ANG ETIKA NG DAPAT

NI IMMANUEL KANT
 Buhay
 Isinilang 22 Abril 1724, sa Konigsberg,
Alemanya, ika2 sa 5 magkakapatid.
 Mahirap ang mga magulang, manggawa ng
‘strap’ ngunit mga ulirang mga magulang,
relihiyoso.
 Maagang namatay ang mga magulang, kayat
naging ‘working student’ (‘tutoring’) sa
pamantasan.
 Matagal (12 taon) bago natanggap na propesor
sa logic at metaphysics.
 Isang araw sa buhay ni Kant:
 “Punctually at five minutes to five in the morning, his devoted servant
Lampe, an old soldier from Wurszburg, used to rouse him. At five o’clock
sharp, the Professor, presumably in his dressing-gown, was installed at the
desk in his study. While making notes for his lectures, he would drink a cup
of tea and smoke one pipe. He was in the lecture-room promptly at seven,
where discoursed for an hour on Logic or Metaphysics, followed by an hour
on some less abstract theme. During the remainder of the morning he
worked at his manuscripts. Halting at precisely 12.45, he announced the
time to the cook, who would depend on this verbal signal to make ready for
lunch. Guest to the number of five (Kant’s stock of plate would not
accommodate more) might be expected daily, each invitation being issued
that same morning in order to secure immediate acceptance or otherwise.
Nor was any guest likely to receive a second invitation who appeared late
for the first. Abstemious though he was in his habits, Kant enjoyed nothing
better than to extend hospitality to his friends; and having sat down to a
three-course lunch, he liked to linger as much as four hours over the
dessert and the wine.
 He was himself a good conversationalist, and was not
without a sense of humour, though he maintained high
standards of decorum. It was his maxim that
conversation at mealtimes should pass naturally through
the three stages of narration, discussion and jest. In his
own case, the two themes upon which jest was debarred
were metaphysics (a subject which, being the
preoccupation of the rest of his life, was banned
altogether from meals) and his own bachelor status, to
which he barely made reference. (The two women in
whom he appears to have taken more than casual
interest were, we gather, unable to preserve their single
state long enough for the philosopher to calculate
whether or not he should invite them to change it.)
 Once the conversation had passed the third stage, Kant did not
hesitate to make clear to his companions that it was time for his
afternoon walk. In the case of this regular promenade, te word
‘constitutional’ was particularly appropriate. Kant was far from being
robust, and, like some other confirmed bachelors, he displayed a
tendency to hypochondria. As he was convinced that every possible
anti-germ precaution should be observed, he rarely departed from
the practice of taking his walks unaccompanied, thereby enabling
him to keep his mouth firmly closed. For the same reason he
studiously refrained from indulging in exercise violent enough to
induce perspiration, of which he had a particular dread. Thus,
except towards the close of his life, he succeeded in keeping
physically fit to a degree which, taking into account his sedentary
labours, was remarkable. The mind being in his case driven harder
than his body, it is not surprising that the former should have been
first to show signs of collapse.
 His walk over, Kant would spend an hour or two reading the
newspapers—his very isolation from the world made him an avid
collector of news—and also such books and journals as he
considered worth a professional philosopher’s scrutiny. Having
refreshed his mind with new matter, he would turn once more to the
particular philosophical problems which held his attention. In the
winter season this reflective mood would seize him about the hour of
darkness. It was then his custom to fix his eye, as an aid to
concentration, upon the tower of Lobernicht Church, just as during
his lectures it had been his habit to stare at a particular button on the
coat of one of his regular pupils. One season, it appears, the rapid
growth of some nearby poplar trees obscured the view upon which
he had come to depend, just as one day the particular button he
habitually kept in view was found to be missing. In both cases Kant
suffered genuine mental torment; nor was his peace of mind
restored until in the one case the trees were cut by the kindness of a
neighbour and in the other the button was replaced.
 It is not possible here to cite all the various idiosyncrasies that
have been attributed to Kant: his habits of dress (and in particular
the elaborate mechanism whereby his stockings were suspended)
and his peculiar mannerisms. Suffice it to say that such details are
all in keeping with his meticulous unbending character. The witty
account by Heine (1799-1856), the German poet sums up the
impression made by Kant upon his fellow townsfolk:

