Letlapa le le bolele: M.

P Banabotlhe
1.Thulaganyo ya dititagalo
Ditiragalo tsa motshameko wa Letlapa le le bolele di gwetlhilwe
ke go ratana le Tlhoriso ga ga Modiri ntswa e le rre wa lelwapa a
nyetse Khutsafalo. Tiragalo e ke yone kgwetlho ka e le yone e
dirileng gore ditiragalo di tseye seemo se sele mo palong.
Tiragalo e e tsala kgotlhang ya motho le tikologo. E ama Modiri
ka a dira ditiro tse di sa amogelesegeng mo tikologong. E
tswelela fa a fuduga mo lwapeng a ya go nna kwa ga Tlhoriso. O
tsamaya jaana a sena go tlhokela Khutsafalo botho a re ke
mosadi wa sefefe yo o batlelwang ka fa tlase ga monna. O bolela
fa Khutsafalo a tladitse dirathana mo lwapeng e bile o bitsa bana
ba ga Khutsafalo, Moreetsi le Mofalotsi, a re ke ditladianywa.
Mokgwa o ga se o o solofetsweng mo go ene ka e le rre wa
lelwapa. Ke mokgwa fela o o bosula e bile o sa letlelesege.
Monna ga a tshwanela go tlogela lelwapa a ya kwa mosading wa
sephiri, o tshwanetse go tlotla mosadi wa gagwe. Le bone bana
ba gakgamadiwa ke boitshwaro jo ka ba itse e se jone.
E ntse e tswelela fa Modiri a adima madi kwa a direlang teng ka
maaka. O ne a adima madi mo mookameding wa kompone rre
Thuso a re o adimela bana ntswa a a batla go ya go itumedisa
Tlhoriso ka one. Se Modiri a se dirang ga se amogelesege
gotlhelele ka maaka mo mogolong ke moila. Mogolo o
tshwanetse go nna sekao mo baneng ka go dira ditiro tse di
maleba e le tsa boammaaruri.
Modiri o tswelela a gotlhana le tikologo fa a dumalana le
mogopolo wa ga Tlhoriso wa gore ba kgoreletse tswelelo ya ba
lelwapa la ga Khutsafalo ka go bolaya Mofalotsi. O loga maano
a a farologaneng a akaretsa go dirisa ngaka ya setso
Gotlhometse le maepantlo go bolaya Mofalotsi le go leka go mo
tsenya ka kgolegelo ka a batla gore ba mo tshwarise ka teemane.
Polao ya motho ke boleo jo bo sisimosang mmele. Mo godimo
ga moo go a gakgamatsa gore motho yo Modiri a reng a bolawe
e bo e le ngwana wa gagwe. Se ga se se solofetsweng mo go
Modiri. Ka tshwanelo ke ene a kabong a sireletsa Mofalotsi mo
babeng ba gagwe e seng gore e nne mmaba mo go ene.
Kgotlhang e boa e tsweledisiwa ke gore Modiri a bo a simolola
go kokonelwa ke botshelo. Tlhoriso o a mo kgerisa a re ke
monna wa sekopa e bile a mo kopetse madi ruri. Tlhoriso o mo
koba mo lwapeng la gagwe morago ga gore a latlhegelwe ke
tiro. Ngaka Marumo le ba lekoko la gagwe la dirukutlhi, Semato
le Selepe ba mo senya tlhaloganyo ka go mo kenta ka motswako
o o tsentshang ka a paletswe ke go ba duelela go ba dirisa mo
maitekong a go nyeletsa Mofalotsi. O jewa ke ditlhong gore o
alafilwe ke Mofalotsi, ngwana wa ga Khutsafalo, ene yo o neng
a re ga a na mosola wa sepe mo go ene. Ga a na bonno ka
Khutsafalo a mo kobile fa a re o ya go kopa maitshwarelo.
Setlhoa se senoga fa Modiri a atlholelwa botshelo jotlhe mo
kgolegelong morago ga gore boSemato ba bolae Marumo mme
ba ntsha mosi ka sekhurumelo gore ke ene motlhodi wa ditiro
tse di bosula tse. Tiragalo e ke setlhoa ka gore potsokgolo e re
ntseng re e ipotsa ya gore Modiri o ya go felela kae ka ditiro tse
di bosula e a arabesega.
Kwa mafologelong, ba lewapa la ga Khutsafalo ba tshela ka
boitumelo, ba atlegile ka Mofalotsi e le ngaka.
Phelelo ya ditiragalo e fa Khutsafalo a sekisetsa Tlhoriso go mo
thubela lelwapa mme a atlholwa dikgomo di robabobedi kgotsa
dingwaga tse pedi mo kgolegelong fa a palelwa ke go duela.

