1 bateria wspierała oddziały 7 Dywizji Piechoty w walkach pod Żytomierzem i Chwastowem. 27 maja pod Białocerkwią obezwładniła dwie baterie artylerii nieprzyjaciela, a następnie stoczyła pojedynek ogniowy z dwoma sowieckimi pociągami pancernymi. W związku z ofensywą konarmii Budionnego 13 czerwca bateria wycofała się z Białocerkwi w kierunku na Wasylków i Radomyśl. 15 czerwca pod wsią Horbulew doszło do 6-godzinnego boju, podczas którego bateria skutecznie zwalczała artylerię wroga i likwidowała piechotę nieprzyjaciela[8]. Podczas dalszego odwrotu bateria walczyła pod Korosteniem i Chełmem. W okresie polskiej ofensywy walczyła pod Dorohuskiem, a 3 września zniszczyła pociąg pancerny. W pościgu nadal wspierała ogniem piechotę 7 DP i dotarła do Sarn. Tu zastało ją zawieszenie broni[8].
W czerwcu 1920 wyruszyła na front 2 bateria kpt. Jana Geniusza. W rejonie Zwiahla zniszczyła samochód ciężarowy, uszkodziła samochód pancerny oraz obezwładniła nieprzyjacielską baterię artylerii. 23 czerwca wspierała natarcie piechoty na Zadkówkę. 27 czerwca bateria przegrupowała się w rejon Równego. 4 lipca w rejonie Ponebla został rozbity I pluton, a jego żołnierze w większości dostali się do sowieckiej niewoli. Od 28 lipca 2-działowa 2 bateria uczestniczyła w walkach na linii Styru. Podczas dalszego odwrotu baterię objął por. Włodzimierz Klewszczyński i pod jego dowództwem pododdział dotarł do Dubienek. Tu bateria wpadła w zasadzkę, ale dzięki determinacji obsług atak został odparty. Dalsze marsze odwrotowe zaprowadziły baterię do Chełma Lubelskiego[9].
3 bateria por. Feliksa Strockiego od 5 do 13 sierpnia broniła Chełma Lubelskiego, a następnie w sposób zdecentralizowany walczyła na linii Bugu. 17 sierpnia pod Dubienką został otoczony jeden z jej plutonów. Mimo przewagi nieprzyjaciela pluton ten przebił się przez pierścień okrążenia. W dniach 19–21 sierpnia bateria walczyła pod Udarem rozbijając kartaczami sowieckie ataki. Wzięła też udział w artyleryjskim przygotowaniu forsowania Bugu przez pododdziały 11 pułku piechoty. W nocy z 30 na 31 sierpnia uczestniczyła w walkach o Józefów, a w kolejnych dniach walczono pod Jarosławiem, Tarytynem i Kurnatowem. W pościgu za nieprzyjacielem dotarła do Olewska[10].
7 dywizjon artylerii ciężkiej
[edytuj | edytuj kod]W końcu listopada I/7 pac (bez 2 bac) połączył się w rejonie Kowla i tu spędzono zimę. 24 kwietnia 1921 dywizjon przetransportowany został do Kielc. Tu też usamodzielniono go i przemianowano na 7 dywizjon artylerii ciężkiej[11].
W związku z przejściem artylerii na stopę pokojową, 22 sierpnia 1921 utworzono nowy „pokojowy” 4 pułk artylerii ciężkiej. W jego skład miał wejść 10 Kaniowski dywizjon artylerii ciężkiej (I dyon) oraz 7 dywizjon artylerii ciężkiej (II dyon). 17 września funkcję dowódcy nowego pułku objął dotychczasowy dowódca 7 dac ppłk Witold Konczakowski. 16 października 7 dac przemianowany został oficjalnie na II/4 pac i wkrótce przetransportowany do Częstochowy, gdzie stanął jako oddział detaszowany[12][13].
| Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko | Okres pełnienia służby |
|---|---|---|
| Dowódca pułku | płk Antoni Aleksandrowicz | 18 V[15] – 20 XII 1919[16][2] |
| Dowódca dywizjonu | ppłk Witold Konczakowski | od V 1919[b] |
| Adiutant | por. Bronisław Kuczyński | |
| por. Bolesław Ostrowski | ||
| Lekarz wet. | por. lek. wet. Walenty Malicki | |
| Lekarz wet. | ppor. lek. wet. Bronisław Mądziel | |
| Dowódca 1 baterii | por. Kazimierz Schirmer | |
| wz. por. Ignacy Aramowicz | ||
| Oficer baterii | ppor. Stanisław Klimkiewicz[17] | †28 V 1920 z ran w szpitalu polowym nr 404[18] |
| Oficer baterii | ppor. Dzieduszycki[19] | |
| Oficer baterii | ppor. Hipolit Burchard | |
| Oficer baterii | ppor. Piotr Łukaszewicz | |
| Oficer baterii | pchor. Wacław Gay (KW)[19] | |
| Dowódca 2 baterii | kpt. Jan Geniusz | od V 1919[3] |
| por. Włodzimierz Kleszczyński[20] | ||
| Oficer baterii | ppor. Marian Gasztowt[21] | |
| Dowódca 3 baterii | por. Feliks Strocki | od V 1919[3] |
| Oficer baterii | ppor. Stefan Bramke | |
| Oficer baterii | ppor. Marian Czyż | |
| Oficer baterii | ppor. Stanisław Prusiński | |
| Dowódca II dywizjonu | kpt. Jan Geniusz | V[b] – 22 XII 1919[22] |
| por. Jerzy Kubecki | do 22 XII 1919[22] | |
| ppor. Hipolit Rajmund Burchard | do 22 XII 1919[22] |
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 19.
- ↑ a b Wyszczelski 2006 ↓, s. 138.
- ↑ a b c Wiliński 1929 ↓, s. 18.
- ↑ Jarno 2003 ↓, s. 105.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 362.
- ↑ a b c Zarzycki 1999 ↓, s. 5.
- ↑ Zarzycki 1999 ↓, s. 5–6.
- ↑ a b Zarzycki 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Zarzycki 1999 ↓, s. 6–7.
- ↑ Zarzycki 1999 ↓, s. 7.
- ↑ Zarzycki 1999 ↓, s. 8.
- ↑ Zarzycki 1999 ↓, s. 9.
- ↑ Spis byłych oddziałów WP 1935 ↓, s. 69.
- ↑ Tuliński 2020 ↓, s. 875.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 91 z 2 października 1919, poz. 3356.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 99 z 29 grudnia 1919, poz. 4302.
- ↑ 19 grudnia 1919 mianowany z dniem 1 grudnia 1919 podporucznikiem artylerii (Dz. Rozk. Wojsk. Nr 99 z 29 grudnia 1919, poz. 4282).
- ↑ Lista strat 1934 ↓, s. 363.
- ↑ a b Wiliński 1929 ↓, s. 24.
- ↑ Wiliński 1929 ↓, s. 25.
- ↑ Wiliński 1929 ↓, s. 26.
- ↑ a b c Dz. Rozk. Wojsk. Nr 99 z 29 grudnia 1919, poz. 4355.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918–1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
- Witold Jarno: Okręg Generalny Nr III Kielce w latach 1918–1921. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2003. ISBN 83-88679-31-7.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
- Mieczysław Wiliński: Zarys historji wojennej 4-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
- Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
- Piotr Zarzycki: 4 Pułk Artylerii Ciężkiej, Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 72. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1999. ISBN 83-87103-67-5.