 ‘The life of Immanuel Kant is hard to describe; he has indeed

neither life nor history in the proper sense of the words. He lived an
abstract, mechanical, old-bachelor existence, in a quiet remote
street in Konigsberg, an old city at the north-eastern boundary of
Germany. I do not believe that the great clock of that city
accomplished its day’s work in a less passionate and more regular
way than its countryman, Immanuel Kant.
 Rising from bed, coffee-drinking, writing, lecturing, eating, walking,
everything had its fixed time; and the neighbours knew that it must
be exactly half-past four when they saw Professor Kant, in his grey
coat, with his cane in his hand, step out of his house door, and move
towards the little lime-tree avenue, which is named after him, the
Philosopher’s Walk. Eight times he walked up and down that walk
at every season of the year, and when the weather was bad, his
servant, old Lampe, was seen anxiously following him with a large
umbrella under his arm, like an image of Providence. Strange
contrast between the outward life of the man and his world-
destroying thought. Of a truth, if the citizens of Konigsberg had had
any inkling of the meaning of that thought, they would have
shuddered before him as before an executioner. But the good
people saw nothing in him but a professor of philosophy; and when
he passed at the appointed hour, they gave him friendly greetings—
and set their watches.’”

 Mula sa E.W. F. Tomlin, The Western Philosophers, pp. 210-212.

 TATLONG KATANUNGAN
 1. Ano ang malalaman ko?
 2. Ano ang dapat kong gawin?
 3. Ano ang ______________ko?
 3. Ano ang maaasahan ko?
 i) kalayaan
 ii) kaluluwa
 Iii) Maykapal
 Epistemolohiya
 2 uring kaalaman:
 1. A Priori Tumutukoy ang a priori sa kaalamang hindi
nakasalalay sa karanasang pandama (mga karanasang
partikular at batay sa mga paiba-ibang kundisyon) , at
samakatwid may katangiang pangkalahatan
(universality) at kailangang-kailangan, di maiwasan, o di
maipagkakaila anuman ang kongkretong
kundisyon (necessity). Katumbas nito ang konseptong
pormal.
 2. A Posteriori: Tumutukoy ang a posteriori sa
kaalamang nakasalalay sa karanasang pandama, at
samakatwid may katagiang relatibo at hindi kailangang-
kailangan (contingent). Katumbas nito ang konseptong
materyal.
 2 uring paghatol:

 1. analitiko: panag-uri nasa simuno. Hal. “ang bagay na materyal ay

may bigat”

 2. sintetiko: panag-uri wala sa simuno. Hal. “ang bagay na

materyal ay mabigat.”

 Ang ibig ni Kant ay ang sintetiko a priori na kaalaman. Hal. “Lahat

ng pagbabago ay may sanhi.”
 Ang sintetiko a priori ni Kant ang tinataguriang
“Copernican Revolution” sa larangan ng pilosopiya.
 Paano nakakaalam ang tao?
 Dati: kailangan buksan ng suheto ang kanyang isip, at
magkakaroon ng imahen na katumbas sa obheto sa
labas ng kanyang isip. Samakatwid, umiikot ang suheto
sa obheto.
 Kant: hindi malalaman ng tao ang bagay-sa- sarili niya
nito (ding-an-sich, thing-in-itself)., noumenon. Ang
malalaman ng tao ay ang penomenon. Ang penomenon
ay ang bagay-sa-sarili-niya at ang mga a priori na
kateroriya ng kaisipan. Samakatwid aktibo ang
pagkaalam at umiikot ang obheto sa suheto.
 Dati-rati