2. Tsalano ya ditiragalo
Ditiragalo tsa motshameko o di a tsalana. Tiragalokgolo e e
gwetlhileng tse dingwe ke fa Modiri a ratana le Tlhoriso ntswa a
nyetse Khutsafalo mme go bo go tsala gore ene a phuaganye
lelwapa la gagwe a ya go nna le Thoriso. Modiri o rogaka
mosadi wa gagwe Khutsafako a re o tladitse ditladianywa,
metlapa mo lwapeng a bo a tswa mo lwapeng a ya go nna le
Tlhoriso ka a bona Khutsafalo a mo Kgoreletsa go tshela ka
phuthulogo le Tlhoriso.
Go phuaganya lelwapa ga ga Modiri go dira gore Khutsafalo a
sale a sotlega ka bana ka a ne a sa dire gope a beile fela mo go
Modiri. Khutsafalo o ne a sala a tshela bokete mme a ikemela ka
dinao morago ga go fiwa kgakololo ke tsala ya gagwe Kgololo
gore a itirele kgwebo e e ka ba tshetsang.
Go sotlega ga ga Khutsafalo go rotloetsa Mofalotsi go dira ka
natla. O diragatsa kgakololo ya ga mmaagwe ya gore thuto ke
yone botshelo. O tshwara ka thata kwa sekolong mme a bona
maduo a mantle.Fa a le kwa mmadikolo le gone fela jalo o dira
ka natla mme a dumelelwa go ya dithutong kwa ga
Mmamosadinyana.
Go tlhwaafalela dithuto ga ga Mofalotsi go tsala letshogo mo go
Tlhoriso a bo a tsenya Modiri legonnyana mo maragong gore a
kgoreletse go ya sekolong ga ga Mofalotsi. Modiri o adima madi
kwa tirong go thapa dirukutlhi go bolaya Mofalotsi, o mo ela
kwa ngakeng ya setso Gotlhometse gore a mmolaye, o boa gape
a thapa boSemato gore ba mo tsenyetse teemane mo kgetsing a
tle a tshwarwe a palelwe ke go tsweledisa dithuto tsa gagwe.
Go batla go kgoreletsa dithuto tsa ga Mofalotsi ga ga Modiri go
dira gore a adime madi kgapetsakgapetsa kwa tirong go thapa
dirukutlhi go bolaya Mofalotsi. O ne a duela maeepantlo, ngaka
Gotlhometse, ngaka Marumo go mmolaya mme maano a otlhe a
folotsa.
Go adima madi kgapetsakgapetsa ga ga Modiri go baka gore a
imelwe ke sekoloto a bo a palelwa ke go se duela. Modiri o ne a
ipolaisa dikoloto ka a ne a batla go bona Mofalotsi a sule. Batho
botlhe ba a neng a ba thapa ba ne ba duelelwa tiro e ba e dirang.
Go palelwa ke go duela dikoloto kwa a direlang teng go baka
gore a kojwe mo tirong. Modiri o ne a palelwa ke go duela madi
a a neng a a adimile kwa tirong mme ba tiro ba gapa dithoto
tsotlhe tse di neng di le kwa ga Tlhoriso tse di neng di rekilwe
ka one madi a kadimo.
Go kojwa mo tirong go dira gore a imelwe ka a bo a palelwa ke
go duela bongaka Marumo.Kgaruru e a tsoga fa gare ga ga
Modiri, Marumo le badiri ba gagwe e bong Semato le Selepe ba
omanela madi a a neng a ba a solofeditse.
Go palelwa ke go duela ngaka Marumo ga ga Modiri go baka
loso la ga ngaka Marumo. Dirukutlhi tse di neng di thapilwe ke
ngaka Marumo di a mmolaya ka a ne a palelwa ke go ba duelela
tiro e ba e dirileng.
Go tlhokafala ga ga ngaka Marumo go baka gore Semato le
Selepe ba tshwarwe. Bobedi jo bo ne jwa tshwarwa moraga ga
tiragalo ya loso ka ga ngaka Marumo ka ba bonwe ba tshaba mo
ntlong ya ga ngaka Marumo e ba neng ba e jele ka molelo go
latlha bosupi jwa polao.
Go tshwarwa ga boSemato go tsala gore Modiri le ene a
tshwarwe a bo a atlholelwa kgolegelo botshelo jotlhe. E ne ya re
ba sena go tshwarwa ba supa fa Modiri e le ene motlhodi wa
polao ya ga Marumo. Ditiro tse di bosula tse a di dirileng tsa
tswela mo pontsheng.

3. Maikutlo a mokwadi
Potso
Maikutlo a mokwadi ke afe ka borre ba ba itlhokomolosang
malwapa a bone.
Mokwadi o kgala borre ba ba itlhokomolosang malwapa a bone.
O dirisa Modiri go supa maikutlo a kgalo. Ditsela tse mokwadi a
di dirisang go supa maikutlo a gagwe ke setlhogo sa
motshameko, botho jwa motshameki, kobiso, tiriso ya puo le
maduo a kotlhao.
Ka mokwadi a kgala borre ba ba itlhokomolosang malwapa a
bone, o dirisitse setlhogo sa motshameko. O dirisitse setlhogo se
se tsibosang se se reng Letlapa le le bolele se se tswang mo
seaneng se se reng botshelo ke letlapa le le bolele bo a reledisa.
Seane se se raya gore fa motho a sa tshele ka kelotlhoko o tsena
mo mathateng. Mokwadi o dirsa setlhogo se go ikgatlha ka
Modiri. O mo senola e le ene a tlhokileng go nna kelotlhoko ka
go tlogela mosadi wa gagwe Khutsafalo le go inaakanya le
dirukutlhi a batla go bolaya Mofalotsi mme a dira gore a felele a
ole ka mpa ya sebete ka o feletse a le mo kgolegelong botshelo
jwa gagwe bo tlhakatlhakane.
Mokwadi o tswelela a supa gore o kgala borre ba ba
itlhokomolosang malwapa a bone ka go dirisa botho jwa
motshameki. O senotse Modiri a se na boikarabelo ka a le
sematla. O ne a ineelela go dirisiwa ke Tlhoriso ditiro tse di
maswe jaaka go batla gore a bolaye ngwana wa gagwe
Mofalotsi. Mo godimo ga moo Tlhoriso o mo jela madi ene a
ipolelela gore o a ratiwa. Mokwadi o mo supa gape a se na
boikarabelo ka a se na tebelopele. Ga a na tebelopele ka a
ipolaisa dikoloto a sa ele tlhoko gore madi ao o ya go a busa
jang. Ga a ele tlhoko ditlamorago tsa go batla go bolaya
Mofalotsi. O mo supa gape e le motho yo o makgakga. O
kgakgafalela Khutsafalo le bana a re bana ba ga Khutsafalo ke
dirathane,ke ditladianywa. A re Khutsafalo ke sefefe sa mosadi
se se bonelwang ka fa tlase ga monna.
Mokwadi o tswelela a dirisa puo ya tshotlo ka batshameki ba
bangwe go supa maikutlo a gagwe. Khutsafalo a re Modiri ke
khibeng ga ke tswe o intshitse phoko ya basadi botlhe a raya
gore ke monna yo o ratang basadi.Ngwana wa gagwe Moreetsi
ene a re ke tau e e mariri e e nnang e ba garumela. Tlhoriso ene
o ikgatlha ka ene fa a re “ ke ka tlogela lesogo ke le filwe ke
badimo,”a supa gore o tlile go mo jela madi fela.
Go supa gape gore mokwadi o kgala borre ba ba
itlhokomolosang malwapa a bone o dirisa kobiso. Modiri o tswa
mo lelwapengla gagwe le Khutsafalo a re ga a ka ke a tlamela
bana ba e seng ba gagwe mme fa a tsena kwa ga Tlhoriso o feta
a tlamega go tlhokomela Ditso yo le ene e seng ngwana wa
gagwe.O ne gape a ipolelela gore o ya go tshela sentle kwa go
Tlhoriso kante o ya go boga. Ke ene a buang gore e rile go
tshaba mo pitseng e e belang a itatlhela mo kgabong ya molelo.
O ne a tshega bana ba ga Khutsafalo a re ga ba ka ke bam o
thusa ka sepe mo botshelong mm ke bone ba mokwadi a dirang
gore ba felele ba le botlhokwa mo go ene ka ke foo Mofalotsi o
a mo alafa fa a lwala tlhaloganyo.
Mokwadi o dirisa gape maduo a kotlhao go supa fa a kgala
banna ba ba itlokomolosang malwapa a bone.O otlhaya Modiri
ka ditsela tse di farologanyeng e bile di le botlhoko. O dira gore
Modiri a kojwe mo tirong ka a paletswe ke go duela madi a a
neng a a adimile kwa a direlang teng. O dira gore a tlhoke legae,
Tlhoriso a mo kobile,Khutsafalo le ene a gana go mo itshwarela
mme a tlhoka kwa a ka nnang teng. O mo otlhaya gape ka go
dira gore a latlhegelwe ke tlhaloganyo a bo a tsena le ka
kgolegelo botshelo jotlhe ka ntlha ya masula a a adirileng.