 Kant

Penomenon = noumenon + a priori kategoriya

 Maraming sintetiko a priori na kaalaman sa
agham at matematika. Hal. “lahat ng pagbabago
ay may sanhi” Hal. (a+b)2=a2+2ab+b2
 Ibig din ni Kant makahanap ng sintetiko a priori
na kaalaman sa pilosopiya, lalo na sa
pilosopiyang moral.
 Sintetiko a priori na kaalamang moral: “Bawal
magsinungaling.” Bawal magnakaw.”
 Layunin ni Kant mahanap ang pinagbatayan ng
lahat na sintetiko a priori na kaalamang moral sa
katwirahg praktiko.
 Isa lang ang katwiran, ngunit may
dalawang pungsyon:
 Teoritiko: maghanap ng obheto
 Practiko: gawin ang obheto.
 Tanong: Saan sa katwirang praktiko
nanggagaling ang lahat na sintetiko a
priori na kaalamang moral?
 Ang Mabuting Kilos-loob
 “Imposibleng makaisip ng anumang bagay
saan man sa mundo, o sa labas man nito
na matatawag na mabuti mismo maliban
lamang sa isang Mabuting Kilos-loob.”
 Maliban sa mabuting kilos-loob, maraming
ibang mabubuting bagay na hindi laging
mabuti; na mabuti sa tamang kundisyon.
 Kalikasan
 Ang kalikasan ay ang lahat ng mga nilalang na may
organikong buhay.
 “Sa kalikasan ng isang nilalang na naangkop sa buhay,
may ipinapalagay tayong prinsipyo na lahat ng sangkap
na matatagpuan sa kanya ay angkop lamang sa kanya.
Kung kaya’t…nagkakamali,kung gayon, ang kalikasan
sa pagpili sa katwiran ng nilalang na ito upang
maisagawa ang kanyang layunin (kaligayahan).”
 Katwiran
 Ang katwiran ang nagpapatangi sa tao, samantalang
ang simbuyo (instinct) ay naayon sa mga hayop.
Dalawa ang layunin ng katwiran: makamit ang
kaligayahan (ang kapanatilihan at kapakanan) ng tao at
ang lumikha ng mabuting kilos-loob. Nakapailalim ang
una sa ikalawa.
 “Hindi naangkop ang katwiran upang tiyak na
mapatnubayan ang kilos-loob sa pagkakamit ng kanyang
obheto at sa pagbibigay-kasiyahan ng ating
pangangailangan…at sa gayong layunin nakapagsisilbi
pa nang mas mabuti ang likas na simbuyo.
Gayunpaman, ibinibigay sa atin ang katwiran bilang
isang kakayahang praktiko upang maimpluwensiyahan
ang kilos-loob. Samakatwid, kung ating ipagpapalagay
na patuloy na namamahagi ng kanyang mga kakayahan
ang kalikasan sa lahat ng dako nang may kaangkupan,
hindi maaaring ang tunay na hantungan ng katwiran ay
upang pagsilbing paraan lamang sa iba pang layunin
kundi upang makagawa ng mabuting kilos-loob mismo,
at dito kailangang-kailangan ang katwiran.”
 Mabuting Kilos-loob
 Ano ang mabuting kilos-loob?
 Ang kilos-loob na kumikilos batay o dahil sa tungkulin ay
isang mabuting kilos-loob.
 Ang tungkulin ay isang dapat o nararapat gawin.

 Subalit hindi tama:

mabuting kilos-loob=kilos-loob na kumikilos batay o dahil
sa tungkulin.
Dahil may kilos-loob na hindi kumikilos batay o dahil sa
tungkulin ngunit isang mabuting kilos-loob—ang banal
na kilos-loob.
 Motive: Motibo
 Ang motibo ay isang obhetibong batayan ng pagkukusa
na binibigyang diin ang layuning tinutunguhan ng
prinsipyo. Ang motibo ng isang mabuting kilos-loob sa
pagkilos ay dahil o batay sa tungkulin (for the sake of
duty) at hindi lamang alinsunod sa tungkulin (in
conformity with duty). Ang pagkilos alinsunod sa
tungkulin ay maaring pagkilos dahil kahiligan ito ng tao o
dahil sa sarili niyang interes.
 Inclination: Kahiligan
 Mga nakaugaliang pagnanasa ang kahiligan.
Nakasalalay ang pagnanasa sa pandama.

 Interest: Interes
 Ang interes ay isang suhetibong prinsipyo ng pagkilos ng
isang kilos-loob na hindi kailangangang-kailangan
(contingent).
 Incentive: Pangganyak
 Isang suhetibong batayan ng pagnanasa ang
pagganyak. Nagsisilbi itong materyal o laman (kaysa sa
pormal) na prinsipyo ng kilos-loob. Habang ang interes
ay ukol sa kalagayang loob, ang pangganyak ay tungo
na sa obheto o sa bagay na ninananais.
 Hal. hindi pagsingil ng labis ng isang groser (pagsunod
sa tungkuling maging tapat ngunit dahil sa interes).