Dintlha tse di supa tota gore mokwadi o kgala borre ba ba
tshwanag le Modiri ba ba ikgatlholosang malwapa a bone.

Maikutlo a mokwadi ke afe ka basadi ba ba thubelang ba

bangwe malwapa/ba ba tlhorontshang banna.
Mokwadi o kgala bomme ba ba thubelang ba bangwe
malwapa.O dirisa Tlhoriso go emela basadi bao. Go senola
maikutlo a gagwe a go kgala o dirisitse teo leina, botho jwa
motshameki, puo ya tshotlo ka batshameki ba bangwe, kobiso,
setlhogo sa motshameko le maduo a kotlhao.
Go supa gore mokwadi ga a rate basadi ba ba thubelang ba
bangwe malwapa o dirisite teo leina. O file motshameki leina la
tshotlo a re Tlhoriso. Leina le le raya motho yo o tshedisang ba
bangwe bokete a ba kgerisa. Leina le tota le ile maraelelong ka
Tlhoriso a kgerisa Modiri ka dipuo a re ke sekopa le go batla
madi ka dinako tsotlhe. O tshedisetsa Khutsafalo le bana mo
kutlobotlhokong ka a ikgagapeletse motho yo o ntseng a ba
tlamela.
Go supa gore mokwadi o a kgala, o tswelela a dirisa botho jwa
motshameki. O senola Tlhoriso e le mosadi yo o se nang
boikarabelo ka a le setlhogo ka a bogisa Modiri ka go mo
kgobotletsa ka dipuo le go mo rotloetsa go ipolaela ngwana. O
mo supa gape a le setlhogo ka a rotloetsa Modiri go bolaya
ngwana wa gagwe Mofalotsi. O mo supa gape a se na
boikarabelo ka a le pelotshetlha ka le fa a fiwa ga a kgotsofale
ntswa a itse gore Modiri o na le mosadi le bana ba a ka bong a
ba tlamela. O tswelela a supa go tlhoka boikarabelo ga gagwe ka
go mo supa a se na tebelopele ka a amogela monna wa motho a
bo a iketla le ene a sa lebelele ditlamorago tsa go dira jalo.
Mokwadi o tswelela a supa fa a sa beye sebete bomme ba ba
thubelang ba bangwe malwapa ka go dirisa puo ya tshotlo.
Modiri o mmitsa mosadi wa moloi y o o se nang pelo ka a mo
tseetse gotlhe mo a nang le gone kwa phelelong a bo a mo koba.
Moreetsi a re ke mosadi yo o pelotshetlha jaaka leina la gagwe.
Khutsafalo ene a re Tlhoriso ke serukukutlhi.
Mokwadi o boa a dirisa kobisa go supa fa a kgala bomme ba ba
tshwanang le Tlhoriso. Dilo tse Tlhoriso a neng a di ipoleletse
ga e nne tsone. O batla go isa ngwana wa ga Khutsafalo kwa
kgolegelong mme go felela go tsamaya ngwana wa gagwe e
bong Ditso. O ne gape a ipoleletse gore o setse teemane/lesogo
le a tlileng go le toba kante o raya a ipiletsa mathata.
Mokwadi o dirisitse setlhogo sa motshameko go supa fa a kgala
bomme ba ba thubelang ba bangwe malwapa. O dirisitse
setlhogo se se tsibosang se se reng Letlapa le le bolele se se
tswang mo seaneng se se reng botshelo ke letlapa le le bolele bo
a reledisa. Seane se se raya gore fa motho a sa tshele ka
kelotlhoko o felela a tsena mo mathateng. Mokwadi o dirisa
setlhogo se go ikgatlha ka Tlhoriso. O mo senola e le ene a
tlhokileng kelotlhoko ka go inaakanya le monna yo o nyetseng a
mo tlogedisa mosadi le bana ba ba felelang ba sotlega mme o
dira gore a felele a ole ka mpa ya sebete ka o feletse a
atlholetswe go thubela Khutsafalo lelwapa mme a lefisiwa
dikgomo di roba bobedi kgotsa kgolegelo fa a ka palelwa ke go
duela.
Mokwadi o dirisa maduo a kotlhao go supa fa a kgala bomme ba
ba thubelang ba bangwe malwapa. O mo otlhaya ka ditsela tse di
farologaneng e bile di le botlhoko ka a gapelwa dithoto tse a
neng a di kgobokantse a na le Modiri. O atlholelwa go thubela
Khutsafalo lelwapa a bo a lefisiwa dikgomo tse di robang bobedi
kana kgolegelo ya dingwaga tse pedi fa a palelwa ke go ntsha
dikgomo.
Ruri mokwadi ga a rate bomme ba ba thubelang ba bangwe
malwapa.

Maikutlo a mokwadi ke afe ka banana/bana/baithuti ba ba

tshwanang le Mofalotsi.
Mokwadi o rotloetsa banana ba ba tshwanang le Mofalotsi ba ba
nang le boikarabelo. Ditsela tse mokwadi a di dirisitseng go
supa maikutlo a gagwe ke teo leina, tiriso ya puo, botho jwa
motshameki le maduo a katlego.
Mokwadi o supa fa a rotloetsa banana ba ba nang le boikarabelo
ka go dirisa teo leina. Mokwadi o teile motshameki leina la
kgalaletso a re Mofalotsi. Leina le le raya motho yo o ntshang
batho ba bangwe mo diemong tse di bokete tse ba mo go
tsone.Leina le le ile mareelelong ka jaana Mofalotsi o ne thusa
rraagwe ebong modiri ka go mo alafa bolwetse jwa tlhaloganyo
jo go bolelwang gore go ne go se na ope yo o ka kgonang go bo
alafa. O tswelela a falotsa ba lelwapa la gagwe, mmaagwe le
Moreetsi mo tshotlegong/khumanego e ba neng ba le mo go
yone ka a ile a bula kokelwana e a neng a ba thapile mo go yone.
Mmaagwe e ne e le mophepafatsi fa Moreetsi ene a ne a thus
aka tsa dibuka tsa madi.
O tswelela a supa maikutlo a gagwe ka botho jwa motshameki.
O supa Mofalotsi a dira tse di amogelesegang ka a ne a le
senatla. O dira ka natla mo dithutong tsa hagwe kwa mo a
feletseng a ileng sekolong kwa ga Mmamosadinyana go ya go
ithutela bongaka. O mo supa gape adira tse di amogelesegang
ka a na le tebelopele. O tlhwaafalela sekolo le fa botshelo bo ne
bo le that aka a itse gore thuto key one e ka mo fang botshelo jo
bo botoka. O mo supa e le motho yo o lorato. E ne ya re a
kopana le rragwe yo o neng a mo sotla a se ka a ipusulosetse a
mo alafa fela ka a e a lwala bolwetse jwa tlhaloganyo.
Ka mokwadi o rotloetsa bana ba ba tshwanang le Mofalotsi o
dirisa puo ya kgalaletso. Khutsafalo a re ke mosimane yo o
botlhale jo bo fetletseng, a re barutabana ba dumaduma ka
Mofalotsi. Monni ene a re o supa fa kgomo e e maši e sa itsale a
supa gore Mofalotsi ga a ka ke a tshwana le rraagwe jaaka
boKhunou ba gopola/akanya.
Ka mokwadi o rotloetsa banana ba ba nang le boikarabelo o
dirisa maduo a katlego. Mokwadi o mo atla ka ditsela tse di
farologaneng. Le fa Modiri a mo thapela dirutkutlhigore di
mmolae, maano otlhe a a folotsa mme Mofalotsi o tswelela le
botshelo. Teemane e e neng e tshwanetse go tsenngwa mo
bekeng ya ga Mofalotsi go re a palelelwe ke go ya go
tsweleldoiisa dithuto e felela e tsentswe mo go ya ga Ditso y o o
felelang a tshwerwe boemong jwa ga Mofalotsi. Mokwadi o dira
gore a atlege mo dithutong tsa gagwe mme a nna ngaka ya
balwala tlhaloganyo. O dira gore a kgone go alafa Modiri le fa
go ne go bolelwa fa go se nay o o ka kgonang bolwetse jwa
gagwe. O atlega gape ka jaanong a kgonne go ipulela kokelo e e
leng ya gagwe a bo a tshela ka kagiso le ba lelwapa la ga
mmaagwe.
4. Molaetsa
Mo motshamekong wa Letlapa le le bolele ke ithutile gore ditiro
tse di maswe di tsenya mo mathateng. Thuto e e senolwa ke
Modiri ka e le ene a dirang ditiri tse di maswe mme a bo a felela
a tsene mo mathateng.
Modiri o dira tiro e e maswe fa a ratana e le rre wa lelwapa. O
ne a fuduga mo lwapeng a ya go nna le mosadi wa sephiri e leng
Tlhoriso a sa ntse a le mo nyalong le khutsafalo. Se ke tiro e e
maswe ka a utlwisa mosdi wa lenyalo botlhoko.
O tswelela a dira tiro e e maswe fa a fudugetse kwa ga Tlhoriso
a dumalana le ene gore ba bolae Mofalotsi ka Tlhoriso a tshaba
gore o tlie go thusa mmaagwe gore a mo sekisetse go mo
thubela lelwapa. E ne ya re a setse a nna kwa ga Tlhoriso, a
dumela fa a tewa go twe ba bolaye ngwana wa gagwe
Mofalotsi.Se ke tiro e e maswe ka gore go bolaya motho ke
boleo,ga se selo se se amogelesegang mo molao motheong wa
lefatshe.
O dira tiro e nngwe e e maswe fa a dirisana le maepantlo a re ba
bolae Mofalotsi. O ne a tswa ka maano a go batla go bolaya
mofalotsi a na le tlhoriso mme mo rago ba thapa bongaka
marumo go ba direla tiro eo ya polao ya ngwana wa gagagwe.
Se ke tioro e e maswe ka modiri o dirisana le batho ba e elng
gore fa tumalano e ka se tsamaye sentle b aka nna borai le mo go
ene tota.
Tiro e nngwe e e maswe e a e dirang ke go adima madi kwa
tirong a itlhatlaganyetsa dikoloto mme a se na madi a do di
duela. O ne a adima madi kgapetsakgapetsa kwa komponeng e a
neng a direla mo go yone mme a sa kgone go a busa. Se ke tiro e
e maswe ka gore go supa fa a sena boikarabelo, a sena
boammaaruri e bile go ka senya le tirisano mmogo ya gagwe le
baeteledipele ba kompone.
Ditiro tse di maswe tse di felela di tsenya Modiri mo mathateng.
O tsena mo mathateng fa a senyegelwa ke tiro. E ne ya re Modiri
a palelwa ke go duela madi a a neng a a adimile,ba kompone e a
neng a dira mo go yone bam o gapela dithoto tse a neng a di
rekile ka madi a aneng a a adimile b abo bamo koba mo tirong.
Se ke mathata ka jaana tiro e e le yone e a neng a itshetsa ka
yone jaano a tlile go sotlega.
Mathata a mangwe a Modiri a tsenang mo go one kef a Tlhoriso
a mo koba kw gagagwe. E ne ya re Tlhoriso a se na go gapelwa
dithoto tse a neng a di rekile ka madi a kadimo le tiro e fela a bo
a mo koba. Se ke mathata ka jaanong ga go na kwa a ka nna teng
ka a dule ka makgakga kwa ga Khutsafalo.
O tsena mo mathateng gape fa a kentiwa ka motswako o o
senyang tlhaloganyo mme a ja ditlhare ka meno. E ne ya re a
palelwa ke go duela dirukutlhi te a neg a di thapile go bolaya
Mofalotsi, bam o logela leano , bo semato bam o kentaka
botlhole jo bo pekisang. Se ke mathata ka gore motho yo o
lwalang bolwetse jwa tlhaloganyo ga a tshele sentle, o a sotlega.
Mathata a gagwe a golela pele fa a tlhajwa ke ditlhong tsa gore o
alafilwe ke Mofalotsi. E ne ya re fa a sena go fola baoki ba
mmolelela fa a alafilwe ke Mofalotsi Modiri, o ne a tlhajwa ke
di tlhong. Se ke mathata ka gore o ne a sa battle mofalotsi e bile
a re ga a ka e a mo thus aka sepe mo botshelong.
O tsena mo mathateng a mangwe fa jaanong a atlholelwa
botshelo jotlhe mo kgolegelong. E ne ya re ditiro tsa gagwe tse
di bosula tsa go batla go bolaya mofalotsi di upologa, a tshwarw,
a sekisiwa a bo a atlolelwa kgolegelo botshelo jotlhe. Se ke
mathata ka jaana o tshela o sa phuthologa fa o le kwa
kgolegelong.
E le ruri ditioro tse di maswe di tsenya mo mthateng, go
itshupile tot aka ene Modiri.