 Hal. Tungkuling mabuhay, kailangang huminga.

Huminga, isang kahiligan, kumikilos alinsunod sa
tungkulin ngunit hindi sa motibo ng tungkulin. Malinaw
na may pagkilos batay sa tungkulin ang paghinga kung
may kasalungat na kahiligan.
 Hindi sinasabi ni Kant na kailangan ang kasalungat na
kahiligan upang may pagkilos batay o dahil sa tungkulin,
ngunit hindi malinaw na kumilos ang kilos-loob batay o
dahil sa tungkulin kung wala itong kasalungat na
kahiligan.
 Hal. tungkulin ang tumulong sa kapwa, ngunit kung
ginawa dahil masaya at marangal, walang halagang
moral.
 Tungkulin ng tao ang pangalagaan ang kanyang
kaligayahan, ngunit taglay din ng lahat ng tao ang
kahiligan sa kaligayahan.
 Sa Banal na Kasulatan, iniutos ang mahalin ang kapwa,
kahit ang kaaway.
 Hindi naiuutos ang pagmamahal batay sa kahiligan.
 Tuntunin at Batas
 Maxim: Tuntunin
 Ang tuntunnin ay isang suhetibong prinsipyo ng pagkilos
o pakukusa. May silbi lamang ang tuntunin sa taong
gumagamit nito. Ang tuntunin ay isang pangkalahatang
prinsipyo kung saan napapailalim ang isang partikular na
kilos kasama ang kanyang motibo at nilalayong resulta.
Ang tuntuning may halagang moral ay yaong tuntuning
ginagawa ang tungkulin—anuman ito— dahil sa
tungkulin ito at hindi dahil sa pagnanasa o partikular na
resulta.
 Kung ang tuntunin ay suhetibo, ang batas naman ay
obhetibong prinsipyo, isang dapat gawin ng bawat
rasyonal na kumikilos. Ginagawa ang tungkulin alang-
alang sa paggalang sa batas. Ang batas ay batas moral
dahil absolutong kailangan na kailangan itong sundin ng
lahat ng tao sa kanilang pagiging rasyonal. Kung kayat
pormal ang batas-moral.
 Tungkulin at Batas
 Ano ngayon ang kilos-loob na kumikilos batay o
dahil sa tungkulin kung hindi ito ang kilos-loob
na kumikilos alinsunod lamang sa tungkulin?
 Ito ang kilos-loob na kumikilos alang-alang sa
paggalang sa batas-moral na pangkalahatan.
 Ito ang kilos-loob na kumikilos na maaari niyang
gawin pangkalahatan, obhetibo, a priori o
pormal na prinsipyo ang kanyang relatibo,
subhetibo, a posteriori o materyal na tuntunin.
 Tuntunin:
relatibo: para lang sa akin
subhetibo: totoo ayon sa aking pananaw
materyal: batay sa aking karanasan
a posteriori: dumidepende sa aking karanasan.
Samantalang ang prinsipyo ay
pangkalahatan: para sa lahat ng tao
obhetibo: totoo para sa lahat
pormal: batay sa porma ng kilos, sa layunin
a priori: hindi dumidepende sa aking karanasan.
Hal. Hindi pagpahiram ng pera sa nangangailangan.
 Ang ganitong pagkilos ay tinatawang ni Kant na
Kautusang Walang-Pasubali (Categorical Imperative)
 Bakit kautusan? Dahil ang ating kilos-loob ay hindi
banal na kilos-loob, nagiging isang utos ang ganitong
pagkilos.
 Imperatives: Mga Kautusan
 Hypothetical Imperative: Kautusang May Pasubali
 Nag-uutos ang kautusang may pasubali ng isang kilos
na kinakailangang gawin upang makamit ang iba pang
nilalayon. Samakatuwid ang kautusang may pasubali ay
kundisyonal: ang layunung nais makamit ang kundisyon
ng pag-uutos.