5 Seabe
Potso
Supa seabe sa ga ______________ mo tsweledisong ya
ditiragalo tsa motshameko o.
Supa ka fa _________________ a rotloeditseng ditiragalo tsa
motshameko.
Modiri
Modiri o nnile le seabe se segolo mo tsweledisong ya ditiragalo
tsa motshameko o. Ke ene a bakileng tshotlego ya ga khutsafalo
le bana,go ikemela ka dinao ga ba lelwapa la ga
Khutsafalo,katlego ya ga Mofalotsi,loso la ga Lesego,dikgobalo
tsa ga Mofalotsi,go kojwa mo tirong, go tshwarwa ga ga Ditso le
go tsena ka kgolegelo.
Modriri o bakile tshotlego ya ga Khutsafalo le bana. E ne ya re a
sena go iponela mmafifing e leng Tlhoriso, a fuduga mo
lwapeng a ya go nna le ene. Bana ba gagwe e leng Moreetsi le
Mofalotsi le mosadi wa gagwe Khutsafalo ba sala ba sotlega ka
motlamedi wa bone a ne a ba phuagantse.
Ke ene a rotloeditseng go ikemela ka dinao ga ba lelwapa la ga
Khutsafalo. Modiri o ne a ba tlogela mo sebaka tsatsing go se na
yo ba ikaegileng ka ene ba bo ba dirisa sebaka seo go iteka ka
maano a go itshetsa jaaka khutsafalo a ne a dumalana le
mogopolo wa ga Kgololo wa go rekisa dinamune.
Modiri o na le seabe gape mo katlegong ya ga Mofalotsi. O ne a
phuaganya lelwapa la gagwe mme Mofalotsi a bona go
tshwanela go ema ka dinao go thiba phatlha e e tlogetsweng ke
Modiri ka go tlhwaafalela dithuto tsa gagwe. O ne a fenya
ditlhatlhobo mme a felela e le ngaka ya balwala tlhaloganyo.
O na le seabe mo losong la ga Lesego. Modiri o ne a thapa
bongaka Marumo gore ba tsenyetse Mofalotsi bothole mo dijong
mme ka go tlhoka lesego tsa jewa ke Lesego a bo a tlhokafala.
O na le seabe mo dikgobalong tse Mofalotsi a neng a nna le
tsone. O ne a thapa dirukutlhi gore di bolae Mofalotsi.
Dirukutlhi tse di ne tsa mmetsa thata mo a neng a gobala fela
thata mme tsa se ka tsa kgona go mmolya.
Modiri ke ene a ipaketseng go kojwa mo tirong. O ne a adima
madi kgapetsakgapetsa mo komponeng e a neng a dira mo yone.
Sekoloto se ne sa nna se ntsi mo a neng a palelwa ke go se duela
mme a felela a kobilwe mo tirong.
O na le seabe mo go tshwarweng ga ga Ditso. Modiri o ne a
thapa bongaka Marumo go tsenyetsa Mofalotsi teemane mo
dithotong gore a tle a tshwarwe a palelwe ke go ya sekolong
kwa ga Mmamosdinyana. Jaanong ka batho ba a neng a
bathapile ba ne ba sa itse Mofalotsi ka phoso ba tsenya teemane
mo dithotong tsa ga Ditso mme a tshwarwa.
O ipaketse go tsena ka kgolegelo. O ne a thapa bongaka
Marumo go mo direla ditiro tsa borukutlhi a le mo maitekong a
go batla go bolaya ngwana wa gagwe Mofalotsi. O ne a palelwa
ke go duela ngaka Marumo yo le ene a palelwang ke go duela ba
a neng a dirisana le bone, Semato le Selepe. Selepe le Semato ba
ne ba bolaya ngaka Marumo mme ya re ba tshwarwa ke ba
molao ba ntsha mosi ka sekhurumelo gore Modiri ke ene
motlhodi wa tiro e e maswe e. Modiri o a tshwarwa a bo a
atlholelwa botshelo jotlhe mo kgolegelong.

Seabe sa ga Tlhoriso
Tlhoriso o na le seabe se segolo mo tsweledisong ya ditiragalo
tsa motshameko o. O na le seabe mo tshotlegong ya lelwapa la
ga Khutsafalo, go kobiweng mo tirong ga ga Modiri, go
atlholwa, mo katlholong ya ga Modiri le mo go tshwarweng ga
ga Ditso.
Tlhoriso o na le seabe mo tshotlegong ya ba lelwapa la ga
Khutsafalo. O ne a ikgagapelela motlamedi wa bone e leng
Modiri. Tlhokomelo yotlhe e e neng e ba lebagane ya fiwa ene
le ngwana wa gagwe Ditso mme ba lelwapa la ga Khutsafalo
bone ba sala ba sotlega.
O na le seabe gape mo go kobiweng mo tirong ga ga Modiri. O
ne a beile Modiri mo kgatelelong ya go tlosa Mofalotsi mo
botshelong jaanong a patelesega go adima madi
kgapetsakgapetsa kwa tirong go thapa batho go diragatsa maano
ao. Modiri o felela a palelwa ke go duela madi ao, selo se se
neng sa dira gore a kojwe mo tirong.
Tlhoriso ke ene a ipaketseng katlholo. O ne a tsena mo loratong
le Modiri yo o neng a nyetse Khutsafalo. Khutsafalo o ne a ya
go ikuela kwa kgotleng ka kgang ya go thubelwa lelwapa ke
Tlhoriso. Tlhoriso o ne a sekisiwa mme a atlholwa dikgomo di
ferabobedi kgotsa kgolegelo fa a ka palelwa ke tuelo.
O na le seabe mo katlholong ya ga Modiri. Tlhoriso o ne a
rotloetsa Modiri go tswa ka maano a a bosula a go bolaya
Mofalotsi, tiro e Modiri a neng a e tshwarelwa, a sekisiwa a bo a
atlholelwa botshelo jotlhe mo kgolegelong.
O na le seabe gape mo go tshwarweng ga ngwana wa gagwe
Ditso. Tlhoriso o ne a dumalana le leano la ga Modiri la gore
Mofalotsi a tsenyediwe teemane mo dithotong gore a tle a
palelwe ke go tsweledisa dithuto a sekela molato wa go
tshwarwa ka teemane ka phosego teemane eo e ne ya felela e
tsentswe mo dithotong tsa ga Ditso ke maeepantlo a a neng a
thapilwe ke Modiri. Ditso o ne a tshwarwa ke mapodise ka
teemane eo kwa lebaleng la difofane a le mo tseleng ya go ya
mafatsheng.

6. Phetogo ya botho
Dipotso
A mokwadi o kgonne go supa phetogo ya botho mo go Modiri?
A mokwadi op kgonne go supa kwelotlase, itharabologelo le
kgolo mo bothong jwa ga __________
Phetogo ya botho mo go Modiri
Mokwadi ga a kgona go supa phetogo ya botho mo go Modiri. O
mo supile a se na kwelotlase le kgolo mme a kgona go supa
itharabologelo fela. Go tswa kwa tshimologong mokwadi o supa
Modiri a se na boikarabelo go fitlha kwa phelelong ya
motshameko.
Mokwadi o supa Modiri a se na kwelotlase ka a ise a supe fa a
na le boikarabelo ka a le boikgogomoso gape a se na maitseo a a
amogelesegang. O ne a roga Khutsafalo le bana a re ke
dirathane e bile ba ka se ke ba mo thusa ka sepe mo botshelong.
O tswelela a supa fa botho jwa gagwe bo sa fetoge ka a ntse a se
na boikarabelo a se na tebelopele. O ne a itsenya mo dikolotong
a sa ele tlhoko gore o tlaa se duela ka eng. O tlhoka tebelopele fa
a loga maano a a bosula a polao a sa akanyetse ditlamorago tsa
tiro e a e dirang. O fuduga kwa ga Khutsafalo ka makgakga a re
o tlaa bowa fela e le setopo a itebatsa gore ga twe e se re o ya
bogwe wa ithomela mo letltotleng.
Mokwadi o ntse o supa fa a sa fetoge, a se na boikarabelo ka a le
setlhogo. O dumalana le Tlhoriso gore Mofalotsi a bolawe a bo a
tswa ka maano a a farologaneng a akaretsa go mo thapela
maeepantlo gore a mmolae le go mo tsenyetsa botlhole mo
dijong.
Mokwadi ga a supe phetogo mo bothong jwa ga Modiri ka a
tsweletse ka go tlhoka boikarabelo ka jaana a le sematla. O
letlelela Tlhoriso go mo goga ka tsebe, fa go twe a bolaye
ngwana wa gagwe o a dumela,fa go twe a go batliwa madi o a
dumela. O dumela sengwe le sengwe se go tweng a se dire ke
Tlhoriso ene a sa itseele ditshwetso.
O mo supa a sa fetoge ka a se na boikarabelo ka jaana e le
leferefere/maaka. O ne a adima madi kwa tirong ka maaka a re
bana ba bolwa ke tlala ntswa a a rorela kwa go Tlhoriso go
itshupa bonna. O aketsa ngaka ya setso Gotlhometse a re o
tsentse Mofalotsi sekolo jaanong ga a mo tlhokomele.O bua
maaka gape fa a re Khutsafalo o na le rrafifing.
Mokwadi o supa gore Modiri o nna le itharabologelo fa a sena
go alafiwa ke Mofalotsi. O lemoga diphoso tse a di dirileng
mme a bua a le nosi gore o ne a itatha ka go phuaganya
Khutsafalo ka bana a siya le Tlhoriso. A re o ipona e le seeleele
go raelwa ke Tlhoriso. O ya go ikopa maitshwarelo kwa go
Khutsafalo mme a tswa ka ngobana e sa fotlhwa.
Mokwadi ga a mo fe sebaka sa go fetoga a nna le kgolo ka o dira
gore a felele mo kgolegelong ka melato ya gagwe e e neng ya
upologa morago ga gore boSemato ba tshwarelwe polao ya ga
ngaka Marumo mme ba supa fa Modiri a ne a ba thapile go
bolaya Mofalotsi.

Phetogo ya botho mo go Tlhoriso

Mokwadi ga a kgona go supa phetogo ya botho mo go Tlhoriso.
O mo supile a se na kwelotlase, itharabologelo le kgolo. O mo
supa a se na boikarabelo go tswa kwa tshimologong ya
motshameko go ya kwa phelelong ya one.
Mokwadi o supa Tlhoriso a se na kwelotlase ka a ise a nne le
boikarabelo gope. O mo supa a se na boikarabelo ka a le
setlhogo. O ne a tswa ka maano a gore ene le Modiri ba bolaye
ngwana wa ga khutsafalo e bong Mofalotsi. O supa bosetlhogo
gape fa a ikgagapelela monna wa ga Khutsafalo e leng Modiri
yo e neng e le e ene a tlamelang lelwapa.
Mokwadi o tswelela a supa fa botho jwa ga Tlhoriso bo sa
fetoge ka a tsweletse ka go tlhoka boikarabelo a le pelotshetlha.
O ne a sa kgotsofalele madi a Modiri a mo a neelang. Le fa a
fiwa one a nna a ngongoregetse ruri a batla madi a mangwe.
O tswelela a supa gore ga a fetoge, ga a na boikarabelo ka jaana
a se na tebelopele. O ne a tlhotlheletsa Modiri go dira ditiro tse
di bosula tsa polao a sa akanyetse ditlamorago tsa go dira jalo.o
supa gape a se na tebelopele fa a rotloetsa Modiri go adima madi
kgapetsakgapetsa mme ba se na maano a gore madi ao ba tlile
go a busa jang.
O supiwa gape a ntse a sa fetoge, a se na boikarabelo ka a le
sematla/seeleele. O ne a ineelela Modiri yo o e le n rre wa
lelwapa a nyetse Khutsafalo.
O tswelela a supa gore Tlhoriso ga a fetoge ka a le lefufa. O ne a
fufegela ngwana wa ga Khutsafalo e bong Mofalotsi fa a bona a
fenya dithuto tsa gagwe e bile a batla gore a tlosiwe mo
lefatsheng.
Mokwadi o ntse o supa gore ga a fetoge ka jaana a se na
boikarabelo a le makgakga/boikgogomoso. E ne ya re a biditswe
kwa kgotleng a lebisiwa kgang ya go thubela Khutsafalo
lelwapa ke fa a buisa kgosi fela jaaka a rata a bolela fa ene a ne a
sa bitsa Modiri e le ene a itlisitseng kwa go ene.
Mokwadi ga a supe itharabologelo mo go Tlhoriso ka gore ga a
ikotlhaele ditiro tse di bosula tse a di dirileng le fa a lemotshiwa
gore o dirile molato.
O tswelela a sa supe kgolo mo go ene ka gore tota fa o sa ipone
diphoso, ga go na ka fa o ka fetogang ka teng. Motshameko o
fela jalo Tlhoriso a sa supa phetogo epe.