 Dalawang uri:
 a) Problematic or Technical Imperative:
Problematikal o Kautusang Tekniko, Kautusang
Tungo sa Posibleng Layunin

 Problematiko o Tekniko ang isang kautusang may

pasubali kapag ang layunin ay maaaring mangyari o
posibleng —subalit hindi kinakailangang— naisin .
Tinatawag din itong kautusan ng kahusayan (skill) dahil
ang kilos na iniuutos ay may kinalaman sa kahusayan ng
pagkilos upang makamit ang layunin.
 b) Assertoric or Pragmatic Imperative: Kautusang
Pragmatiko o Kautusang Tungo sa Layuning Umiiral
na Kaligayahan

 Ang layunin ng isang mapaggumiit o Pragmatikong

Kautusan ay layuning likas sa tao sa kanyang pagkatao,
at ito ang kanyang kaligayahan. Ang kadalubhasaan sa
pagpili ng paraan tungo sa kaligayahan ay tinatawag na
huwisyo (temperance) ..
 Categorical Imperative: Kautusang Walang-Pasubali
 Ang Kautusang Walang-Pasubali ay walang kondisyong
kautusan. Nag-uutos ito ng isang kilos na
kinakailangang gawin hindi dahil sa iba pang layon kundi
dahil sa sarili nito mismo.
 Balangkas ng Pangkalatang
Batas
 “Kumilos ka lamang na ang tuntunin mo ay maaari
mo ring gawing isang pangkalahatang batas.”
 Balangkas ng Batas-
Kalikasan
 “Kumilos ka na wari bagang ang tuntunin ng kilos
mo ay maaaring maging pangkalahatang batas ng
kalikasan ayon sa iyong kilos-loob.”
 End in itself: Layunin mismo
 Di-tulad ng mga layuning relatibo sa ating pagnanasa,
ang layunin mismo ay linalayun sa sarili nito mismo.
Ang tao bilang rasyonal ay siya lamang maituturing na
layunin mismo.

 Means: Paggamit bilang kasangkapan lamang

 Ang kasangkapan ay may halaga lamang relatibo sa
layuning ibinubunga sa paggamit dito . Sa
pagkarasyonal ng tao, hindi siya maaaring gamitin bilang
kasangkapan lamang.
 Dignity: Dangal
 Tinatawag na persona (person) ang mga rasyonal na
umiiral dahil ang mismo nilang kalikasan ay nagpapaiba
sa kanila bilang mga layunin mismo. Dito nakabatay ang
dignidad ng tao na nararapat igalang.
Balangkas ng Layunin Mismo
 “Kumilos ka nang palagian mong matrato ang
sariling pagkatao at ang pagkatao ng iyong kapwa
hindi lamang bilang isang kasangkapan kundi bilang
layunin mismo.”
 Autonomy: Autonomiya
 May autonomiya ang mabuting kilos-loob dahil ang
pinanggalingan ng kautusang walang-pasubali ay ang
mismong katwirang praktiko, ang kanyang sarili bilang
rasyonal na nilalang. Kung baga iniuutos niya ang
kanyang sarili (ang kilos-loob) na kumilos ayon sa
pagtrato ng tao bilang layunin mismo.
 Heteronomy: Heteronomiya
 May heteronomiya ang isang kilos-loob kung
nakasalalay ang kautusan o batas sa mga bagay
maliban sa kilos-loob, maging sa mga pangganyak o
panakot sa kalooban . Nagdudulot ang heteronomikong
kilos-loob ng mga kautusang may pasubali.
 Kingdom of Ends: Kaharian ng mga Layunin mismo

 Ito’y isang huwarang kaharian na hindi pa nangyayari.

Sa kahariang ito, ang bawat kasapi ay di lamang
pinaghaharian kundi naghahari sa sarili, at nag-uutos at
sumusunod sa sarili na tratohin ang bawat kasapi
(maging ang sarili) bilang layunin mismo.
 Balangkas ng Autonomiya
 “Kumilos ka na sa lahat ng mga tuntunin maituturi
ang iyong kilos-loob na sariling lumikha ng
pangkalahatang batas.”
 Balangkas ng Kaharian ng
mga Layunin Mismo
 “Kumilos ka na ayon sa mga tuntunin ng isang
kasaping lumilikha ng mga pangkalahatang batas
para sa isang posibleng kaharian ng mga layunin
mismo lamang.”