Phetogo ya botho mo go Mofalotsi

Mokwadi ga a supa phetogo mo go Mofalotsi. Ga a mo supa a
na le kwelotlasse, itharabologelo le fa e le kgolo.Mokwadi o
supile Mafolotsi e le motshameki yo o boikarabelo go tswa fela
kwa tshimologong ya motshameko go ya kwa bokhutlong jwa
one.
Mokwadi o supa Mofalotsi e le motho yo o se nang phethogo ya
botho.O mo senotse a na le boikarabelo ka a a le senatla, a
tshwere ka natla mo dithutong tsa gagwe go tswa kwa go tse di
kwa tlase go ya go tsena kwa mmadikolo.Botlhaga jo jwa gagwe
mo dithutong kwa mmadikolo bo mo kgontsha go dira sentlea
bo a ya go ithutela bongaka kwa ga Mmamosadinyana.
Mokwadi o tswelela a supa fa a sa fetoga ka a na le boikarabelo
ka go nna le tebelopele.Mofalotsi o tlhwaafalela dithuto tsa
gagwe ka aitse gore go atlega mo dithutong tsa gagwe go ka mo
tlisetsa botshelo jo bo monate.
O ntse o supa fa Mofalotsi a sa fetoge a na le boikarabeloka a le
botlhale.E ne ya re fa a bona tshotlego e ba a apere a dira ka
natla yotlhe ya gagwe gore a fenye dithuto tswa gagwe a tle a
fetoge sekgantshwane.O feta ka tse ditsididi mo dithutong mme
a felela e le ngaka ya balwala tlhaloganyo.
Mokwadi o tsweletse ka go sa supa phetogo epe mo bothong jwa
gagwe ka a ntse a na le boikarabelo a le lorato. O supile lorato
lwa gagwe mo go mmaagwe le Moreetsi fa a tswa mafatsheng. E
ne ya re a sena go ipulela kokelwana a ba thapa mo go yone gore
botshelo jwa bone bo tokafale. O supile lorato gape fa a alafa
rraagwe e bong Modiri a sa lebe gore monna yo o kile a ba sotla
mo botshelong.
Mofalotsi o supilwe a sa fetolwa ke diemo dipe, ke sone se re
reng mokwadi ga a supa phetogo mo go ene.

7. Paka le lefelo
Potso
A ditiro tsa baanelwa di tsamaelana le paka le lefelo?
Paka ke ya seša fa lefelo e le legae le le tlhabologileng la
Palapye. Ditiro tsa baanelwa di tsamaelana le paka le lefelo.
Modiri o ne a phuaganya lelwapa a sia le lerato le le ša la gagwe
le Tlhoriso. O ne a tlogela mosadi wa gagwe Khutsafalo a
sotlega ka bana. Se ga se gakgamatse ka Modiri a rotloediwa ke
paka e e leng ya seša le legae le le tlhabologileng tse mo go
tsone batho ba sa tloteng lenyalo.
Modiri le lekoko la gagwe ba ne ba thapa batho go bolaya
Mofalotsi ka ditsela tse di farologaneng di akaretsa go mo
tsenyetsa botlhole mo dijong, go mo thapela maepantlo ba bo ba
boa ba mo tsenyetsa teemane mo dithotong gore a tshwarwe.
Ditiro tse ga di ronane le paka ya seša le legae le le
tlhabologileng le mo go lone borukutlhi bo ileng magoletsa.
Khutsafalo o rotloetsa bana ba gagwe Mofalotsi le Moreetsi go
tsaya thuto ya bone ka tlhwaafalo ka a itse e le boswa jo ba ka se
keng ba bo tseelwe ke ope. Tlhoriso le ene o tshwenyegile thata
fa a utlwa ngwana wa gagwe Ditso a re ene ga a kake a tlhola a
ka tsena sekolo ka a le tlhogontsho. Mogopolo wa bomme ba o
tsamaelana le paka ya seša le legae le le tlhabologileng le e leng
gore thuto e tsewa tsia,ke yone konokono ya botshelo.
Khutsafalo o tsaya kgakololo ya tsala ya gagwe Kgololo ya go
rekisa dinamune gore a tle a bone madi a go itshetsa le bana ba
gagwe. Modiri le ene o adima madi kgapetsakgapetsa go dira
ditiro tsa gagwe le gone go itumedisa mokapelo wa gagwe. Se
ga se gakgamatse ka mo pakeng ya seša le mo legaeng le le
tlhabologileng botshelo bo ikaegile ka tiriso ya madi.